أربعینات (چهل حدیث ها)

أَفَرَءَیْتُم مَّا تَحْرُثُونَ أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّ ارِعُونَ لَوْ نَشَآءُ لَجَعَلْنَاهُ حُطَاماً فَظَلْتُمْ تَفَکَّهُونَ‏ إِنَّا لَمُغْرَمُونَ بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ‏
[واقعه:63-67]
آیا آنچه را کشت مى ‏کنید، دیده ‏اید؟ آیا شما آن را مى ‏رویانید یا ما رویاننده ‏ایم؟ اگر بخواهیم آن را خار و خاشاک مى ‏گردانیم، پس شما از روى تعجّب مى ‏گویید: ما زیان دیده ‏ایم. بلکه محروم و بدبختیم.

حدیث 1- وَ خُلِق لَهُ (للانسان) الشّجرُ فَکُلِّفَ غَرْسَها وَ سَقْیَها وَ القِیامَ عَلَیها»؛

امام صادق علیه السلام : درخت برای انسان آفریده شد پس او مکلف گردید به : 1-کاشتن درخت 2-آب دادن درخت 3- مواظبت نمودن درخت.

الحیاة جلد 5 صفحه 347 ، بحارالانوار جلد 3 صفحه 82و83

حدیث 2-«مَا مِنْ مُسْلِمٍ یَغْرِسُ غَرْساً أَوْ یَزْرَعُ زَرْعاً فَیَأْکُلُ مِنْهُ إِنْسَانٌ أَوْ طَیْرٌ أَوْ بَهِیمَةٌ إِلَّا کَانَتْ لَهُ بِهِ صَدَقَةً»

رسول خدا (ص) : هرکه درختی بکارد هربار انسانی یا یکی از مخلوق خدا از آن بخورد برای وی صدقه ای محسوب شود.

نهج الفصاحه صفحه 597

حدیث 3- و قال: إنَّ اللّهَ إختارَ لِاَنبِیائِهِ الحَرثَ وَ الزَّرعَ کَیلا یَکرَهُوا شَیئاً مِن قَطرِ السَّمآء،

امام صادق علیه السلام : خداوند برای انبیاء و رسولان خود کار درختکاری و کشاورزی را انتخاب فرمود تا آنکه از بارش پیاپی آسمان ناخشنود نباشند بلکه پیوسته منتظر باران رحمت الهی باشند.

وسائل الشیعه جلد 12 ، میزان الحکمه جلد 4 صفحه 214 نقل از وسایل جلد 12 صفحه 192

حدیث 4- ما مِن مُسلِمٍ یَغرِسُ غَرساً یَأکُلُ مِنهُ اِنسانٌ أو دابَّةٌ أو طَیرٌ إلّا أن یُکتَبَ لَهُ صَدَقَةٌ إلی یَومِ القِیامَة.

رسول اکرم (ص) : مسلمانی که درختی بنشاند و یا زراعتی کسب نماید اجر و پاداش صدقه در راه خدا را خواهد داشت.

مستدرک الوسائل جلد 13 صفحه 26

حدیث 5- یا عَلِیُّ لا یُظلَمُ الفَلّاحونَ بِحَضرَتِکَ وَ لا یُزادُ عَلی أرضٍ وَضَعتَ عَلَیها.

رسول خدا (ص) فرمود : یا علی ! مبادا با حضور تو به کشاورزان ظلمی بشود و مالیات زمین را زیاد مکن.

وسائل جلد 13 صفحه 216

حدیث 6- عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلاَمُ قَالَ کَانَ أَبِی یَقُولُ: خَیْرُ اَلْأَعْمَالِ زَرْعٌ یَزْرَعُهُ فَیَأْکُلُ مِنْهُ اَلْبَرُّ وَ اَلْفَاجِرُ... وَ یَأکُلُ مِنهُ السِّباعُ والطَّیرُ.

حضرت علی بن الحسین علیه السلام فرمودند : بهترین اعمال کاشتن است بکارید زراعت کنید پس نیکوکار و فاجر از آن می خورند درندگان و پرندگان از آن نیز می خورند.

الحیاة صفحه 345

حدیث 7- مَن غَرَسَ غَرساً لَم یَأکُلْ مِنهُ آدَمِیٌّ وَلا خَلقٌ مِن خَلقِ اللهِ إلّا کانَ لَهُ صَدَقَةً.

حضرت رسول (ص) : هرکس درختی بکارد نمی خورد از میوه آن انسانی یا مخلوقی از مخلوقات خداوند مگر آنکه برای آن شخص صدقه محسوب شود.

نهج الفصاحه حرف میم.

حدیث 8- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: ازْرَعُوا وَ اغْرِسُوا وَ اللَّهِ مَا عَمِلَ النَّاسُ عَمَلًا أَحَلَّ وَ لَا أَطْیَبَ مِنْهُ.

امام صادق علیه السلام فرمود : زراعت کنید و درخت بکارید به خدا قسم هیچ شغلی هیچ کاری از کارهای مردم حلال تر و پاکیزه تر از آن وجود ندارد.

الحیاة جلد 5 صفحه 345 نقل از سفینة البحار جلد 1 صفحه 549

حدیث 9- لا تَقطَعُوا الثِّمارَ فَیَصُبّ اللهُ عَلَیکُمُ العَذابَ صَبَّاً.

امام صادق علیه السلام فرمودند : درختان میوه دار را قطع نکنید مبادا که عذاب خدا بر سر شما نازل گردد.

میزان الحکمه حدیث شماره 1955،وسائل الشیعه13: 198.

حدیث 10- ما أزرعُ الزَّرعَ لِطَلَبِ الفَضلِ فِیهِ. وَ ما أزرعُهُ إلّا لِیَتَناوَلهُ الفَقِیرُ وَ ذُو الحاجَةِ ...

امام سجاد علیه السلام فرمودند : من نکاشتم برای زراندوزی و ازدیاد ثروت نکاشتم مگر برای اینکه بیچاره ای ، فقیری - محتاجی از این مزارع و محصولات آن به نان و نوائی برسد.

کتاب الحیاة جلد 5 صفحه 347 

حدیث 11- ما فِی الأعمالِ شَیءٌ أحَبّ إلَی اللهَ تَعالی مِنَ الزّراعَةِ وَ ما بَعَثَ اللهُ نَبِیّاً إلاّ زارِعاً إلاّ إدرِیسَ فَإنّهُ کانَ خَیّاطاً.

امام صادق علیه السلام : در میان شغلها ، شغلی محبوبتر از شغل کشاورزی نزد خدا نیست ، و هیچ پیامبری را نفرستاد مگر اینکه آنها کشاورز و درختکار بودند مگر حضرت ادریس که خیاط بود.

الغایات لابن الرازی : 201، الحیاة صفحه 345

حدیث 12- مَنْ بَنَی بُنْیَاناً بِغَیْرِ ظُلْمٍ وَ لَا اعْتِداءٍ اَوْ غَرَسَ غَرْساً بِغَیْرِ ظُلْمٍ وَ لَا اعْتِداءٍ کَانَ لَهُ اَجْراً جَارِیاً مَا انْتَفَعَ بِهِ اَحَدٌ مِنْ خَلْقِ الرَّحْمَنِ ؛

حضرت محمد (ص) : هرکه ساختمانی را بناء کند بدون اینکه ظلم و تعدی در کار باشد یا نهالی را بکارد و درختی را غرس نماید تا هر کجا که بنده ای از بندگان خداوند مهربان بهره مندی شود خداوند اجر و ثواب به او مرحمت می کند.

جلد 5 الحیاة نقل از مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 501

حدیث 13- ما مِن مُسلِمٍ یَغرسُ غَرساً إلّا کانَ لَهُ مِنَ الأجرِ بِقَدرِ ما خَرَجَ مِن ثَمَرَةِ ذلِک الغَرس.

رسول اکرم (ص) : هیچ کشاورزی نهالی نمی نشاند مگر آنکه خداوند متعال به مقداری که از آن نهال ثمر به دست آید به او اجر و پاداش می دهد.

کنزالعمال جلد 3 صفحه 896

حدیث 14- لَمّا خَلَقَ المَعِیشَةَ جَعَلَ البَرَکاتِ فِی الحَرثِ وَالغَنَم.

حضرت محمد (ص) : هنگامی که روزی را آفرید ، برکت را در کشاورزی و گوسفند قرار داد.

کنزل العمال جلد 4 صفحه 32

حدیث 15- کانَ أمِیرُ المُؤمِنِینَ ع یَکتُبُ إلَی عُمّالِهِ ألاّ تَسخرُوا المُسلِمِینَ ... وَ کانَ یَکتُبُ یُوصِی بِفَلاّحِینَ خَیراً.

امام صادق علیه السلام : امیر مومنان علیه السلام به نمایندگان و فرمانداران خود می نوشت مسلمانان را به بیکاری نکشید ، و در نامه های خود ، کشاورزان را مورد سفارش قرار می داد.

وسائل الشیعه 13: 216.

حدیث 16- ثَلاثٌ یُجْلِینَ الْبَصَرَ: النَّظَرُ إِلَى الْخُضْرَةِ، وَإِلَى الْمَاءِ الْجَارِی وَ إلَی الوَجهِ الحَسَن.

حضرت محمد (ص) : سه چیز چشم را قوت می دهد : دیدن سبزه و آب جاری روی زیبا.

نهج الفصاحه

حدیث 17- أَلاَ وَإِنَّ الشَّجَرَةَ الْبَرِّیَّةَ أَصْلَبُ عُوداً،

حضرت علی علیه السلام : آگاه باشید درخت بیابانی و کوهستانی از همه درختها چوبش محکمتر و قوی تر است.

نهج البلاغه نامه به عثمان بن حنیف.

حدیث 18- مَن غَرَسَ غَرسَاً فَأثمَرَ أعطاهُ اللهُ مِنَ الأجرِ قَدرَ ما یَخرُجُ مِنَ الثَمَر.

حضرت محمد (ص) : هرکه درختی بنشاند خداوند به اندازه میوه ایکه از آن درخت ظاهر میشود پاداش برای وی مقرر میفرماید.

نهج الفصاحه

حدیث 19- ذکِّر {فکّر} یا مفضل فیما اُعطی الإنسان علمه ... و کذلک اُعطی علم ما فیه صلاح دنیاه کالزراعة و الغِراس

امام صادق علیه السلام به مفضل فرمود : فکر کن برای چه به انسان علم و آگاهی داده شده . . . و برای چه به انسان دانش آنچه را که صلاح دنیای اوست مثل دانش کشاورزی ، درختکاری و . . . . به او داده شده است.

بحارالانوار جلد 3 صفحه 82

حدیث 20- مَن نَصَبَ شَجَرَةً و صَبَرَ عَلى حِفظِها والِقیامِ عَلَیها حَتّى تُثمِرَ کانَ لَهُ فی کُلِّ شَىءٍ یُصابُ مِن ثَمَرِها صَدَقَةٌ عِندَ اللّه ِ؛

حضرت محمد (ص) : هرکس درختی را بکارد و بر حفظ و نگهداری آن صبر ، استقامت ، و بر مواظبت و مراقبت از آن قیام نماید تا آنکه به ثمر و نتیجه برسد . به مقداری که بهره می رساند و به تعداد کسانی که از آن درخت استفاده میکنند ثواب صدقه و انفاق را خداوند متعال به او مرحمت میفرماید.

کنز العمال 3: 897، میزان الحکمه حدیث شماره 9143

حدیث 21- إنّی لأَعمَلُ فی بَعضِ ضِیاعی حَتّى أعرَقَ ـ و إنَّ لی مَن یَکفینی ـ
لِیَعَلَمَ اللّه ُ أنّی أطلُبُ الرِّزقَ الحَلالَ ؛ 

امام صادق علیه السلام : من در برخی از باغهایم چنان تلاش میکنم که از شدت تلاش عرق می ریزم در حالیکه کسانی هستند که به جای من این کار را انجام دهند ، اما میخواهم خدا بداند من روزی حلال را با تلاش خود می طلبم.

[ الکافى ، ج 5 ، ص 77 .] وسائل الشیعه جلد 12: 23.

حدیث 22- البَزَنطِی قالَ: سَألتُ أبَا الحَسَن علیه السّلام عَن قَطعِ السِّدرِ فَقالَ سَألَنِی ر َجُلٌ مِن أصحابِکَ عَنهُ فَکَتَبتُ إلَیهِ قَد قَطَعَ أبُو الحَسَن علیه السّلام سِدراً وَ غَرَسَ مَکانَهُ عِنَباً.

بزنطی می گوید پرسیدم از حضرت رضا علیه السلام از مسأله قطع درخت سدر ؛ فرمودند : همین مسأله یکی از دوستان شما از من پرسید من در جواب او نوشتم که حضرت أبا الحسن علیه السلام درخت سدری داشت قطع کرد و به جای آن درخت انگور کاشت.

قرب الاسناد صفحه 162 ، بحارالانوار

حدیث 23- محمد بن عَطیَّة قالَ: سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّٰهِ علیه السلام یَقُولُ: إنَّ اللّٰهَ جَلَّ اسمُهُ اِختارَ لِأنبِیائِهِ الحَرثَ وَ الزَّرعَ کَیلا یَکرَهُوا شَیئاً مِن قَطرِ السَّماءِ.

امام صادق علیه السلام : خداوند برای رسولان خود کار درختکاری و کشاورزی را انتخاب فرمود تا آنکه از بارش پیاپی آسمان ناخشنود نباشند بلکه پیوسته منتظر باران رحمت الهی باشند.

وسائل الشیعه جلد 13 صفحه 193

حدیث 24- قالَ رَسُولُ اللهِ ص :اُطلُبُو الرِّزقَ فِی خَبایَا الأرضِ.
حضرت رسول (ص) : رزق و روزی خود را از ژرفای زمین جستجو کنید.

کنزالعمال جلد 4 صفحه 21

حدیث 25- عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: لَقِیَ رَجُلٌ أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ وَ تَحْتَهُ وَسْقٌ مِنْ نَوًى فَقَالَ لَهُ مَا هَذَا یَا أَبَا اَلْحَسَنِ تَحْتَکَ فَقَالَ مِائَةُ أَلْفِ عَذْقٍ إِنْ شَاءَ اَللَّهُ فَیَغْرِسُهُ فَلَمْ یُغَادَرْ مِنْهُ وَاحِدَةٌ .

امام باقر علیه السلام فرمود : مردی حضرت علی علیه السلام را ملاقات کرد و دید که حضرت روی یک کیسه گونی از هسته خرما نشسته است عرض کرد یااباالحسن این چیست ؟ فرمود یکصدهزار درخت خرما ، انشاء الله سپس حضرت باقر علیه السلام فرمود همه را حضرت علی علیه السلام کاشت و یک هسته خرما را هم باقی نگذاشت ( همه را کاشت ).

وسائل الشیعه جلد 12 صفحه 25

حدیث 26- مَنْ غَرْسَ غَرْساً فَأَثْمَرَ أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنَ الْأَجْرِ قَدْرَ مَا یَخْرُجُ مِنَ الثَّمَرَةِ.

رسول خدا (ص) : هرکس درختی را بکارد و به ثمر برسد به قدر تمام میوه هایش خداوند اجر و ثواب به شخص غارس مرحمت میفرماید.

میزان الحکمه جلد 4 صفحه 213  نقل از مستدرک جلد 2 صفحه 501

حدیث 27- النَّظَرُ إلَی الخُضرَةِ یَزِیدُ فِی البَصَرِ.

حضرت رسول (ص) : نگاه نمودن به سبزه زار و سبزی باعث زیادی روشنایی و قوت بینایی چشم است.

نهج الفصاحه

حدیث 28- سُئِلَ رَسُولُ اَللَّهِ ص أَیُّ اَلْمَالِ خَیْرٌ؟ قَالَ: زَرْعٌ زَرَعَهُ صَاحِبُهُ وَ أَصْلَحَهُ وَ أَدَّى حَقَّهُ یَوْمَ حَصادِهِ .

امام صادق علیه السلام : از رسول خدا (ص) سؤال شد : چه مال و ثروتی بهترین است ؟ فرمود شغل زراعت و کشاورزی ؛ زمینی را میکارد و اصلاح میکند و حق خدا را هم روز برداشت محصول می پردازد.

وسائل الشیعه جلد 13 

حدیث 29- یزید بن هارون سألت جعفر بن محمّد (ع) عن الفلاّحین؟ فقال: هم الزّارعون کنوز اللّه فی ارضه و ما فی الاعمال شیء أحب الی اللّه من الزراعه .

از امام جعفر صادق علیه السلام درباره کِشتکاران سئوال شد : حضرت فرمودند : همان کشاورزانند ، و آنان گنجهای خداوند بر روی زمین هستند و هیچ شغلی محبوبتر در میان شغلها نزد خداوند از شغل کشاورزی نیست.

الحیاة 5: 345 ، نقل از وسائل جلد 12 صفحه 25

حدیث 30- وَ عِندَ ما وَصَلَ إلَی الآیَةِ: «أَ أَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ» قالَ ثَلاث مَرّاتٍ: «بَل أنتَ یا رَبّ»

امام علی علیه السلام در تفسیر قول خداوند که : " آیا شما کشت را می رویانید یا ما می رویانیم" ، حضرت سه بار فرمودند : بلکه زارع حقیقی تو هستی ای پروردگار من !

تفسیر روح المعانی ذیل آیه 63 و 64 سوره واقعه

حدیث 31- النّبیّ (ص): إِنْ قَامَتِ السَّاعَةُ وَ فِی یَدِ أَحَدِکُمُ الْفَسِیلَةُ فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ لَا تَقُومَ السَّاعَةُ حَتَّى یَغْرِسَهَا فَلْیَغْرِسْهَا.

حضرت رسول (ص) : هر وقت عمر جهان به آخر رسیده ، هرگاه قیامت بخواهد قیام کند و عالم بخواهد منقرض شود و در دست یکی از شما نهال درختی باشد چنانچه به قدر کاشتن آن فرصت باشد ، باید آن را بکارد و از فرصت باقیمانده استفاده نماید.

مستدرک الوسائل جلد 2 صفحه 501 ، الحیاة جلد 5 صفحه 344

حدیث 32-مَن سَقَی طَلحَةً اَو سِدرَةً فَکَاَنَّما سَقَی مُؤمِناَ مِن ظَمَأ.

حضرت رسول (ص) : هرکس درخت خرما یا سدری را آب بدهد گویا تشنه ای را سیراب کرده است.

کتاب الحیاة جلد 5 صفحه 344 ، وسائل الشیعه جلد 12 صفحه 25

حدیث 33- کان امیرالمؤمنین(ع) یَضْربُ بِالْمَرّ وَ یَستَخْرِجُ الاَرَضِینَ وَ کانَ رَسُولُ الله (ص) یَمَصّ النّوی بِفیهِ وَ یَغْرِسُهُ .

حضرت امام صادق علیه السلام : امیر مومنان علی علیه السلام زمینی را شخم میزد و سینه زمین را می شکافت و پیامبر (ص) هسته خرما را مرطوب می کرد و می کاشت.

وسائل الشیعه جلد 12 صفحه 23

حدیث 34- ...أیُّ الْمَالِ بَعْدَ الْبَقَرِ خَیْرٌ قَالَ الرَّاسِیَاتُ فِی الْوَحَلِ وَ الْمُطْعِمَاتُ فِی الْمَحْلِ، نِعْمَ الشَّیْءُ النَّخْلُ.

حضرت محمد (ص) : بهترین ثروت درخت خرمایی هست که محکم در خاک قرار دارد.

نهج الفصاحه

حدیث 35- أُحرثُوا فَإنَّ الحَرثَ مُبارَکٌ .

حضرت رسول (ص) : کشاورزی کنید ، زیرا شغل میمون و مبارک است.

کنزالعمال جلد 4 صفحه 31

حدیث 36- ... وَ لَقَدْ کَانَ یُرَى وَ مَعَهُ الْقِطَارُ مِنَ الْإِبِلِ وَ عَلَیْهِ النَّوَى فَیُقَالُ [لَهُ‏] مَا هَذَا یَا أَبَا الْحَسَنِ فَیَقُولُ نَخْلٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَیَغْرِسُهُ فَمَا یُغَادِرُ مِنْهُ وَاحِدَةً. (5)

... حضرت علی (ع) را مى ‏دیدند که با یک قطار شتر، با بار هسته خرما، در حرکت است، و چون به او مى ‏گفتند: یا أبا الحسن! اینها چیست؟ مى ‏فرمود: درخت خرما ان شاء اللَّه؛ پس آنها را مى‏ کاشت و حتّى یکى از هسته ‏ها را دور نمى ‏انداخت.

دعائم الاسلام

حدیث 37- مَن وَجَدَ ماءاً وَ تُراباً ثُمَّ افتَقَرَ فَأبعَدَهُ اللهُ.

امام باقر علیه السلام فرمود امیرالمومنین علیه السلام می فرمود : هرکس آب و خاک در اختیار داشته باشد سپس در اثر عدم بهره برداری از آب و خاک و در اثر عدم کاشت و برداشت کارش به فقر و تهیدستی برسد خداوند متعال او را از رحمت خود دور خواهد فرمود.

وسائل الشیعه جلد 4 ، جلد 4 صفحه 213 میزان الحکمه نقل از بحارالانوار جلد 103 صفحه 65 قرب الاسناد صفحه 55

حدیث 38- إنَّ اللّهَ إختارَ لِانبِیائِهِ الحَرثَ وَ الزَّرعَ کَیلا یَکرَهُوا شَیئاً مِن قَطرِ السّمآء،

امام صادق علیه السلام : بدرستیکه خداوند عزوجل برای پیامبران خود انتخاب فرمود شغل کشاورزی و دامداری را.

وسائل الشیعه 13: 193.

حدیث 39-فِی قَولِ اللّهِ تَعالَی: [وَ عَلَی اَللّٰهِ فَلْیَتَوَکَّلِ اَلْمُتَوَکِّلُونَ] قالَ: الزّارِعُونَ.

امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه 122 سوره آل عمران {  وَ عَلىَ اللَّهِ فَلْیَتَوَکلَ‏ِ الْمُؤْمِنُون‏ } (( بر خدا توکل کنند ، توکل کنندگان )) فرمود: توکل کنندگان کشاورزانند.

الحیاة 5:صفحه 346،ح14.

حدیث 40- الأمام الکاظم ع فیما رواه عن أبیه عن جدّه الإمام الباقر ع أنّ بائع الضیعة ممحوق و مشتریها مرزوق.

امام باقر علیه السلام : هرکس باغ ( زمین حاصل خیز ) را بفروشد ، زیانکار است و کسی که آنرا بخرد مرزوق و روزی با برکتی را دارا خواهد شد. 

الحیاه 5: 347.