چهل حدیث در باره روزه داری و رمضان
قال الله تبارک و تعالی:
یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقُونَ.
خداوند تبارک و تعالی می فرماید:
ای کسانی که ایمان آورده اید روزه بر شما نوشته (واجب) شد، چنانکه بر آنان که پیش از شما بوده اند واجب شده بود باشد که پرهیزگار شوید.
سوره بقره آیه ۱۸۳
۱
- پایه های اسلام
قال الباقر علیه السلام:
بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسَةِ أَشْیَاءَ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَایَة.
امام باقر علیه السلام فرمود:
اسلام بر پنج چیز استوار است، برنماز و زکات حج و روزه و ولایت (رهبری اسلامی).
فروع کافی، ج ۴ ص ۶۲، ح ۱
۲- فلسفه روزه
قال الصادق علیه السلام:
إِنَّمَا فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الصِّیَامَ لِیَسْتَوِیَ بِهِ الْغَنِیُّ وَ الْفَقِیر.
امام صادق علیه السلام فرمود:
خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنی و فقیر) مساوی گردند.
من لا یحضره الفقیه، ج ۲ ص ۴۳، ح ۱
۳- روزه آزمون اخلاص
قال امیرالمومنین علیه السلام:
فَرَضَ اللهُ ...َ الصِّیَامُ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْقِ.
امام علی علیه السلام فرمود:
خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید.
نهج البلاغه، حکمت ۲۵۲
۴- روزه یاد آور قیامت
قال الرضا علیه السلام:
إِنَّمَا أُمِرُوا بِالصَّوْمِ لِکَیْ یَعْرِفُوا أَلَمَ الْجُوعِ وَ الْعَطَشِ فَیَسْتَدِلُّوا عَلَى فَقْرِ الْآخِرَة.
امام رضا علیه السلام فرمود:
مردم به انجام روزه امر شده اند تا درد گرسنگی و تشنگی را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگی آخرت را بیابند.
وسائل الشیعه، ج ۴ ص ۴ ح ۵ علل الشرایع، ص ۱۰
۵- روزه زکات بدن
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
لِکُلِّ شَیْءٍ زَکَاةٌ وَ زَکَاةُ الْأَبْدَانِ الصِّیَام.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدنها روزه است.
الکافی، ج ۴، ص ۶۲، ح ۳
۶- روزه سپر آتش
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّار.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
روزه سپر آتش (جهنم) است. «یعنی بواسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود.»
الکافی، ج ۴ ص ۱۶۲
۷- اهمیت روزه
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
الصَّوْمُ فِی الْحَرِّ جِهَادٌ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
روزه گرفتن در گرما، جهاد است.
بحار الانوار، ج ۹۶، ص ۲۵۷
۸- روزه نفس
قال امیرالمومنین علیه السلام:
صَوْمُ النَّفْسِ عَنْ لَذَّاتِ الدُّنْیَا أَنْفَعُ الصِّیَام.
امیرالمومنان علی علیه السلام فرمود:
روزه نفس از لذتهای دنیوی سودمندترین روزه هاست.
غرر الحکم، ج ۱ ص ۴۱۶ ح ۶۴
۹- روزه واقعی
قال امیرالمومنین علیه السلام:
الصِّیَامُ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ کَمَا یَمْتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ.
امام علی علیه السلام فرمود:
روزه پرهیز از حرامها است همچنانکه شخص از خوردنی و نوشیدنی پرهیز می کند.
بحار ج ۹۳ ص ۲۴۹
۱۰- برترین روزه
قال امیرالمومنین علیه السلام:
صَوْمُ الْقَلْبِ خَیْرٌ مِنْ صِیَامِ اللِّسَانِ وَ صِیَامُ اللِّسَانِ خَیْرٌ مِنْ صِیَامِ الْبَطْن.
امام علی علیه السلام فرمود:
روزه قلب بهتر از روزه زبان است و روزه زبان بهتر از روزه شکم است.
غرر الحکم، ج ۱، ص ۴۱۷، ح ۸۰
۱۱- روزه چشم و گوش
قال الصادق علیه السلام:
إِذَا صُمْتَ فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ وَ شَعْرُکَ وَ جِلْدُک.
امام صادق علیه السلام فرمود:
آنگاه که روزه می گیری باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه دار باشند.«یعنی از گناهان پرهیز کند.»
الکافی ج ۴ ص ۸۷، ح ۱
۱۲- روزه اعضا و جوارح
عن فاطمه الزهرا سلام الله علیها:
مَا یَصْنَعُ الصَّائِمُ بِصِیَامِهِ إِذَا لَمْ یَصُنْ لِسَانَهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوَارِحَه.
حضرت زهرا علیها السلام فرمود:
روزه داری که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده روزه اش به چه کارش خواهد آمد.
بحار، ج ۹۳ ص ۲۹۵
۱۳- روزه ناقص
قال الباقر علیه السلام:
لَا صِیَامَ لِمَنْ عَصَى الْإِمَامَ وَ لَا صِیَامَ لِعَبْدٍ آبِقٍ حَتَّى یَرْجِعَ وَ لَا صِیَامَ لِامْرَأَةٍ نَاشِزَةٍ حَتَّى تَتُوبَ وَ لَا صِیَامَ لِوَلَدٍ عَاقٍّ حَتَّى یَبَر.
امام باقر علیه السلام فرمود:
روزه این افراد کامل نیست:
۱ – کسی که امام (رهبر) را نافرمانی کند.
۲ – بنده فراری تا زمانی که برگردد.
۳ – زنی که اطاعت شوهر نکرده تا اینکه توبه کند.
۴ – فرزندی که نافرمان شده تا اینکه فرمانبردار شود.
بحار الانوار ج ۹۳، ص ۲۹۵٫
۱۴- روزه بی ارزش
قال امیرالمومنین علیه السلام:
کَمْ مِنْ صَائِمٍ لَیْسَ لَهُ مِنْ صِیَامِهِ إِلَّا الْجُوعُ وَ الظَّمَأُ وَ کَمْ مِنْ قَائِمٍ لَیْسَ لَهُ مِنْ قِیَامِهِ إِلَّا السَّهَرُ وَ الْعَنَاء.
امام علی علیه السلام فرمود:
چه بسا روزه داری که از روزه اش جز گرسنگی و تشنگی بهره ای ندارد و چه بسا شب زنده داری که از نمازش جز بیخوابی و سختی سودی نمی برد.
نهج البلاغه، حکمت ۱۴۵
۱۵- روزه و صبر
عن الصادق علیه السلام فی قول الله عزوجل
وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ. قال: الصَّبرُ الصَّومُ.
امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند عزو جل که فرموده است: از صبر و نماز کمک بگیرید، صبر، روزه است.
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۹۸، ح ۳
۱۶- روزه و صدقه
قال الصادق علیه السلام:
صَدَقَةُ دِرْهَمٍ أَفْضَلُ مِنْ صِیَامِ یَوْم.
امام صادق علیه السلام فرمود
یک درهم صدقه دادن از یک روز روزه مستحبی برتر و والاتر است.
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۱۸، ح ۶
۱۷- پاداش روزه
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِه.
رسول خدا فرمود:
خدای تعالی فرموده است: روزه برای من است و من پاداش آن را می دهم.
وسائل الشیعه ج ۷ ص ۲۹۴، ح ۱۵ و ۱۶ ; ۲۷ و ۳۰
۱۸- جرعه نوشان بهشت
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
مَنْ مَنَعَهُ الصَّوْمُ مِنْ طَعَامٍ یَشْتَهِیهِ کَانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ یُطْعِمَهُ مِنْ طَعَامِ الْجَنَّةِ وَ یَسْقِیَهُ مِنْ شَرَابِهَا.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
کسی که روزه او را از غذاهای مورد علاقه اش باز دارد برخداست که به او از غذاهای بهشتی بخورانند و از شرابهای بهشتی به او بنوشاند.
بحار الانوار ج ۹۳ ص ۳۳۱
۱۹- خوشا به حال روزه داران
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
طُوبَى لِمَنْ ظَمَأَ، أَوْ جَاعَ لِلَّهِ، أُولَئِکَ الَّذِینَ یَشْبَعُونَ یَوْمَ الْقِیَامَة.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
خوشا بحال کسانی که برای خدا گرسنه و تشنه شده اند اینان در روز قیامت سیر می شوند.
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۹۹، ح ۲٫
۲۰- مژده به روزه داران
قال الصادق علیه السلام:
مَنْ صَامَ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ یَوْماً فِی شِدَّةِ الْحَرِّ فَأصَابَهُ ظَمَأٌ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ ألْفَ مَلَکٍ یَمْسَحُونَ وَجْهَهُ وَ یُبَشِّرُونَهُ حَتَّى إِذَا أفْطَرَ.
امام صادق علیه السلام فرمود:
هر کس که در روز بسیار گرم برای خدا روزه بگیرد و تشنه شود خداوند هزار فرشته را می گمارد تا دست به چهره او بکشند و او را بشارت دهند تا هنگامی که افطار کند.
الکافی، ج ۴ ص ۶۴ ح ۸; بحار الانوار ج ۹۳ ص ۲۴۷
۲۱- شادی روزه دار
قال الصادق علیه السلام:
لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ فَرْحَةٌ عِنْدَ إِفْطَارِهِ وَ فَرْحَةٌ عِنْدَ لِقَاءِ رَبِّهِ.
امام صادق علیه السلام فرمود:
برای روزه دار دو سرور و خوشحالی است:
۱ – هنگام افطار ۲ – هنگام لقاء پروردگار (وقت مردن و در قیامت)
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۹۰ و ۲۹۴ ح ۶ و ۲۶٫
۲۲- بهشت و باب روزه دارن
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
إنَّ لِلجَنَّةِ باباً یُدعَی الرَّیّانُ لا یَدخُلُ مِنهُ اِلَّا الصّائِمُونَ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
برای بهشت دری است بنام (ریان) که از آن فقط روزه داران وارد می شوند.
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۹۵، ح ۳۱٫
معانی الاخبار ص ۱۱۶
۲۳- دعای روزه داران
قال الکاظم علیه السلام:
دَعْوَةُ الصَّائِمِ تُسْتَجَابُ عِنْدَ إِفْطَارِه.
امام کاظم علیه السلام فرمود:
دعای شخص روزه دار هنگام افطار مستجاب می شود.
بحار الانوار ج ۹۲ ص ۲۵۵ ح ۳۳٫
۲۴- بهار مومنان
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
الشِّتَاءُ رَبِیعُ الْمُؤْمِنِ یَطُولُ فِیهِ لَیْلُهُ فَیَسْتَعِینُ بِهِ عَلَى قِیَامِهِ وَ یَقْصُرُ فِیهِ نَهَارُهُ فَیَسْتَعِینُ بِهِ عَلَى صِیَامِه.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
زمستان بهار مومن است از شبهای طولانی اش برای شب زنده داری واز روزهای کوتاهش برای روزه داری بهره می گیرد.
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۳۰۲، ح ۳٫
۲۵- روزه مستحبی
قال الصادق علیه السلام:
«مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها» مِنْ ذَلِکَ صِیَامُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْر.
امام صادق علیه السلام فرمود:
هر کس کار نیکی انجام دهد ده برابر آن پاداش دارد و از جمله آنها سه روز روزه در هر ماه است.
وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۱۳، ح ۳۳
۲۶- روزه ماه رجب
قال الکاظم علیه السلام:
رَجَبٌ نَهَرٌ فِی اَلْجَنَّةِ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اَللَّبَنِ وَ أَحْلَى مِنَ اَلْعَسَلِ مَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ سَقَاهُ اَللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْ ذَلِکَ اَلنَّهَرِ.
امام کاظم علیه السلام فرمود:
رجب نام نهری است در بهشت از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر هرکس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد خداوند از آن نهر به او می نوشاند.
من لا یحضره الفقیه ج ۲ ص ۵۶ ح ۲
وسائل الشیعه ج ۷ ص ۳۵۰ ح ۳
۲۷- روزه ماه شعبان
قال الصادق علیه السلام:
مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ آخِرِ شَعْبَانَ، وَ وَصَلَهَا بِشَهْرِ رَمَضَانَ، کَتَبَ اللهُ لَهُ صَوْمَ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ.
امام صادق علیه السلام فرمود:
هر کس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به روزه ماه رمضان وصل کند خداوند ثواب روزه دو ماه پی در پی را برایش محسوب می کند.
وسائل الشیعه ج ۷ ص ۳۷۵،ح ۲۲
۲۸- افطاری دادن(۱)
قال الصادق علیه السلام:
مَنْ فَطَّرَ صَائِماً فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ.
امام صادق علیه السلام فرمود:
هر کس روزه داری را افطار دهد، برای او هم مثل اجر روزه دار است.
الکافی، ج ۴ ص ۶۸، ح ۱
۲۹- افطاری دادن (۲)
قال الکاظم علیه السلام:
فِطْرُکَ أَخَاکَ الصَّائِمَ أَفْضَلُ مِنْ صِیَامِک.
امام کاظم علیه السلام فرمود:
افطاری دادن به برادر روزه دارت از گرفتن روزه (مستحبی) بهتر است.
الکافی، ج ۴ ص ۶۸، ح ۲
۳۰- روزه خواری
قال الصادق علیه السلام:
مَنْ أَفْطَرَ یَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ خَرَجَ رُوحُ الْإِیمَانِ مِنْه.
امام صادق علیه السلام فرمود:
هر کس یک روز ماه رمضان را (بدون عذر)، بخورد – روح ایمان از او جدا می شود.
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۱۸۱، ح ۴ و ۵
من لا یحضره الفقیه ج ۲ ص ۷۳، ح ۹
۳۱- رمضان ماه خدا
قال امیرالمومنین علیه السلام:
شَهرُ رَمَضانَ شَهرُ اللهِ، و شَعبانُ شَهرُ رَسولِ الله صلی الله علیه و آله، و رَجَبٌ شَهری.
امام علی علیه السلام فرمود:
رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است.
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۶۶، ح ۲۳٫
۳۲- رمضان ماه رحمت
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
… هُوَ شَهْرٌ أَوَّلُهُ رَحْمَةٌ وَ أَوْسَطُهُ مَغْفِرَةٌ وَ آخِرُهُ الْإِجَابَةُ وَ الْعِتْقُ مِنَ النَّار.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
رمضان ماهی است که ابتدایش رحمت است و میانه اش مغفرت و پایانش آزادی از آتش جهنم.
بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۴۲
۳۳- فضیلت ماه رمضان
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
إنَّ أبْوابَ السَّماءِ تُفْتَحُ فِی أوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ، وَ لا تُغْلَقُ إلی آخِرِ لَیْلَةٍ مِنْهُ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
درهای آسمان در اولین شب ماه رمضان گشوده می شود و تا آخرین شب آن بسته نخواهد شد.
بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۴۴
۳۴- اهمیت ماه رمضان
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:
لَوْ یَعْلَمُ الْعَبْدُ مَا فِی رَمَضَانَ لَوَدَّ أَنْ یَکُونَ رَمَضَانُ السَّنَة.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
اگر بنده «خدا» می دانست که در ماه رمضان چیست [چه برکتی وجود دارد] دوست می داشت که تمام سال، رمضان باشد.
بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۴۶
۳۵- قرآن و ماه رمضان
قال الرضا علیه السلام:
مَنْ قَرَأَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ آیَةً مِنْ کِتَابِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کَانَ کَمَنْ خَتَمَ اَلْقُرْآنَ فِی غَیْرِهِ مِنَ اَلشُّهُورِ.
امام رضا علیه السلام فرمود:
هر کس ماه رمضان یک آیه از کتاب خدا را قرائت کند مثل اینست که درماههای دیگر تمام قرآن را بخواند.
بحار الانوار ج ۹۳، ص ۳۴۶
۳۶- شب سرنوشت ساز
قال الصادق علیه السلام:
رَأْسُ السَّنَةِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ یُکتَبُ فیها ما یَکونُ مِنَ السَّنَةِ اِلَى السَّنَةِ.
امام صادق علیه السلام فرمود:
آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آینده نوشته می شود.
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۵۸ ح ۸
۳۷- برتری شب قدر
قیل لابی عبد الله علیه السلام:
کَیْفَ تَکُونُ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ؟ قَالَ: الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِیهَا خَیْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فِی أَلْفِ شَهْرٍ لَیْسَ فِیهَا لَیْلَةُ الْقَدْر.
از امام صادق علیه السلام سوال شد:
چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟
حضرت فرمود: کار نیک در آن شب از کار در هزار ماه که در آنها شب قدر نباشد بهتر است.
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۵۶، ح ۲
۳۸- تقدیر اعمال
قال الصادق علیه السلام:
التَّقْدیرُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ تِسْعَةُ عَشْرٍ، وَ الاِْبْرامُ فی لَیْلَةِ اِحْدی وَ عِشْرینَ وَ الْاِمْضاءُ فی لَیْلَةِ ثَلاثَ وَ عِشْرینَ.
امام صادق علیه السلام فرمود:
برآورد اعمال در شب نوزدهم انجام می گیرد و تصویب آن در شب بیست ویکم و تنفیذ آن در شب بیست سوم.
وسائل الشیعه، ج ۷ ص ۲۵۹
۳۹- احیاء شب قدر
عن فضیل بن یسار قال:
قَالَ: کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ سلام الله علیه إِذَا کَانَتْ لَیلَةُ إِحْدَى وَ عِشْرِینَ وَ لَیلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ أَخَذَ فِی الدُّعَاءِ حَتَّى یزُولَ اللَّیلُ فَإِذَا زَالَ اللَّیلُ صَلَّى.
فضیل بن یسار گوید:
امام باقر علیه السلام در شب بیست و یکم و بیست سوم ماه رمضان مشغول دعا می شد تا شب بسر آید و آنگاه که شب به پایان می رسید نماز صبح را می خواند.
وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۲۶۰، ح ۴
۴۰- زکات فطره
قال الصادق علیه السلام:
إِنَّ مِنْ تَمَامِ اَلصَّوْمِ إِعْطَاءُ اَلزَّکَاةِ یَعْنِی اَلْفِطْرَةَ کَمَا أَنَّ اَلصَّلاَةَ عَلَى اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنْ تَمَامِ اَلصَّلاَةِ.
امام صادق علیه السلام فرمود:
تکمیل روزه به پرداخت زکاة یعنی فطره است، همچنان که صلوات بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) کمال نماز است.
وسائل الشیعه، ج ۶ ص ۲۲۱، ح ۵
