خـودیـابـى

۱ قالَ أمیرُ الْمُؤْمنین علیه السلام: عَجِبْتُ لِمَن یُنْشِدُ ضـالَّتَهُ وَ قَدْ اَضَلَّ نَفْسَهُ فَلا یَطْلُبُها. [میزان الحکمه، ج 7، ص 141]

حضرت على علیه السلام فرمود: در شگفتم از کسى که در پى یافتن گمشده خویش مى گردد، در حالى که «خود» را گم کرده و در پى یافتن «خویش» نیست!

 

خـود درمـانى

۲ قالَ الصّادِق علیه السلام: إنَّکَ قَدْ جُعِلْتَ طَبیبَ نَفْسِکَ وَبُیِّنَ لَکَ الدّاءُ وَعُرِّفْتَ آیَةَ الصِّحَةِ وَ دُلِلْتَ عَلَى الدَّواءِ، فـَانـْظُرْ کَیْفَ قِیامـُکَ عَلى نَفْسِکَ. [اصول کافى، ج 2، ص 454]
 

امام صادق علیه السلام به مردى چنین توصیه فرمود: به یقین، تو را طبیب خودت قرار داده اند، درد و مرض را بر تو بیان کرده اند و نشانه هاى سلامتى را هم به تو آموخته اند و داروى درد را هم به تو راهنمایى کرده اند، پس بنگر که چگونه به سعادت خود مى پردازى (و به خودت مى رسى!)

 

محـاسـبه

۳ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: یا اَباذَرٍّ! حاسِبْ نَفْسَکَ قَبْلَ اَنْ تُحاسَبَ، فَاِنَّهُ اَهْوَنُ لِحِسابِکَ غـَداً، وَزِنْ نَفْسَکَ قَبْـلَ اَنْ تُـوزَنَ، وَتَجَهَّزْ لِلْعَرْضِ الأکْبَرِ یَوْمَ تُعْرَضُ، لاتَخْـفى عَلَى اللّه خافِیةٌ. [وسائل الشیعه، ج 117 ص 379]
 

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اى ابوذر! پیش از آنکه به حسابت برسند، خودت به حساب خود برس، که این کار، حساب فرداى تو را آسان تر مى کند. و پیش از آنکه تو (و عمل تو) را وزن کنند، خودت را وزن کن و آماده عرضه بزرگ باش، آن روز که تو را عرضه مى کنند و آن روز، هیچ کار پنهانى بر خداوند پوشیده نمى ماند.

 

از خـود، براى خـود

۴ قالَ الصّادِق علیه السلام: خُذْ مِنْ نَفْسِـکَ لِنَفْسِکَ، خُذْ مِنْها فِى الصِّحَةِ قَبْلَ السُّـقْمِ، وَ فِى الْقُوَّةِ قَبْلَ الضَّعْفِ، وَ فِى الْحَیاةِ قَبْلَ الْمَماتِ. [اصول کافى، ج 27 ص 455؛ وسائل الشیعه، ج 11، ص 382]
 

امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: از خودت براى خودت بهره بگیر، از خودت در دوره تندرستى پیش از بیمارى؛ ودر دوره توانایى پیش از ناتوانى و در زندگى قبل از مرگ، بهره بگیر.

 

پرهـیز از معصـیت

۵ قالَ أمیرُالْمُؤْمِنین علیه السلام: عَجِبْتُ لِمَنْ یَحْتَمى الطَّعامَ لِأَذِیَّتِهِ، کَیْفَ لایَحْتَمى الذَّنْبَ لِأَلیمِ عُقُوبَتِهِ. [غررالحکم، ج 4، ص 337]
 

حضرت على علیه السلام فرمود: در شگفتم از کسى که از غذا(ى فاسد) به خاطر رنج و آزارش پرهیز مى کند، امّا از «گناه»، به خاطر عذاب دردناکش پروا و پرهیزى ندارد!

• ۲-همیشه با وضو و طهارت بودن.

• ۳ - این که سالک نفس خود را هر روز به چهار کار متعهّد کند:(اوّل : مشارطه ؛دوم : مراقبه ؛سوم : محاسبه ؛چهارم : مؤاخذه و کیفر نفس )

• ۴ - کم گویی، کم خوری و کم خوابی. اینها در نورانیت قلب تأثیر دارد.

• ۵ - ذکر همیشگی سالک باید یکی از موارد زیر باشد: " لا اله الا الله" ، " الحمدلله"، " یا حَیُّ یَا قَیُّوم"، " لاَ اِلَهَ اِلاَّ اَنتَ سُبحَانَکَ اِنِّی کُنتُ مِنَ الظَّالِمِین" و " اَستَغفِرُ اللهَ رَبِّی وَ اَتُوبُ اِلَیه" . سالک باید به تناسب حال خود یکی از این اذکار را آزمایش کرده انتخاب کند. و امّا ذکر خاص، پس باید آن را استاد به او بدهد.

• ۶ - سالک باید با خود تمرین سکوت کند تا این که سکوت ملکه نفس او شود.