چهل حدیث در باره حقوق همسایه
1. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: حُرمَةُ الجارِ عَلَى الإنسانِ کحُرمَةِ اُمّهِ .
«مکارم الاخلاق، ص126»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: احترام به همسایه بر انسان، مانند احترام مادرش است.
2. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: مَن أحسَنَ إلى جِیرانِهِ کَثُرَ خَدَمُهُ .
«شرح غرر الحکم : ج5،ص20،ح 7967»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که به همسایگان خود نیکى کند، خدمت گزارانش زیاد شوند.
3. قال الامام الصادق علیه السلام: مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَن آذَی جارَهُ.
«مستدرک الوسائل، ج 8، ص 422»
امام صادق علیه السلام فرمود: ملعون است، ملعون است، کسی که همسایه اش را اذیت کند.
4. قال الامام الصادق علیه السلام: عَلَیکُم بِحُسنِ الجِوارِ ، فَإنَّ اللّهَ أمَرَ بِذلِکََ .
«الأمالی للصدوق، ص359»
امام صادق علیه السلام فرمود: بر شما باد حُسن همسایگى که خداوند به این کار فرمان داده است.
5. قال الامام علی علیه السلام: اَللهُ اَللهُ فِی جِیرانِکُمْ فَاِنَّهُ وَصِیَّةُ نَبِیِّکُمْ ما زالَ یُوصِی بِهِمْ حَتَّی ظَنَنَّا اَنَّهُ سَیُوّرِثُهُمْ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 153»
امام علی علیه السلام فرمود: خدا را، خدا را، وصیت می کنم شما را به همسایهاتان، همانا این وصیت پیامبرتان است که همواره ما را نسبت به همسایه سفارش می کرد تا حدی که حتی گمان کردیم همسایگان را وارث نیز قرار می دهد.
6. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: کُلُّ اَرْبَعِینَ داراً جِیرانٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ.
«الکافی، ج 4، ص 493»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر چهل خانه از طرف روبرو و پشت سر و راست و چپ همسایه است.
7. قال الامام علی علیه السلام: جاوِرْ مَنْ تَأمَنُ شَرَّهُ وَ لا یَعْدُوُکَ خَیْرُهُ.
«غرر الحکم، ج 1، ص 369»
امام علی علیه السلام فرمود: با کسی همسایه شو که از وی در امان باشی و خوبی خود را از تو مضایقه نکند.
8. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: مِنْ سَعادَةِ الْمُسْلِمِ سِعَةُ الْمَسْکَنِ وَ الْجارُ الصّالِحِ.
«الخصال، ج 1، ص 201»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: از خوشبختی مسلمان، داشتن خانه وسیع و همسایه شایسته است.
9. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: اِنَّ اللّه تَعالی لَیَدْفَعُ بِالْمسْلِمِ الصّالِحِ عَنْ مِأَةِ اَهْلِ بَیْتٍ مِنْ جیرانِهِ الْبَلاءَ؛
«نهج الفصاحة، ح 4651»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: به راستی خداوند بلند مرتبه به واسطه مسلمان درستکار، بلا را از اهل صد خانه همسایه اش دور می کند.
10. قال الامام علی علیه السلام: جِوارُ اللّهِ مَبْذولٌ لِمَن أطاعَهُ و تَجَنّبَ مُخالَفتَهُ .
«شرح غرر الحکم : ج3،ص360،ح 4736»
امام علی علیه السلام فرمود: همسایگى خدا ارزانى کسى است که او را فرمان برد و از مخالفتش دورى کند.
11. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: مَنْ کانَ یُؤْمِنُ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ فَلا یُؤْذِی جارَهُ.
«الکافی، ج 4، ص 491»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هرکس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، نباید همسایه اش را اذیت کند.
12. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: اَحْسِنْ مُجاوَرَةَ مَنْ جاوَرَکَ تَکُنْ مُؤْمِناً.
«بحار الانوار، ج 69، ص 368»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: همسایه خوبی برای همسایه ات باش تا مؤمن باشی.
13. قال الامام علی بن الحسین علیه السلام: وَ اَمّا حَقُّ جارِکَ فَحِفْظُهُ غائِباً وَ اِکْرامُهُ شاهِداً وَ نُصْرَتُهُ اِذا کانَ مَظْلُوماً.
«من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 396»
امام سجاد علیه السلام فرمود: اما حق همسایه ات بر تو، حفظ (خانه و اموال) اوست، زمانی که غائب است و احترام به اوست، در موقع حضورش و یاری کردنش، وقتی که مظلوم است.
14. أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قَالَ: أَتَدْرُونَ مَا حَقُّ الْجَارِ؟ قَالُوا: لَا. قَالَ: إِنِ اسْتَغَاثَکَ أَغِثْهُ وَ إِنِ اسْتَقْرَضَکَ أَقْرِضْه ... وَ اِنْ مَرَضَ عُدْتَهُ وَ اِنْ اَصابَتْهُ مُصیبَةً عَزَّیْتَهُ.
«بحار الانوار، ج 79، ص 93»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از اصحابش پرسید: آیا می دانید حقوق همسایه چیست؟ اصحاب گفتند: نه. حضرت صلی الله علیه و آله – فرمود: این است که اگر از تو کمک خواست، کمک کنی و اگر قرض خواست، قرض دهی و ... و اگر مریض شد، به عیادتش روی و اگر مصیبتی دید، تسلیتش بگویی.
15. قال الامام الصادق علیه السلام: اَلْمَکارِمُ عَشْرٌ فَاِنْ اِسْتَطَعْتَ اَنْ تَکُونَ فِیکَ فَلْتَکُنْ ... وَ التَّذَمُّمْ لِلْجارِ.
«الکافی، ج 3، ص 92»
امام صادق علیه السلام فرمود: بزرگواری ها ده چیز است، اگر می توانی آن ها را داشته باشی، چنان باش، ... (یکی از آن ها) مراعات حق همسایه است.
16. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: مَنْ ضَیَعَ حَقَّ جارِهِ فَلَیْسَ مِنّا.
«بحار الانوار، ج 74، ص 150»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس حق همسایه اش را ضایع کند، از ما نیست.
17. قال الامام علی علیه السلام: ما تَاَکَدَتِ الْحُرْمَةُ بِمِثْلِ الْمُصاحَبَةِ وَ الْمُجاوَرَةِ.
«میزان الحکمه، ج 2، ص 191»
امام علی علیه السلام فرمود: هیچ احترامی مثل حرمت دوستی و همسایگی، تأکید نشده است.
18. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: رَحِمَ اللهُ جاراً اَعانَ جارَهُ عَلی بِرِّهِ.
«تنبیه الخواطر، ص 167»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند همسایه ای را که به همسایه اش در نیکی کمک نماید، رحمت کند.
19. قال الامام الصادق علیه السلام: اِنَّهُ لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یَحْسِنْ مُجاوَرَةَ مَنْ جاوَرَهُ.
«الکافی، ج 4، ص 492»
امام صادق علیه السلام فرمود: همانا کسی که با همسایه اش خوش رفتاری نکند، از ما نیست.
20. قال الامام علی علیه السلام: مَنْ اَحْسَنَ اِلی جِیْرانِهِ، کَثُر خَدَمُهُ.
«میزان الحکمه، ج 2، ص 191»
امام علی علیه السلام فرمود: هرکس به همسایگانش نیکی کند، خدمتگزارانش (کسانی که به خدمتی کنند)، زیاد شود.
21. قال الامام الصادق علیه السلام: عَلَیْکُمْ بِحُسْنِ الْجِوارِ فَاِنَّ اللهَ عَزَّوَجلَّ اَمَرَ بِذلِکَ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 150»
امام صادق علیه السلام فرمود: بر شما باد همسایه نیکو بودن که خدای متعال بر آن فرمان داده است.
22. قال الامام علی علیه السلام: مَنْ حَسُنَ جِوارُهُ کَثُرَ جِیرانُهُ.
«میزان الحکمه، ج 2، ص 191»
امام علی علیه السلام فرمود: کسی که با همسایه اش خوش رفتار باشد، همسایگانش زیاد شود.
23. قال النّبی صلی الله علیه و آله: مَنْ ماتَ وَ لَهُ جِیْرانُ ثَلاثَةٍ، کُلُّهُمْ رَضْونَ عَنْهُ غُفِرَ لَهُ.
«مستدرک الوسائل، ج 8، ص 422»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هرکس بمیرد و سه همسایه داشته باشد که همگی از او راضی باشند، آمرزیده می شود.
24. قال الامام الصادق علیه السلام: مَنْ طَلَبَ الدُّنْیا اِسْتِغْناءً عَنِ النّاسِ وَ تَعَطُّفاً عَلَی الْجارِ لَقَی اللهُ وَ وَجْهُهُ کَالْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ.
«ثواب الاعمال، ص 400»
امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس دنیا را به خاطر بی نیازی از مردم و مهربانی به همسایه بخواهد، خدا را ملاقات می کند در حالی که صورتش مثل ماه شب چهارده است.
25. قال الامام علی علیه السلام: مِنْ حُسْنِ الْجِوارِ تَفَقُّدُ الْجارِ.
«بحار الانوار، ج 77، ص 231»
امام علی علیه السلام فرمود: از خوش همسایگی، جویای حال همسایه شدن است.
26. قال الامام الصادق علیه السلام: مَنْ لَهُ جارٌ وَ یَعْمَلُ بِالْمَعاصِی فَلَمْ یَنْهَهُ فَهُوَ شَریکُهُ.
«ارشاد القلوب، ج 1، ص 183»
امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس همسایه ای داشته باشد که گناه می کند ولی او را نهی نکند، شریک او (در گناهانش) است.
27. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: مَنْ مَنَعَ الْماعُوُنَ جارَهُ مَنَعَهُ اللهُ خَیْرَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ.
«مستدرک الوسائل، ج 8، ص 423»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس خیرش را از همسایه خود دریغ بدارد، خداوند متعال نیز روز قیامت خیرش را از او دریغ می دارد.
28. قال الامام الصادق علیه السلام: مَنْ کَفَّ اَذاهُ عَنْ جارِهِ اَقالَهُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ عَثْرَتَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 150»
امام صادق علیه السلام فرمود: کسی که از آزار همسایه اش خود داری نماید، خداوند در روز قیامت از گناهانش در می گذرد.
29. قال الامام الحسن علیه السلام: لَیْسَ حُسْنُ الْجَوارِ کَفُّ الاَذی وَلکِنْ حُسْنُ الْجَوارِ الصَّبْرُ عَلَی الاَذی.
«تنبیه الخواطر، ص 25»
امام حسن علیه السلام فرمود: خوش همسایگی، تنها به پرهیز از آزار نیست، بلکه خوش همسایگی، صبر بر اذیت همسایه است.
30. قال النّبی صلی الله علیه و آله: مَنْ خانَ جارَهُ شِبْرَاً مِنَ الْاَرْضِ جَعَلَهَا اللهُ طُوقاً فِی عُنُقِهِ.
«مستدرک الوسائل، ج 8، ص 422»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس به اندازه یک وجب زمین به همسایه اش خیانت کند، خداوند روز قیامت آن را مانند ریسمانی به گردنش می آویزد.
31. قال النّبی صلی الله علیه و آله: مَنْ آذی جارَهُ طَمَعَاً فِی مَسْکِنِهِ وَرَّثَهُ اللهُ دارَهُ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 150»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس به خاطر طمع در مسکن همسایه اش، او را بیازارد، خداوند خانه اش را به ارث او می گذارد.
32. عن الامام أبی جعفر علیه السلام قال: جارُ السُّوءِ اِنْ رأی حَسَنَةً اَخْفاها وَ اِنْ رَأی سَیِّئَةً اَفْشاها.
«الکافی، ج 4، ص 493»
امام باقر علیه السلام فرمود: همسایه بد اگر نیکی ببیند، پنهانش می کند و اگر بدی ببیند، آن را فاش می کند.
33. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: یا عَلیُّ اَرْبَعَةٌ مِنْ قَواصِمِ الظَّهْرِ: ... وَ جارَ سُوءٍ فِی دارِ مَقامٍ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 151»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ای علی چهار چیز کمرشکن است: ... (که یکی از آنها) داشتن همسایه بد، در خانه محل اقامت خود است.
34. قال امیرالمؤمنین علیه السلام: جارُ السُّوءِ اَعْظَمُ الضَّرَّاءِ وَ اَشَدُّ الْبَلاءِ.
«غرر الحکم، ج 1، ص 369»
امام علی علیه السلام فرمود: همسایه بد، بزرگترین زیان ها و سخت ترین گرفتاری ها است.
35. قال الامام الصادق علیه السلام: لا یُسْتَجابُ لِمَنْ یَدْعُو عَلی جارِهِ وَ قَدْ جَعَلَ اللهُ لَهُ السَّبیلَ اِلی اَنْ یَبِیعَ دارَهُ وَ یَتَحَوَّلَ عَنْ جَوارِهِ.
«مستدرک الوسائل، ج 8، ص 430»
امام صادق علیه السلام فرمود: دعای کسی که همسایه اش را نفرین کند، قبول نمی شود، در حالی که خداوند برای این امکان را گذاشته که خانه اش را بفروشد و از همسایگی او برود.
36. قال النّبی صلی الله علیه و آله: ما زالَ جَبْرَئِیلُ یُوصِینِی بِالْجارِ حَتّی ظَنَنْتُ اَنَّهُ سَیُوَرِّثُهُ.
«بحار الانوار، ج 74، ص 151»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: جبرئیل درباره همسایه آنقدر مرا سفارش می کرد که گمان بردم همسایه را نیز از وارثین قرار خواهد داد.
37. قال الامام علی علیه السلام: سَلْ عَنِ الرَّفِیقِ قَبْلَ الطَّرِیقِ وَ عَنِ الْجارِ قَبْلَ الدَّارِ.
«تحف العقول، ص 65»
امام علی علیه السلام فرمود: قبل از راه، از دوست و قبل از خانه، از همسایه سؤال کن.
38. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: مَنْ اَذی جارَهُ فَقَدْ آذانِی وَ مَنْ آذانِی فَقَدْ آذَی اللهَ وَ مَنْ حارَبَ جارَهُ فَقَدْ حارَبَنِی.
«مستدرک الوسائل، ج 9، ص 57»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس همسایه اش را اذیت کند، مرا آزرده، و هر کس مرا بیازارد، خدا را اذیت کرده است و هر کس با همسایه اش ستیز کند، با من ستیز کرده است.
39. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: اِثْنانِ لا یَنْظُرُ اللهُ اِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ؛ قاطِعِ الرَّحِمِ وَ جارُ السُّوءِ.
«کنزالعمال، ج 3، ص 367»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند به دو گروه در روز قیامت نظر نمی کند، قطع کننده رحم و همسایه بد.
40. قال رسول الله صلی الله علیه و آله: وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لا یُؤْمِنُ عَبْدٌ حَتّی یُحِبَّ لِجارِهِ ما یُحِبُّ لِنَفْسِهِ.
«کنزالعمال، ج 9، ص 50»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: قسم به آن که جانم در دست اوست، بنده ای مؤمن نمی شود مگر این که آنچه را دوست می دارد، برای همسایه اش نیز دوست بدارد.
حق و حقوق همسایه «2»