أربعینات

1.حقوق پدر بر فرزند

امام کاظم علیه السلام :

سَألَ رَجُلٌ رَسُولَ اللّه صلی الله علیه و آله ما حَقُّ الوالِدِ عَلَی وَلَدِهِ؟ قالَ: لایُسَمِّیهِ بِاسمِهِ، وَلا یَمشِی بَینَ یَدَیهِ، وَلا یَجلِسُ قَبلَهُ، وَلا یَستَسِبُّ لَهُ؛

مردی از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسید: حق پدر بر فرزندش چیست؟

فرمود: او را به نام صدا نزند و جلوی او راه نرود و قبل از او ننشیند و باعث دشنام او نشود.

2.نگاه پدر به فرزند

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

نَظَرُ الوالِدِ إِلی وَلَدِهِ حُبًّا لَهُ عِبادَهُ؛

نگاه کردن پدر به فرزندش از روی محبّت عبادت است.

3.حقوق متقابل پدر و فرزند

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

یا عَلِیُّ: حَقُّ الوَلَدِ عَلی والِدِهِ اَنْ یُحَسِّنَ اسْمَهُ و یَضَعَهُ مَوْضِعا صالِحا. وَ حَقُّ الوالِدِ عَلی وَلَدِهِ اَنْ لا یُسَمِّیه بِأسْمِهِ وَلا یَمْشِیَ بَیْن یَدَیْهِ وَلا یَجْلِسَ أمامَهُ وَلا یَدْخُلَ مَعَهُ الحَمَّامَ؛

ای علی، حق فرزند بر پدر آن است که برایش نام نیک برگزیند او را به خوبی ادب کند و او را در موقعیّت مناسبی قرار دهد.

و حق پدر بر فرزند آن است که او را به نامش نخواند، پیش روی او راه نرود، جلوتر از او ننشیند و با او به

4.سه حق فرزند بر پدر

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

مِنْ حَقِّ الوَلَدِ عَلی والِدِه ثَلاثَهٌ یُحسِّنُ اسمَهُ وَ یُعَلِّمُهُ الکِتابَهَ و یُزَوِّجُهُ اِذا بَلَغَ؛

از حقوق فرزند بر پدرش سه چیز است ؛ نام نیکو بر او نهد و به او نوشتن بیاموزد و هنگامی که به سن بلوغ رسید برای او همسر برگزیند . !

5.حقوق فرزندان بر پدر

حَقُّ الوَلَدِ عَلی والِدِه اِذا کانَ ذَکَرا اَنْ یَستَفْرِهَ اُمَّهُ وَ یَستَحْسِنَ اسمَهُ وَ یُعَلِّمَهُ کِتابَ اللّه ِ و یُطَهِرَهُ؛

حق پسر بر پدرش این است که ؛ مادرش را احترام کند و نام او را نیکو بگذارد و کتاب خدا را به او یاد دهد و او را به پاکی پرورش دهد.

6.نگاه محبت آمیز به فرزند

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِذا نَظَرَ الوالِدُ إلی وَلَدِهِ فَسَرَّهُ کانَ لِلْوالِدِ عِتْقُ نَسَمَهٍ؛

هنگامی که پدری به فرزندش نظر کند و او را شادمان سازد ثواب آزاد کردن یک بنده به پدر عطا شود.

7.شباهت به پدر

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

مِنْ نِعْمَهِ اللّه عَلی الرَّجُل أن یُشْبِهَ والِدَهُ؛

از نعمت های خداوند بر مرد آن است که شبیه پدرش باشد.

8.دعاهایی که رد نمی شود

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

یا عَلِیُّ: اَرْبَعَهٌ لا تُرَدُّ لَهُم دَعْوَهٌ؛ امامٌ عادِلٌ و والِدٌ لِوَلَدِهِ والرَّجُلُ یَدْعُوا لاِءخِیهِ بِظَهْرِ الغَیْبِ وَالمَظْلُومُ؛

ای علی: چهار نفرند که هیچ دعایی از آنان ردّ نمی شود: دعای پیشوای دادگر و دعای پدر برای فرزند و دعای شخصی که در غیاب برادر مسلمانش برای او دعا می کند و دعای ستمدیده.

9.پدران امت اسلامی

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اَنَا وَ علیٌّ أبَوا هِذِه الأُمَّهِ؛

من و علی پدران این امت هستیم.

10.اجابت دعای پدر

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِیّاکُمْ وَ دَعوَهَ الوالِدِ فاِنَّها تُرْفَعُ فَوقَ السَّحابِ حَتّی یَنظُرَ اللّه ُ تَعالی اِلیها، فَیَقُولُ اللّه تعالی اِرْفَعُوها إلیَّ حَتّی أَستَجِیبَ لَهُ؛

از دعا (و نفرین) پدر بر حذر باشید زیرا که آن بالا می رود بالاتر از ابرها تا آن جا که خداوند بدان نظر می کند. پس خداوند می فرماید: آن را بالا آورید به سوی من تا آنکه آن را اجابت کنم.

11.نفرین پدر

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِیّاکُمْ وَ دَعْوَهَ الوالِدِ فَاِنَّها أَحَدُّ مِنَ السَّیْفِ؛

بپرهیزید از نفرین پدر، زیرا که از شمشیر بُرّنده تر است.

12.دعاهای مستجاب

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

ثَلاثُ دَعَواتٍ مُستَجاباتٌ لا شَکَّ فیهنَّ: دَعوَهُ المَظلُومِ وَ دَعوَهُ المُسافِرِ وَ دَعوَهُ الوالِدِ عَلی وَلَدِهِ؛

سه دعا بدون شک مستجاب می شود: دعای مظلوم و دعای مسافر و دعای پدر بر فرزندش.

13.اثر نیکی به فرزند

رسول اللّه صلی الله علیه و آله :

بِرُّ الرَّجُلِ بِوَلَدِهِ بِرُّهُ بِوالِدِه؛

نیکی کردن پدر به فرزندش ، نیکی کردن در حق پدرش است.

14.یاری بر نیکوکاری

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

رَحِمَ اللّه والِدا اَعَانَ وَلَدَهُ عَلَی البِرِّ؛

پدری که فرزندش را بر کارهای نیک یاری می کند مورد رحمت خداوند قرار می گیرد.

15.نیکی به پدر پس از مادر

امام صادق علیه السلام :

جاءَ رَجُلٌ إلَی النَبِیِّ صلی الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسُولَ اللّه ِ مَنْ أَبَرُّ؟ قالَ: اُمَّکَ قالَ: ثُمَّ مَنْ؟ قالَ اُمَّکَ قالَ ثُمَّ مَنْ؟ قالَ أمَّکَ، قالَ ثُمَّ مَنْ؟ قالَ أَبَاکَ؛

مردی خدمت پیامبر رسید و گفت ای رسول خدا به چه کسی نیکی کنم؟ فرمود: مادرت.

دوباره گفت: بعد به چه کسی؟ فرمود: مادرت.

باز هم گفت: بعد به چه کسی؟ فرمود: مادرت.

گفت: دیگر چه کسی؟ فرمود: پدرت.

16.آموزش فرزندان

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

عَلِّمُوا أوْلادَکُمْ السِّباحَهَ وَ الرِّمَایَهَ؛

به فرزندانتان شنا و تیراندازی بیاموزید.

17.هشدار به پدران و فرزندان

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

أَلا لا یَجنِی جانٍ الاّ عَلی نَفسِهِ وَلا یَجنی والدٌ عَلی وَلَدِهِ وَلا یَجنی وَلَدٌ عَلی والِدِه؛

آگاه شوید کسی مرتکب جنایتی نمی شود مگر آن که به زیان خود اوست و نباید هیچ پدری بر فرزندش و نه فرزندی بر پدرش جنایتی روا دارد.

18.آثار دوستی پدران

امیر مؤمنان علی علیه السلام :

مَوَدَّهُ الآباءِ قَرَابَهٌ بَینَ ألأَبناءِ؛

دوستی پدران خویشاوندی بین فرزندان به شمار می آید.

19.حق پدر بر فرزند

امیر مؤمنان علی علیه السلام :

حَقُّ الوالِدِ عَلَی الوَلَدِ اَنْ یُطِیعَهُ فی کُلِّ شی ءٍ اِلاَّ فِی مَعصِیهِ اللّه ِ؛

حق پدر بر فرزند آن است که فرمان او را در تمام امور _ غیر از نافرمانی خداوند _ اطاعت کند.

20.حق فرزند بر پدر

امیر مؤمنان علی علیه السلام :

حَقُّ الوَلَدِ عَلَی الوالِدِ اَنْ یُحَسِّنَ اسْمَهُ و یُحَسِّنَ أَدَبَهُ و یُعَلِّمَهُ القُرآنَ؛

حق فرزند بر پدر آن است که بر او نام نیکو نهد و او را خوب تربیت کند و به او قرآن بیاموزد.

21.بهترین ارث پدران

امام صادق علیه السلام :

اِنَّ خَیرَ ما وَرَّثَ الآباءُ لاِءَبْنائهِمُ الاْءَدَبُ؛

بهترین ارثی که پدران برای فرزندانشان باقی می گذارند، ادب است.

22.نیکی نخست پدر

عن ابی الحسن علیه السلام قال:

اَوَّلُ ما یَبَرُّ الرّجُلُ وَلَدَهُ اَنْ یُسَمِّیَهُ بِاسْمٍ حَسَنٍ فَلْیُحْسِنْ اَحَدُکُمْ اسْمَ وَلَدِهِ ؛

نیکی نخست پدر به فرزند خود ، این است که او را به نام خوبی نامگذاری کند. پس اسم خوبی روی فرزند خود بگذارید.

23.ایستادن به احترام پدر

امیر مؤمنان علی علیه السلام :

ثَلاثٌ لایُسْتَحْیی مِنْهُنَّ: خِدْمَهُ الرَّجُلِ ضَیْفَهُ وَ قِیامُهُ عَن مَجْلِسِهِ لاِءبِیِه و مُعَلِّمِهِ و طَلَبُ الحَقِّ و اِنْ قَلَّ؛

سه چیز است که نباید از آن شرم کرد: خدمت کردن مرد به مهمانش و برخاستن از جایش به احترام پدر و معلمش و مطالبه حق گر چه کم باشد.

24.شیوه امام حسن و امام حسین علیهماالسلام

امیر مؤمنان علی علیه السلام :

کانَ الحَسَنُ فِی حَیاهِ رَسُولِ اللّه صلی الله علیه و آله یَدْعُونی اَبَاالحُسَین وکانَ الحسینُ یَدْعُونی أباالحَسَن و یدعوانِ رسولَ اللّه صلی الله علیه و آله اَباهُما، فَلَمَّا تَوَفّی رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله دَعَوانِی بِاَبیهِما؛

حسن در زمان زندگی رسول خدا صلی الله علیه و آله مرا ابالحسین صدا می کرد و حسین مرا اباالحسن می خواند و هر دو رسول خدا صلی الله علیه و آله را پدر صدا می زدند. پس از آن که رسول خدا از دنیا رفت مرا پدر می خواندند.

25.احترام پدر در هر حال

امیر مؤمنان علی علیه السلام :

أَکرِمْ ضَیْفِکَ و إِنْ کانَ حَقِیرا وَقُمْ عن مَجلِسِکَ لأبِیکَ و مُعَلِّمِکَ وَ إِنْ کُنْتَ أَمیرا؛

مهمانت را گرامی بدار اگر چه بی نوا باشد و به احترام پدر و معلّمت از جایت برخیز اگر چه فرمانروا باشی.

26.حق پدر بر فرزند

امام سجاد علیه السلام :

وَ أَمّا حَقُّ أَبیکَ فَتَعْلَمَ أَنَّهُ اَصْلُکَ وَ أَنَّکَ فَرْعُهُ و أنَّکَ لَوْلاهُ لَمْ تَکُنْ، فَمَهْما رَأَیْتَ فی نَفْسِکَ ما یُعْجِبُکَ، فَاعْلَمْ أَنَّ أَباکَ اَصْلُ النِعْمَهِ عَلَیکَ فِیهِ وَ احْمَد اللّه َ وَ اْشْکُرهُ عَلی قَدْرِ ذلِکَ؛

و امّا حق پدرت آن است که بدانی که او ریشه توست و تو شاخه او هستی و بدانی که اگر او نبود تو نبودی، پس هر گاه در وجود خود چیزی دیدی که دوست داشتی بدان که از پدرت داری و حمد خدای را به جا آور و او را به همان اندازه شکر کن.

27.حق فرزند بر پدر

امام سجاد علیه السلام :

وَ أَمَّا حَقُّ وَلَدِکَ: فَتَعْلَمَ اَنَّه مِنْکَ وَ مُضافٌ اِلَیْکَ فی عاجِلَ الدُّنْیا بِخَیْرِهِ و شَرِّهِ وَ أَنَّکَ مَسْؤُولٌ عَمَّا وَلِّیْتَهُ مِنْ حُسْنِ الاَدَبِ وَ الدِّلالَهِ عَلی رَبِّهِ وَالمَعُونَهِ لَهُ عَلی طاعَتِهِ فِیْکَ وَ فِی نَفْسِهِ فَمُثابٌ عَلی ذَلِکَ وَ مُعاقِبٌ، فَاعْمَلْ فِی اَمْرِهِ عَمَلَ المُتَزَیِّنِ بِحُسْنِ اَثَرِهِ عَلَیهِ فی عاجِلِ الدِّنْیا المعذُورِ اِلی رَبِّهِ فیما بَیْنَکَ و بَیْنَهُ بِحُسْنِ القِیامِ عَلَیْه وَ الاَخْذِ لَهُ مِنْهُ؛

و اما حق فرزندت؛ آن است که بدانی او از تو است و در این دنیا به تو وابسته است، خوب باشد یا بد. و تو باید پاسخگوی سرپرستی او باشی درباره تربیت و راهنمایی او به سوی پروردگارش و یاری او به اطاعت وی درباره خودت و درباره خودش، پس بر عمل او ثواب می بری و در صورت کوتاهی کیفر خواهی دید. پس درباره او کاری کن که در دنیا اثر نیکو داشته باشد و خود را بدان بیارایی و در نزد پروردگارش نسبت به او معذور باشی به سبب سرپرستی خوبی که از او کردی و نتیجه الهی که از او گرفتی.

28.بی احترامی به پدر

امام محمّد باقر علیه السلام :

اِنَّ اَبِی نَظَرَ اِلی رَجُلٍ و مَعَهُ اِبْنُهُ یَمْشی وَ الاِْبْنُ مُتَّکِیٌ عَلی ذِراعِ الاَْبِ، قال: فَما کَلَّمَهُ اَبِی مَقْتا لَهُ حَتَّی فارَقَ الدُّنْیا ؛

پدرم مردی را دید که پسرش با او راه می رفت و فرزند بر شانه های پدرش [تکیه کرده بود [حضرت فرمود: پدرم از روی ناخشنودی تا زنده بود هیچگاه با او سخن نگفت.

29.یاری شدن پدر دختر

از امام باقر یا امام صادق علیهماالسلام روایت شده است:

أذا اصابَ الرَّجُلُ ابْنَهً، بَعَثَ اللّه ُ إِلَیْها مَلَکا فَأمَرَّ جَناحَهُ عَلی رَأسِها وَ صَدْرِها و قالَ: ضَعیفَهٌ خُلِقَتْ مِنْ ضَعْفٍ الْمُنْفِقُ عَلَیْها مُعانٌ إلی یَوْمِ القِیامَهِ؛

هنگامی که مردی دختردار شد، خداوند فرشته ای می فرستد و او بالش را بر سر و سینه او کشیده می گوید: ضعیفی است که از ضعف آفریده شده است، کسی که مخارج او را بپردازد تا روز قیامت یاری خواهد شد.

30.تأثیر پدران صالح

امام محمّد باقر علیه السلام :

یُحْفَظُ الاَْطْفالُ بِصَلاحِ آبائِهِم؛

صلاحیت و شایستگی پدران موجب مصونیّت و حفظ کودکان می گردد.

31.تفسیر احسان به والدین

امام صادق علیه السلام در تفسیر احسان به پدر و مادر در آیه «و بالوالدین احسانا» فرمود: الوالِدانُ رَسُولُ اللّه ِ و عَلیٌ علیهما السلام ؛

منظور از پدران؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام می باشد.(2)

32.عاقبت کشمکش با پدر

امام صادق علیه السلام :

ثَلاثَهٌ مَنْ عازَّهُمْ ذَلَّ: اَلْوالِدُ و السُّلْطانُ وَالغَریمُ؛

سه نفرند که هر کس با آن ها کشمکش کند خوار شود : پدر، حکومت، و شخص بدهکار.

33.نیکی به پدران

امام صادق علیه السلام :

بِرُّوا آباءَکَمُ یَبِرَّکُمْ أبْناؤُکُمْ؛

به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند.

34.خدمت به پدر

امام صادق علیه السلام :

اِنْ استَطَعْتَ اَنْ تَلِیَ ذَلِکَ مِنْهُ فَافْعَلْ ولَقِّمْهُ بِیَدِکَ فَإِنَّه جَنَّهٌ لَکَ غَدَا؛

(ابراهیم بن شعیب گفت که به امام صادق علیه السلام گفتم: همانا پدرم پیر و ناتوان شده است و من هر وقت کاری دارد او را به دوش می کشم.)

امام فرمود: اگر می توانی که آن را برای او ادامه دهی این کار را بکن و با دست خودت به او لقمه بده به درستی که بهشت فردا از آن تو خواهد بود.

35.اثر زیاد دوست داشتن پدر

امام صادق علیه السلام :

اِنَّ اللّه َ عزَّوجلَّ لَیَرْحَمُ الرَّجُلَ لِشِدَّهِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ؛

همانا پروردگار متعال پدر را به خاطر زیاد دوست داشتن فرزندش مورد رحمت قرار می دهد.

36.کراهت ورود پدر در قبر

امام صادق علیه السلام :

یَکْرَهُ لِلرَّجُلِ أنْ یَنْزِلَ فی قَبْرِ وَلَدِهِ؛

کراهت دارد که پدر برای دفن فرزندش در قبر او وارد شود.

37.دعای پدر همانند دعای نبی

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

دُعاءُ الوالِد لِوَلَدِهِ کَدُعاءِ النَّبی لاُِمَّتِهِ؛

دعای پدر برای فرزندش همانند دعای پیامبر است برای امتش.

38.حق پدری علی علیه السلام

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

حَقُّ عَلیٍّ عَلی هذِهِ الأُمَّهِ کَحَقِّ الوالِدِ عَلی وَلَدِهِ؛

حق علی بر این امت همانند حق پدر بر فرزندش است.

39.مرگ پدر

امیر مؤمنان علی علیه السلام :

مَوْتُ الوالِدِ قاصِمَهُ الظَّهر؛

مرگ پدر ، پشت [آدم را] می شکند.

40.بزرگترین واجب

امیر مؤمنان علی علیه السلام :

بِرُّ الوالِدَیْنِ أَکْبَرُ فَرِیضَهٍ؛

نیکی به پدر و مادر، بزرگترین واجب است.