چهل حدیث سرمایه عمر
١ـ «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
عُمرُ المَرءِ لا قِیمَةَ لَهُ.
عمر انسان (آنقدر گرانبها است که) به هیچ قیمتی قابل ارزیابی نیست. (اسرارالبلاغه، ص ٨٩)
٢ـ «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
اِضاعَةُ الفُرصَةِ غُصَّةٌ.
از دست دادن فرصت‌های خیر، برای انسان مایة غم و اندوه است. (نهج‌البلاغه، کلمة ١١٤)
٣ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم)»:
مَنْ فُتِحَ لَهُ بَابُ خَیْرٍ فَلْیَنْتَهِزْهُ فَاِِنَّهُ لایَدْرِی مَتَی یُغْلَقُ عَنْهُ؟
کسی که یک دری از خیر به رویش باز شد آن را غنیمت بشمارد زیرا نمی‌داند چه وقت به روی او بسته خواهد شد؟ (بحار، ج ٧٧، ص ١٦٥)
٤ـ «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
اِنتَهِزوا فُرَصَ الخَیر فإنّها تَمُرُّ مَرَّ السَّحابٍ.
از فرصت‌های خوب استفاده کنید. آنها مانند ابر زودگذرند. (فهرست غرر، ص ٣٠٤)
٥ـ «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
مِنَ الخُرقِ تَرکُ الفُرصَةِ عِندَ الإمکان.
فرصت که به دست آمد، از دست دادن آن نشانة حماقت و ابلهی است. (شرح غرر، ج ٦، ص ٤٥)
٦ـ امام حسن مجتبی(ع):
الفُرصَةُ سَرِیعةُ الفَوتِ بَطِیئَةُ العَودِ!
فرصت‌ها زود از دست می‌روند و دیر باز می‌گردند! (بحار، ج ٧٨، ص ١١٣)
٧ـ «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
رُبَّ فائتٍ لایُدرَکُ اِلحاقُه!
چه‌بسا از دست رفته‌ای که دیگر قابل جبران نیست! (شرح غرر، ج ٤، ص ٣٥٥)
٨ـ «امام حسین (علیه السلام)»:
نافِسُوا فِی المَکارِمِ، وَ سارِعُوا فِی الـمَغانِمِ.
در بهره‌برداری از فرصت‌های خوب شتاب کنید و برای رسیدن به اهداف عالیه بر یکدیگر سبقت بگیرید. (بحار، ج ٧٨، ص ٣٥٥)
٩ـ «امام محمدباقر (علیه السلام)»:
ایّاکَ و التَّفرِیطَ عِندَ اِمکانِ الفُرصةِ فَاِنَّهُ مَیدانٌ یَجرِی لِأَهلِهِ بِالخُسران.
به هوش باش، فرصت که به دست آمد مبادا کوتاهی کنی که مسلّماً سراسر به زیان تو تمام خواهد شد. (بحار، ج ٧٨، ص ١٦٥)
١٠ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم)»:
کُن عَلی عُمرِکَ أَشحَّ مِنکَ عَلی دِرهَمِکَ وَ دِینارِکَ.
بر عُمر خودت بیش از پول و نقدینه‌ات بخیل و تنگ نظر باش. (آن را بیهوده از دست مده). (سفینه، ج ٢، ص ٢٥٨)
١١ـ «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
إنَّ ماضی یَومِکَ مُنتَقِلٌ و باقیهِ مُتّهمٌ فَاغتَنِمْ وَقتَکَ بِالعَمَلِ!
دیروز که گذشت و به فردا هم اطمینان نیست، امروزت را با اعمال صالحه غنیمت شمار! (شرح غرر، ج ٢، ص ٥٠٧)
١٢ـ «امام جعفرصادق (علیه السلام)»:
اِنْ اُجِّلتَ فی عُمرِکَ یَومَین فَاجعَل اَحَدَهُما لِأَدَبِکَ لِتَستَعینَ بِهِ علی یَومِ مَوتِک.
اگر از عمرت فقط دو روز مانده باشد یک روزش را به فرا گرفتن دستورات و معارف الهی اختصاص بده تا تو را به روز مرگت یاری دهد. (روضه کافی، ج ٨، ص ١٥٠)
١٣) «امام محمد باقر (علیه السلام)»:
الیَومُ غَنِیمَةٌ وَ غَدَاً لاتَدرِی لِمَن هُوَ؟
امروز را غنیمت شمار، تو چه می‌دانی فردا از آنِ که خواهد بود؟ (بحار، ج ٧٨، ص ١٧٩)
١٤) «امام موسی‌کاظم (علیه السلام)»:
لَیسَ مِنّا مَن لَمْ یُحاسِبْ نَفسَه کُلَّ یَومٍ.
کسی که همه روزه به حساب خود رسیدگی نکند (و خوب و بد خود را بررسی ننماید) پیرو ما نیست. (تحف‌العقول، ص ٤١٧)
١٥) «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم)»:
حاسِبُوا أَنفُسَکُم قَبلَ أَن تُحاسَبُوا!
(امروز) به حساب خود برسید پیش از آنکه (فردا) به حساب شما برسند! (وسائل، ج ١١، ص ٣٨٠)
١٦) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
اِنّ اَنفاسَکَ أَجزاءُ عُمرِکَ فَلاتُفنها اِلاّ فِی طاعَةٍ تُزلِفُکَ.
این نَفَس‌های تو، یکایک أجزای عمر تو است، برحذر باش که آنها را جز در راه اطاعتی که تو را به خدا نزدیک کند به هَدَر ندهی. (شرح غرر، ج ٢، ص ٢٧٦)
١٧) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
إنَّ عُمرَکَ وقتُکَ الّذی أنتَ فیهِ.
عمر تو، همین وقت و زمانی است که هم‌اکنون در آن به سر می‌بری (آن را غنیمت بشمار). (شرح غرر، ج ٢، ص ٥٠٠)
١٨) امام موسی بن جعفر(علیه السلام):
اِِیّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَاِنّهُما یَمنَعاکَ حَظَّکَ مِنَ الدُّنیا وَ الآخِرَةِ.
برحذر باش! و از تن‌پروری و بی‌حوصلگی بپرهیز. این دو خصلت به طور حتم تو را از بهره‌های دنیا و آخرت هر دو محروم خواهد ساخت. (مواعظ صدوق، ص ١٠٨)
١٩) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
قَلَّ ما أدبَرَ شیءٌ فَأقبلَ!
کمتر چیزی بوده وقتی از دست رفت دوباره بازگردد! (امالی طوسی، ج ١، ص ٢٥١)
٢٠) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
تَدارَکْ فی آخِرِ عُمرِکَ ما فاتَکَ فِی اَوَّلهِ.
در باقیماندة عمر خود (با اعمال صالحه) عمر از دست رفته را جبران کن. (مواعظ عددیّه، ص ٢١)
٢١) «امام جعفرصادق (علیه السلام)»:
مَنْ أَحْسَنَ فِیمَا مَضی مِن عُمرِه لَم یُؤاخَذْ بِما مَضَی مِن ذَنبِهِ وَمَنْ أَسَاءَ فِیمَا بَقِیَ مِن عُمرِه أُخِذَ بِالأَوَّلِ وَ الآخِرِ!
کسی که در باقیماندة عمر خود اعمال خود را نیکو کند از گناهان گذشته‌اش بازخواست نمی‌شود و اگر با همان کردارهای بد عمر خود را به پایان ببرد از تمامی اعمال او از اول تا به آخر بازخواست خواهد گردید! (بحار، ج ٧٧، ص ١١٣)
٢٢) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
بقیّةُ عُمرِ الـمَرءِ لا ثَمَن لَهُ، یُدرِکُ بِها مافاتَ و یُحیی بِها ما أَماتَ.
بقیه عمر آدمی (آنقدر گرانبها است که) قابل ارزیابی نیست، انسان می‌تواند خوبی‌های از دست رفته را جبران کند و فضائلی که در وجود خود سرکوب کرده را احیا نماید. (مجموعة وراّم، ج ١، ص ٣٦)
٢٣) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
مَنِ اشتَغَلَ بِالفُضُول فَاتَهُ مِن مُهِمِّهِ الَمأْمولُ.
کسی که خود را به مسائل بیهوده سرگرم کند از خواسته‌های واقعی زندگی خود باز خواهد ماند. (شرح غرر، ج ٥، ص ٣٣٦)
٢٤) «امام محمدباقر (علیه السلام)»:
اُغدُ عالِماً اَو مُتعلِّماً و اِیّاکَ أَنْ تَکُونَ لاهِیاً مُتَلَذِّذاً.
روز خود را طوری بگذران که یا عالم باشی یا دانش‌آموز، و برحذر باش از اینکه عمرت در غفلت هوسرانی‌ها و کامجوئیهای زیانبخش سپری گردد. (مشکوةالانوار، ج ١، ص ٣٠١)
٢٥) امام حسن مجتبی(ع):
یا ابنَ آدَم! إنّکَ لَم تَزَلْ فِی هَدمِ عُمرِک مُنذُ سَقَطْتَ مِن بَطنِ أُمِِّکَ فَخُذ مِمّا فی یَدَیکَ لِما بَینَ یَدَیک.
ای آدمیزاد! از آن زمان که از شکم مادر بیرون شدی مرتب در حال انهدام و ویرانی عمر خود بودی، تو (امروز را غنیمت بدار) و آنچه در وُسع واختیار داری برای بعد از مرگ خود توشه بردار. (تحف‌العقول، ص ١١٢)
٢٦) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
اِنّما اَنتَ بَعضُ ایّامِک، فکُلُّ یَومٍ یَمضیِ عَلَیکَ یَمضیِ بِبَعضِکَ!
این را بدان که وجود تو همان شمارش روزهای عمر تو است، هر روزی که بر تو بگذرد قسمتی از وجود تو را به همراه خود می‌برد! (شرح غرر، ج ٣، ص ٧٧)
٢٧) «امام جعفرصادق (علیه السلام)»:
اَلأیّامُ ثلاثةٌ: فَیَومٌ مَضی لایُدْرَکُ و یومٌ اَلناسُ فیهِ فَیَنبَغِی أَن یَغتَنِموُهُ وَ غدٌ اِنّما فی اَیدیهم اَمَلُه.
ایام زندگی سه روز است: یک روز که گذشت و دیگر دسترسی بدان نیست، دیگر روزی است که اکنون مردم در آن به سر می‌برند و باید که آن را غنیمت بدارند و دیگر فردایی است که آرزوهای خود را تنها بدان بسته‌اند. (تحف‌العقول، ص ٣٢٤)
٢٨) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
یا ابن آدم! کُن وَصِیَّ نفسِکَ وَاعْمَل فی مالِکَ ما تؤثِرُ أَنْ یُعَمَل فیه مِن بَعِدک.
ای آدمیزاد! تو خود وَصیّ خود باش و آنچه می‌خواهی که بعد از خودت (دیگران) در مال (و ترکة) تو اِعمال کنند آن را به دست خود اجرا نما. (نهج‌البلاغه، کلمة ٢٤٦)
٢٩) «امام جعفرصادق (علیه السلام)»:
لاتَقطَعِ النّهارَ بِکذا وَ کذا فَاِنّ مَعَکَ مَن یَحْفَظُ عَلَیکَ.
روز خود را بیهوده با چنین و چنان از دست مده، و این را بدان که در کنارت (فرشته) کسی است که تمام رفتارها و گفتارهای تو را ثبت و ضبط می‌کند. (لئالی‌الاخبار، ج ١، ص ١٤)
٣٠) «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم)»:
اِنّ اَهلَ الجَنَّةِ لایَندِمونَ عَلی شَیءٍ مِن اُمورِ الدُنیا اِلاّ علی ساعَةٍ مرَّتْ بِهِم فی‌الدّنیا لَمْ یَذکُروا اللَّهَ فِیها.
بهشتیان، (فردا) بر هیچ یک از امور دنیا اظهار ندامت و پشیمانی نمی‌کنند جز آن ساعتی که بر آنها گذشت و خدا را در آن یاد نمی‌کردند. (لئالی‌الاخبار، ج١، ص ١٥)
٣١) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
من شَغَلَ نَفسَهُ بِما لایَجِب ضَیَّعَ مِن أَمرهِ ما یَجِب.
کسی که خود را به کارهای غیر ضروری سرگرم کند کارهای واجب و ضروری خود را از دست خواهد داد. (شرح غرر، ج ٥، ص ٣١٣)
٣٢) «امام محمدباقر (علیه السلام)»:
اِیّاکَ وَ الغَفلَةَ، فَفِیها تَکونُ قَسوَةُ القَلبِ.
به هوش باش که غفلت، قساوت قلب می‌آورد، تو از آن کاملاً برحذر باش. (بحار، ج ٧٨، ص ١٦٤)
٣٣) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
العاقلُ مَن لایُضَیِّعُ لَهُ نَفَساً فیما لاَینفَعُه.
آدم عاقل کسی است که (حتّی) یک نَفَس از عمر خود را در چیزی که برایش سودی ندارد به هَدَر نمی‌دهد. (شرح غرر، ج ٢، ص ١٥٥)
٣٤) «امام جعفرصادق (علیه السلام)»:
المَغبونُ مَن غَبَنَ عُمْرهُ ساعةً بعدَ ساعَة!
آدم مغبون و زیانکار کسی است که با غبن و فریب، دارد عمر خود را ساعت به ساعت از دست می‌دهد! (بحار، ج ٧٨، ص ١٥٢)
٣٥) «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم)»:
مَن جاوزَ الأَربَعینَ وَ لَم یَغلِبْ خَیرُهُ شَرَّهُ فَلیَتَجَهَّزْ إلَی النّار!
کسی که عمرش از چهل گذشت و اعمال نیکش بر کارهای بد و ناهنجارش برتری نیافت خود را برای آتش دوزخ آماده نماید! (مشکوةالانوار، ج ١، ص ٣٨١)
٣٦) «امام جعفرصادق (علیه السلام)»:
مَنِ اسْتَوی یَوْماهُ فَهُوَ مَغْبُونٌ وَ مَنْ کانَ آخِرُ یَوْمَیْهِ خیرَهُما فَهُوَ مَغبوطٌ و مَنْ کانَ آخِرُ یَومَیه شَرَّهُما فَهُوَ مَلْعوُن!
کسی که دو روز او در بهره وری از زندگی مساوی باشد مغبون و زیانکار است و کسی که امروز او بهتر از دیروزش باشد محلّ غبطه و آرزوی دیگران است و آن کس که امروزش بدتر از دیروزش باشد از رحمت خدا دور باد! (کتاب «الحدیث»، ج ٢، ص ٣٢٦)
٣٧) «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم)»:
من عَمَّرهُ اللهُ سِتّینَ سَنَةً فَقَد اَعذَرَ اِلَیه مِنَ العُمر.
کسی که خدا شصت سال به او عمر داده دیگر جای عذر تراشی (از تقصیرات) برای او باقی نگذاشته است. (شهاب‌الاخبار، ص ١٦٨)
٣٨) «امام محمدباقر (علیه السلام)»:
بادِرْ باِنتِهازِ البُغیَةِ عَن اِمکانِ الفُرصَةِ، و لا اِمکانَ کَالأیّامِ الخالِیَةِ مَعَ صِحَّةِ الأبدان.
وقتی فرصت به دست آمد تو بی درنگ از آن استفاده کن. و هیچ فرصتی مانند سلامتی بدن توأم با فراغت و آسودگی خاطر نیست. (بحار، ج ٧٨، ص ١٤٤)
٣٩) «مولی امیرالمؤمنین (علیه السلام)»:
اِمضِ لِکُلِّ یَومٍ عَمَلَهُ فَاِنَّ لِکُلِّ یَومٍ مافِیهِ.
هر روز به کارهای همان روز بپرداز. کار هر روزی اختصاص به روز خود دارد. (نهج‌البلاغه، نامة ٥٣)
٤٠) «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم)»:
اِنّ لِلّهِ فِی أیّامِ دَهرِکُم نَفَحاتٌ اَلا فَتَرَصَّدُوا لَها.
در ایام عمر شما گاهی نسیم رحمت اِلهی می‌وَزَد (و زمینة موفقیت به دست می‌آید) شما بکوشید و (برای کمال بهره‌برداری) همواره در کمین باشید. (بحار، ج ٧٨، ص ١١٣)
