أربعینات (چهل حدیث ها)

1) عظمت مدیریت

 پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

کسی که متولی امور ده نفر شود، باید اندیشه چهل نفر را داشته باشد و کسی که مسئولیت اداره چهل نفر را بر عهده می گیرد، باید عقل و اندیشه چهارصد نفر را دارا باشد.

2) ضرورت مدیریت

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

هر گاه در مسافرت تعداد مسافران به سه نفر رسید باید یکی از آن ها را به مدیریت گروه برگزینند.

3) مدیریّت و زمان

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

هنگامی که حاکم و مدیر جامعه، در اخلاق و رفتارش دگرگونی حاصل شود، زمان دگرگون می شود.

4) جامعه و مدیریت

امام صادق علیه السلام فرمود:

مردم هر اجتماعی از سه گروه بی نیاز نیستند تا امور دنیا و آخرت خود را به وسیله آن سه دسته انجام دهند و هر گاه اجتماع فاقد آن سه باشد افراد آن جامعه به صورت حیوانات ضعیفی در خواهند امد:

1. فقیهی آگاه و پرهیزگار

2. مدیری خیرخواه و مسلّط

3. پزشکی بینای کار و مورد اعنماد

5) محوریّت مدیر

حضرت علی علیه السلام فرمود:

موقعیت من برای خلافت و مدیریّت جامعه اسلامی همانند قطب وسط آسیا است، علوم و معارف، از وجودم چون سیل سرچشمه می گیرد و هیچ پرنده ای قُلّه آگاهی و بینش مرا فتح نمی کند.

6) مدیریّت و حیات ملّی

امام رضا علیه السلام فرمود:

در مطالعه احوال بشر، هیچ گروه و ملّتی را نمی یابیم که در زندگی موفق و پایدار و از نعمت های حیات برخوردار باشد، مگر به وجود مدیر و سرپرستی که امور مادّی و معنوی آنان را مدیریّت نماید.

7) ریاست برای ریاست

امام صادق علیه السلام فرمود:

آن کس که به دنبال ریاست برود، هلاک شده است.

8) رابطه مدیریت و اعتقاد

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

برای هر چیزی آفتی است که مایه فساد آن می شود و آفت این دین،زمامداران و مدیران بد هستند.

9) بازی با مدیریت

حضرت علی علیه السلام فرمود:

معاویه با ریاست و مدیریت بازی می کرد.

10) معیار شایستگی در مدیریت

حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر فرمود:

ای مالک! در به کارگیری کارمندان و مدیرانی که باید زیر نظر تو کار کنند، هیچ گونه واسطه و شفاعتی را نپذیر، مگر شفاعت (کفایت) و (امانت) را .

11) انتخاب مدیر

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله در پاسخ دو نفر از خویشاوندانش که درخواست واگذاری بعضی از پست های مدیریتی را به آنان داشتند، فرمود:

به خدا سوگند! پُست مدیریّت را به کسی که حریصانه با زبان و عمل در پی به دست آوردنش باشد؛ واگذار نمی کنم.

12) قدرت مدیر

حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر فرمود:

برای هر کاری از کارهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی خود مدیر و رئیسی را برگزین که دارای این دو ویژگی باشد:

1. بزرگی و عظمت کار او را ناتوان و مغلوب نسازد

2. زیادی کار و تراکم ان، او را پریشان و رنجور ننماید.

13) ناتوانی در مدیریّت

امام صادق علیه السلام فرمود:

کسی که امری از امور مسلمانان را متولّی و مسئول گردد سپس از عهده انجامش برنیاید و ضایع کند، خداوند متعال نیز او را از رحمت خود محروم می گرداند.

14) خیانت در مدیریّت

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

آن کس که بر دیگر مسلمانان در کارها پیشی گیرد در حالی که می داند در میان آن جامعه، از او برتر و بالا تر وجود دارد، به خدا و رسئل خدا و مسلمانان خیانت کرده است.

15) بهترین و بدترین مدیران

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

بهترین مدیران و فرمانروایان کسانی هستند که استعدادها و سلیقه های گوناگون را در زیر چتر مدیریت گرد آورند، و بد ترین مدیران کسانی هستند که مجموعه همسو و هماهنگ را متفرّق سازند.

16) خصال مدیر

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

صلاحیّت مدیریّت و امانت امت اسلامی را ندارد مگر کسی که دارای سه خصلت باشد:

1. قدرت پرهیزگاری و تقوایی که او را از معصیتِ خداوند باز دارد.

2. توان وشرح  صدری که موج های شیطانی برخاسته از هوای نفس را کنترل نماید.

3. توانایی چنان نیکو مدیریتی نسبت به همکارانش، که چون پدری مهربان در زیر چتر محبت قرارشان دهد.

 17) بی صلاحیّتی در مدیریّت

  امام صادق علیه السلام فرمود:

  از رحمت خداوند دور است آن بی صلاحیّتی که با ظاهر سازی و تصنّع، پست مدیریت را اشغال کند، یا برای رسیدن به آن تلاش نماید، و یا چنین فکر زشتی را در سر بپروراند.

18) مدیر احمق!

امام کاظم علیه السلام فرمود که: بارها امیر مومنان حضرت علی علیه السلام می فرمود:

بالای مجلس ننشیند مگر مردی که دارای سه خصلت باشد:

1. آنگاه که پرسش شود پاسخگو باشد.

2. آنگاه که دیکران از سخن گفتن عاجز شوند سخنگو باشد.

3. آنگاه که به اندیشه های خیر خواهانه نیاز گردد راهپویان را ره گُو باشد.

هر گاه این سه خصلت در او نباشد و در صدر نشیند، احمق است.

19) پی آمد مدیریّت ناشایسته

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

هرگاه تبهکار مردمی، آقا و بزرگ آن مردم گردد، و پست ترین و زبون ترین قومی پیشوای آنان شود، و انسان فاسق مورد احترام قرار بگیرد، باید برای چنین جامعه و مردمی چشم به راه بلا بود.

20) افزون گویی، آفت مدیریت

امیرمومنان علی علیه السلام به مالک اشتر می فرماید:

ای مالک! بپرهیز از این که در گزارشات کارها، و انعکاس فعالیّت های خود، افزون گویی نمایی، و بیش از آنچه که هست به حساب آری؛ زیرا افزون گویی روشنایی حقیقت را از بین می برد.

21) حجاب مدیریت

حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر می فرماید:

ای مالک! مبادا در تماس خود با مردم، مدیریت حجابی گردد و بیش از اندازه خویش را از آنان پنهان بداری زیرا دوری و فاصله مدیران جامعه، از مردم نوعی نامهربانی و بی اطلاعی نسبت به امور مدیریت است، و این چهره پنهان داشتن مدیران در حجاب مدیریت، آن ها را از جریانات امور دور نگه می دارد و در نتیجه، بینش و برداشت را از کارها آنچنان تغییر می دهد که بزرگ در نظر آنان کوچک و کوچک، بزرگ و کار نیک، زشت و کار زشت، نیک جلوه می کند و بالاخره حق و باطل به یکدیگر آمیخته می شود.

22) همکار مدیر

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

 هنگامی که خداوند برای مدیر و فرمانروایی نیکی و خیر بخواهد، برای او وزیر و همکار باصداقتی قرار می دهد که اگر چیزی را فراموش کرد بیادش آورد و اگر به یاد آورد در انجام آن یاریش نماید.

23) مدیر و افراد بد سابقه

امیرمومنان علی علیه السلام به مالک اشتر این گونه توصیه می فرماید:

ای مالک! بدترین وزیران تو کسی می باشد که پیش از تو در حکومت باطل، وزیر زمامداران فاسد بوده است، کسی که با ان تبهکاران در تبهکاری شرکت و همکاری داشته است، نباید از نزدیکان و محرم راز از تو قرار بگیرد؛

زیرا آن اشرار، یاوران گنهکاران و برادران ستمگرانند.

24) وظایف مدیر

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

فرمانروا و مدیر جامعه باید پنج خصلت داشته باشد:

1. گردآوری مالیّات از طریق حقّ و عدل.

2. خرج کردن بوجه عمومی در طریق حق و عدل

3. و این که مردم را بر کارهای نیک پشتیبان باشد.

4. و باید کاری نکند که مردم را به برافروختگی و تندی بکشاند که در این صورت نابود خواهند شد

5. و کار امروزشان را به فردا نیندازد

25) مدیر امانت دار خدا و مردم

حضرت علی علیه السلام فرمود:

مدیریت و حکمروایی برای تو طعمه نیست ولی آن مسئولیت در گردن تو امانت است؛و کسی که از تو بالا تر است از تو خواسته که نگهبان آن باشی.

26) نظارت مدیر

حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر می فرماید:

ای مالک! در کارهای کارمندان کاوش کن و چشم هایی را به عنوان بازرس که دارا ی خصوصیات صداقت و وفاداری هستند بر آنان بگمار، چون بازرسی کارهای انان در پنهانی، وادارشان می کند تا نسبت به امانتداری در برخورد با مردم به نرمی و محبت رفتار نمایند.

27) مدیریت و عدالت

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

کسی که مدیریت امور ده نفر را متولی گردد و در میان آنان به عدالت رفتار نکند، روز قیامت در حالتی به عرصه محشر می آید که دست ها و پاها و سرش در بند حلقه ای برنده و خاردار از آهن قرار دارد.

28) مدیر ستمگر

حضرت علی علیه السلام زیاد بن امیه را به عنوان مدیر منطقه فارسی تعیین نمود و به او فرمود:

در حوزه مسئولیت خود با مردم به عدل و انصاف رفتار کن، و او بیراهه رفتن و ستم برحذر باش، زیرا انحراف از طریق عدل و انصاف آوارگی مردم را به دنبال دارد و ظلم وستم موجب می شود تا مردم دست به شمشیر زنند و در برابر حکومت ایستادگی نمایند.

29) مدیر و اجرای قانون

حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر می فرماید:

حق را در مورد آن کس که سزاوار آن است از نزدیک و دور، خویش و بیگانه اجرا کن و در اجرای حق در پیشگاه خداوند استوار باش هرچند در اجرای حق به نزدیکان و دوستانت ضرر و صدمه ای وارد شود و این گونه رفتار اگرچه بر تو سخت و سنگین است ولی عاقبت و نتیجه آن را باید نگریست که عاقبتی نیکو دارد.

30) مدیر و مشکل گشایی

حضرت علی علیه السلام می فرماید:

حاجت محتاج را به تاخیر مینداز زیرا نمی دانی از این که فردا برای تو که قدرتمندی و برای او که نیازمند است چه پیش خواهد آمد.

31) مدیر و ارباب رجوع

حضرت علی علیه السلام به مالک اشتر می فرماید:

ای مالک! مقداری از وقت خود را برای مراجعه کنندگان نیازمند قرار ده، و خویش را برای شنیدن سخنانشان آماده ساز، در جمع آنان بنشین و برای خشنودی خداوندی که تو را آفریده، در برابرشان، فروتن باش، و سپاهیان و همکاران و نگهبانان و پاسداران خود را از حضور در آن مجلس دور بدار؛ تا بدون ترس و نگرانی سخن دل خویش را بگویند.

32) مدیر و بی اعتنایی به گرفتاران

پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله فرمود:

کسی که در مسئولیت کارگشایی مسلمانان درب روی بیچاره و ستمدیده و حاجتمندی ببندد، خداوند نیز به هنگام حاجتمندیش درهای رحمت خود را به رویش می بندد.

33) بینش مدیر نسبت به مردم

حضرت علی علیه السلام به مدیر منطقه مصر، مالک اشتر می فرماید:

ای مالک! مهر و محبت و نیکویی را نسبت به رعیت و مردم، در خانه دل خویش زنده بدار، و در باره آنان همانند درنده ای خطرناک که خوردن آن ها را غنیمت شمارد مباش، زیرا ملّتی که باید مدیرشان باشی

دو دسته اند:

یا از نظر عقیدتی برادر دینی تو هستند و یا در آفرینش چون تو انسانند.

34) مدیر و وظیفه ابهام زدایی

حضرت علی علیه السلام  مالک اشتر را مورد خطاب قرار می دهد و می فرماید:

ای مالک! هرگاه مردم حرکتهای تو را گویای خدمت ندانستند و نسبت به تو گمان ستمگری بردند، به ابهام زدایی برخیز و با منطق روشن، دلیل خود را از انجام آن کار بیان کن و گمان های آن ها را در مورد خود تعدیل و تصحیح نما زیرا ابهام زدایی علاوه بر این که گامی است در جهت خودسازی و عدالت، نمایانگر دوستی و محبّت به رعیّت نیز می باشد، و توجه داشته باش که بیان این گونه عذرها، نه تنها لطمه ای به مدیریّت تو نمی زند؛ بلکه با رفع ابهام و بیان حقیقت، بدگمانی ها را از بین می بری و به موفقیتی که خواستاری می رسی.

35) مدیر و پوشش عیب ها

حضرت علی علیه السلام به  مالک اشتر می فرماید:

ای مالک! همانا مردم را عیب هایی است که سزاوارترین افراد برای پوشاندن آن عیوب، حاکم و مدیر جامعه است؛ در صدد کشف عیوب پنهانی مردم مباش، بلکه وظیفه داری که آن چه بر تو آشکار گشته اصلاح کنی و آن چه از تو مخفی است خداوند خود درباره اش حکم خواهد کرد؛ پس تا آنجا که می توانی عیوب مردم را بپوشان، تا خداوند عیوبی را که دوست می داری برای مردم فاش نگردد هم چنان پنهان بدارد.

36) مدیر و کارهای روزانه

حضرت علی به  مالک اشتر می فرماید:

ای مالک! کار هر روز را همان روز انجام بده چون برای هر روزی کاری مخصوص است.

37) مدیر و صرفه جویی

حضرت علی علیه السلام فرمود:

نوک قلم هایتان را نازک کنید، سطرها را کنار هم بنویسید، زیادی های کلام را در مورد من حذف کنید، کم گوی و گزیده گوی باشید، و از پرگویی بپرهیزید، چون اموال مسلمانان تحمّل ضرر و زیان را ندارد.

38) خطّ مشی معاشرتی مدیر

حضرت علی علیه السلام به  مالک اشتر فرمود:

پس ای مالک! در حوزه مدیریّت خویش، با افراد اصیل و خانواده های صالح و خوش سابقه پیوند برقرار نما، و سپس با مردمانی که دارای صفاتی چون رشادت، شجاعت، سخاوت و برگزاری هستند معاشرت کن، زیرا چنین مردمی منبع کرامت و شاخه های درخت فضیلتند.

39) پیشگامی مدیر در کار

مولای متّقیان علی علیه السلام فرمود:

ای مردم! به خدا سوگند شما را به موضوعی تشویق و دعوت نمی کنم، مگر این که در انجامش پیشگام هستم، و از گناهی بر حذرتان نمی دارم مگر این که پیش از شما از آن فاصله گرفته باشم.

40) اصل تشویق و تنبیه در مدیریت

حضرت علی علیه السلام به مدیر منطقه مصر، مالک اشتر می فرماید:

ای مالک! هرگز نباید نیکو کار و بدکار در پیشگاه تو یکسان باشند که همانا چنین حرکتی نیکوکاران را در نیکی کردن بی رغبت می نماید و تبهکاران را به بدکاری وا دارد، و هر کدام از آن ها را بنابر آن چه که خود انتخاب کرده اند برخورد نما.

صد نکته مدیریتی از نهج البلاغه