أربعینات

پیشگفتار

قدر "مجموعه ی گُل” مرغ سحر داند و بس...

کلام خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام چونان آفتابی است می گیرد و طعمی الهی می یابد.

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم و ائمه اطهار علیهم السلام، روشنگران طریق سعادتمند و با هدایت های آن بزرگواران گام های موفقیت و سعادت را در زمینه های مختلف زندگی می توان برداشت.

مجموعه گل، عنوان کلی کتب احادیث موضوعی است خاص پرداخته شده که زوایای مختلف آن از منظر دین مورد مداقه قرار گرفته است .

دراین مجموعه سعی شده است کاربردی ترین موضوعات و مباحثی که نیاز بیشتر جامعه است ارائه شود همچنین تلاش شده تا احادیثی مطرح شود که از حیث سند متقن باشد.

ص:7

مقدمه

از دیدگاه اسلام خانواده به عنوان مهمترین نهاد اجتماعی، نقش بی بدیلی در رساندن فرد و جامعه به هدف از خلقت انسان که تشکیل جامعه توحیدی بر اساس بندگی خداست دارد. همینطور خانواده نقش اساسی در تداوم نسل بشر، حفظ فرد از آلودگیها و گناهان، رسیدن انسان به آرامش روحی و روانی و تأمین نیازهای جنسی انسان دارد. به همین جهت در تعالیم انسان ساز دین مبین اسلام، خانواده مورد عنایت خاصی قرار گرفته و در صدها آیه و روایت راهکارهایی جهت تشکیل و حفظ و پایداری آن وارد شده است و برای هر یک از زن و مرد وظایفی در راستای تحکیم خانواده و رسیدن آن به اهدافش تعیین گشته است .

این مجموعه شامل چهل آموزه از آموزه های اولیای دین است. که به نقش مرد و مسئولیتهای او در قبال رشد و تعالی نهاد خانواده اشاره دارد.

ص:9

در بخشی از این مجموعه به جایگاه و هدف تشکیل خانواده اشاره شده است، که لازم است مورد عنایت و توجّه مرد قرار گیرد و در آن به چهار هدف از میان اهداف متعدّد تشکیل نظام خانواده اشاره شده که عبارتند از :

1- محبوب ترین نهاد

قالَ رَسُولُ اللِه صلی الله علیه و آله وسلم:

تَزَوَّجُوا وَ زَوِّجُوا أَلَا فَمِنْ حَظِّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِنْفَاقُ قِیمَهِ أَیِّمَهٍ وَ مَا مِنْ شَیْءٍ أَحَبَّ إِلَی اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ بَیْتٍ یُعْمَرُ بِالنِّکَاحِ وَ مَا مِنْ شَیْءٍ أَبْغَضَ إِلَی اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ بَیْتٍ یُخْرَبُ فِی الْإِسْلَامِ بِالْفُرْقَهِ یَعْنِی الطَّلَاقَ .

ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِاللهِ علیه السلام: إِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ إِنَّمَا وَکَّدَ فِی الطَّلَاقِ وَ کَرَّرَ الْقَوْلَ فِیهِ مِنْ بُغْضِهِ الْفُرْقَهَ.

همسر بگیرید و به کسانی که همسر ندارند همسر بدهید، بدانید که یکی از موفّقیّت های فرد مسلمان این است که هزینه ازدواج شخص بی همسری را پرداخت کند. و هیچ چیزی در نزد خداوند دوست داشتنی تر از خانه ای که به وسیله ازدواج آباد شود نیست. و هیچ چیزی نزد خداوند ناخوشایندتر از خانه ای نیست که با طلاق و جدایی از هم پاشیده شود.

سپس امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند عزوجل به سبب دشمنی ای که با جدایی و طلاق داشته است، در باره زشتی طلاق، تأکید فراوانی کرده است، و درباره آن بسیار سخن گفته است.

(وسائل الشیعه، ج22، ص7)

ص:14

2- آرامش انسان

قالَ الصادقُ علیه السلام:

خَمْسُ خِصَالٍ مَنْ فَقَدَ مِنْهُنَّ وَاحِدَهً لَمْ یَزَلْ نَاقِصَ الْعَیْشِ زَائِلَ الْعَقْلِ مَشْغُولَ الْقَلْبِ فَأَوَّلُهَا صِحَّهُ الْبَدَنِ، وَ الثَّانِیَهُ الْأَمْنُ، وَ الثَّالِثَهُ السَّعَهُ فِی الرِّزْقِ، وَ الرَّابِعَهُ الْأَنِیسُ الْمُوَافِقُ، قُلْتُ: وَ مَا الْأَنِیسُ الْمُوَافِقُ؟ قَال: الزَّوْجَهُ الصَّالِحَهُ، وَ الْوَلَدُ الصَّالِحُ، وَ الْخَلِیطُ الصَّالِحُ. وَ الْخَامِسَهُ وَ هِیَ تَجْمَعُ هَذِهِ الْخِصَالَ الدَّعَهُ.

پنج چیز است که اگر انسان یکی از این موارد را نداشته باشد، همواره زندگی اش ناقص، فکرش پریشان، دلش مشغول و مضطرب خواهدبود.

1- تن درستی

2-امنیت (جانی و مالی و اخلاقی)

3 - توسعه و گشایش در روزی

4- همدمی سازگار مانند: همسرخوب، فرزند شایسته، و هم نشین نیک

5- داشتن آسایش و امکانات زندگی، که این عامل، جمع کننده ی چهار عامل دیگر است.

(بحارالأنوار، ج 71، ص 186)

ص:15

3- تداوم نسل

قالَ رَسُولُ اللِه صلی الله علیه و آله وسلم:

تَنَاکَحُوا تَنَاسَلُوا تَکْثُرُوا فَإِنِّی أُبَاهِی بِکُمُ الْأُمَمَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ لَوْ بِالسِّقْط.

ازدواج کنید و فرزند بیاورید تا تعداد شما زیاد شود، همانا من در قیامت به فراوانیِ تعداد شما نزد امّت های دیگر مباهات می ورزم، اگر چه به فرزندی که سقط شده باشد.

(جامع الأخبار،ص 101)

ص:16

4- عامل رشد معنوی

قال رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم:

مَن تَزَوَّجَ فَقَد أحرَزَ نِصفَ دِینِهِ، فَلْیَتَّقِ اللهَ فِی النِّصفِ البَاقِی.

هرگاه آدمی ازدواج کند، نصف دینش را به دست آورده است و برای نصف دیگر، باید تقوای الهی را پیشه کند.

(مکارم الاخلاق، ص196)

ص:17

5- زن صالحه

قَالَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه و آله وسلم:

مَنْ أُعْطِیَ أَرْبَعَ خِصَالٍ فِی الدُّنْیَا فَقَدْ أُعْطِیَ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ وَ فَازَ بِحَظِّهِ مِنْهُمَا: وَرَعٌ یَعْصِمُهُ عَنْ مَحَارِمِ اللهِ وَ حُسْنُ خُلُقٍ یَعِیشُ بِهِ فِی النَّاسِ وَ حِلْمٌ یَدْفَعُ بِهِ جَهْلَ الْجَاهِلِ وَ زَوْجَهٌ صَالِحَهٌ تُعِینُهُ عَلَی أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ.

هر کس چهار خصلت داشته باشد به خیر دنیا و آخرت رسیده و بهره خود را به دست آورده است:

1- ورعی که او را از ارتکاب به حرام باز دارد،

2 - حسن خلقی که به وسیله آن در میان مردم زندگی کند،

3 - حلمی که به وسیله آن نادان ها را از خود دور سازد،

4 - و زن شایسته ای که در کارهای دنیا و آخرت او را یاری دهد.

(بحار الأنوار،ج 66،ص404)

ص:18

6- همسر شایسته

قال رَسُولُ اللهِ صلّی الله علیه و آله وسلم :

مَا أَفَادَ رَجُلٌ بَعْدَ الْإِیمَانِ خَیْراً مِنِ امْرَأَهٍ ذَاتِ دِینٍ وَ جَمَالٍ تَسُرُّهُ إِذَا نَظَرَ إِلَیْهَا وَ تُطِیعُهُ إِذَا أَمَرَهَا وَ تَحْفَظُهُ فِی نَفْسِهَا وَ مَالِهِ إِذَا غَابَ عَنْهَا وَ أُوحِیَ إِلَی مُوسَی علیه السلام إِنِّی أَعْطَیْتُ فُلَاناً خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ وَ هِیَ امْرَأَهٌ صَالِحَهٌ.

7- امانت خدا

قالَ رسولُ الله صلی الله علیه و آله وسلم:

أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ النِّسَاءَ عِنْدَکُمْ عَوَارٍ لَا یَمْلِکْنَ لِأَنْفُسِهِنَّ ضَرّاً وَ لَا نَفْعاً أَخَذْتُمُوهُنَّ بِأَمَانَهِ اللهِ وَ اسْتَحْلَلْتُمْ فُرُوجَهُنَّ بِکَلِمَاتِ اللهِ فَلَکُمْ عَلَیْهِنَّ حَقٌّ وَ لَهُنَّ عَلَیْکُمْ حَقٌّ وَ مِنْ حَقِّکُمْ عَلَیْهِنَّ أَنْ لَا یُوطِئْنَ فُرُشَکُمْ وَ لَا یَعْصِینَکُمْ فِی مَعْرُوفٍ فَإِذَا فَعَلْنَ ذَلِکَ فَلَهُنَّ رِزْقُهُنَّ وَ کِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لَا تَضْرِبُوهُن.

ای مردم! زنها امانت خدا نزد شما هستند، آنان مالک نفع و ضرری برای خود نیستند، به عنوان امانت خدا آنان را به خانه خودتان آورده اید، و با کلمات خدا (الفاظ عقد) جسمشان را برخود حلال کرده اید، هم آنان بر شما حقی دارند و هم شما بر آنان. حق مردان بر زنان آن است که کسی غیر از شوهرشان را به بسترشان فرا نخوانند، در امور پسندیده شوهرشان را نافرمانی نکنند. حق زنان بر مردان این است که به مقدار مطلوب و پسندیده، نیازهای غذایی و پوشاکی همسرشان را تأمین کنند و زنانشان را نزنند.

(بحارالانوار،ج 100،ص245)

ص:20

8- حقّ زن

قالَ رسولُ الله صلی الله علیه و آله وسلم:

لِلْمَرْأَهِ عَلَی زَوْجِهَا أَنْ یُشْبِعَ بَطْنَهَا وَ یَکْسُوَ ظَهْرَهَا وَ یُعَلِّمَهَا الصَّلَاهَ وَ الصَّوْمَ وَ الزَّکَاهَ .

حقّ زن بر شوهرش این است که گرسنگی او را برطرف کند، لباس و پوشاک او را تأمین کند، احکام نماز و روزه و زکات را به او آموزش دهد.

(مستدرک الوسائل،ج14،ص243)

ص:21

9- دعای خانواده

قَالَ الصادق علیه السلام:

کَانَ أَبِی علیه السلام إِذَا حَزَنَهُ أَمْرٌ جَمَعَ النِّسَاءَ وَ الصِّبْیَانَ ثُمَّ دَعَا وَ أَمَّنُوا.

سیره و روش پدرم این بود که هرگاه دچار غم و اندوهی می شد، زنان و کودکان را جمع می کرد، سپس برای رفع آن غم و اندوه و گرفتاری ها دعا می کرد و آنان آمین می گفتند.

(الکافی ، ج2 ، ص487)

ص:22

10- نماز خانواده

قالَ رسولُ الله صلی الله علیه و آله وسلم:

رَحِمَ الله رَجلًا قامَ مِنَ اللَّیلِ فَصلَّی و أیقَظَ امرَأتَهُ فَصَلَّت، فإن أبَت نَضَحَ فی وَجهِها الماءَ. رَحِمَ الله امرأهً قامَت مِن اللَّیلِ فَصلَّت و أیقَظَت زَوجَها، فإن أَبَی نَضَحَت فی وَجهِهِ الماءَ .

رحمت خدا بر آن مردی که نیمه های شب، برخیزد و نماز بخواند و همسرش را برای نماز خواندن، بیدار کند و اگر بیدار نشد، به صورتش آب بپاشد! رحمت خدا بر آن زنی که نیمه های شب، از خواب برخیزد و نماز بخواند و شوهرش را برای نماز بیدار کند و اگر بیدار نشد به صورتش آب بپاشد!

(میزان الحکمه/ 1653)

ص:23

11- خصال سه گانه

قالَ الصادقُ علیه السلام:

إِنَّ الْمَرْءَ یَحْتَاجُ فِی مَنْزِلِهِ وَ عِیَالِهِ إِلَی ثَلَاثِ خصالٍ یَتَکَلَّفُهَا وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فِی طَبْعِهِ ذَلِکَ مُعَاشَرَهٌ جَمِیلَهٌ وَ سَعَهٌ بِتَقْدِیرٍ وَ غَیْرَهٌ بِتَحَصُّنٍ.

هر مردی برای اداره کردن خانواده خود به سه خصلت نیازمند است و باید آنها را به کار ببرد، اگر چه این ویژگی ها در طبیعت او نباشد:

1- رفتار پسندیده و زیبا با افراد خانواده.

2- گشاده دستی حساب شده و از روی برنامه.

3- غیرت ورزی در جهت حفظ خانواده.

(بحارالأنوار، ج 75، ص 235)

ص:24

12- آرایش بیرون

قالَ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم:

أَیُّمَا رَجُلٍ تَتَزَیَّنُ امْرَأَتُهُ وَ تَخْرُجُ مِنْ بَابِ دَارِهَا فَهُوَ دَیُّوثٌ وَ لَا یَأْثَمُ مَنْ یُسَمِّیهِ دَیُّوثاً وَ الْمَرْأَهُ إِذَا خَرَجَتْ مِنْ بَابِ دَارِهَا مُتَزَیِّنَهً مُتَعَطِّرَهً وَ الزَّوْجُ بِذَلِکَ رَاضٍ یُبْنَی لِزَوْجِهَا بِکُلِّ قَدَمٍ بَیْتٌ فِی النَّارِ فَقَصِّرُوا أَجْنِحَهَ نِسَائِکُمْ وَ لَا تُطَوِّلُوهَا فَإِنَّ فِی تَقْصِیرِ أَجْنِحَتِهَا رِضًی وَ سُرُوراً وَ دُخُولَ الْجَنَّهِ بِغَیْرِ حِسَابٍ.

هر مردی که همسرش آرایش کند و از منزل با حالت آرایش کرده خارج شود دیّوث است، و هر کس او را دیّوث بنامد گناه نکرده است. و چنانچه زنی با چهره آرایش کرده و عطر زنان از منزلش خارج شود، و شوهرش نیز به این کارِ او راضی و خشنود باشد، با هرگامی که زن با این حالت بر می دارد، برای شوهرش خانه ای در آتش جهنم بنا می شود. پس پر و بال خانم هایتان را از این جهت ببندید که رضایت خدا و شادمانی و بهشتی شدنِ بدون حساب را در پی دارد و پر و بال زنانتان را در این جهت باز نگذارید.

(بحارالأنوار، ج 100، ص 249)

ص:25

13- بهشتی و جهنمی

قالَ الصادقُ علیه السلام:

لَا یَزَالُ الْمُؤْمِنُ یُورِثُ أَهْلَ بَیْتِهِ الْعِلْمَ وَ الْأَدَبَ الصَّالِحَ حَتَّی یُدْخِلَهُمُ الْجَنَّهَ [جَمِیعاً] حَتَّی لَا یَفْقِدَ فِیهَا مِنْهُمْ صَغِیراً وَ لَا کَبِیراً وَ لَا خَادِماً وَ لَا جَاراً وَ لَا یَزَالُ الْعَبْدُ الْعَاصِی یُورِثُ أَهْلَ بَیْتِهِ الْأَدَبَ السَّیِّئَ حَتَّی یُدْخِلَهُمُ النَّارَ جَمِیعاً حَتَّی لَا یَفْقِدَ فِیهَا مِنْهُمْ صَغِیراً وَ لَا کَبِیراً وَ لَا خَادِماً وَ لَا جَاراً.

مؤمن، همواره به خانواده اش، احکام و معارف دینی و ادب و رفتار شایسته را به ارث می دهد تا در نتیجه تمام اعضای خانواده اش را وارد بهشت سازد، به گونه ای که جای هیچ کدام از اعضاء خانواده از کوچک و بزرگ و کارگر منزل و حتی همسایه، در بهشت خالی نباشد.

در مقابل بنده نافرمان و معصیت کارِ خدا برای خانواده اش رفتار و ادب ناشایست به ارث می گذارد و در نتیجه تمام اعضای خانواده اش را جهنمی می سازد، به گونه ای که جهنم از وجود هیچ کدامشان از کوچک و بزرگ و خادم و همسایه خالی نمی باشد.

(مستدرک الوسائل، ج12، ص 201)

ص:26

14- تلاش مجاهد

قالَ الرضا علیه السلام:

الَّذِی یَطْلُبُ مِنْ فَضْلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا یَکُفُّ بِهِ عِیَالَهُ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ.

مردی که با کار و زحمت، به دنبال کسب درآمدی از فضل خداوند است تا نیازمندی های همسر و خانواده اش را تهیه کند، پاداشی برتر از مجاهدِ راه خدا به او داده می شود.

(الکافی، ج 5، ص88)

ص:27

15- کسب حلال

قالَ علی علیه السلام:

عَلَیْکَ بِلُزُومِ الْحَلَالِ وَ حُسْنِ الْبِرِّ بِالْعِیَالِ وَ ذِکْرِ اللهِ فِی کُلِّ حَالٍ.

بر شما لازم است که همواره به دنبال کسب روزی حلال باشید و به خانواده خود نیکی بورزید و در همه حال به یاد خدا باشید.

( غرر الحکم و درر الکلم، ص405 )

ص:28

16- تلاش به میزان

قال علی علیه السلام:

یَا ابْنَ آدَمَ مَا کَسَبْتَ فَوْقَ قُوتِکَ فَأَنْتَ فِیهِ خَازِنٌ لِغَیْرِکََ وَ اعْلَمْ أَنَّ فِی حَلَالِهَا حِسَابٌ وَ فِی حَرَامِهَا عِقَابٌ وَ فِی الشُّبُهَاتِ عِتَابٌ.

ای فرزند آدم! آنچه بیش از مصرف و نیازت به دست آوری، برای غیرخودت خزینه داری می کنی. و بدان که درآنچه از راه حلال به دست می آوری حساب است و نسبت به آنچه از راه حرام به دست می آوری عقاب است، و نسبت به آنچه از راه شبهه ناک حاصل می شود عتاب و سرزنش است.

(وسائل الشیعه؛ ج 16، ص 19)

ص:29

17- توسعه ی اقتصادی

قالَ الکاظم علیه السلام:

عِیَالُ الرَّجُلِ أُسَرَاؤُهُ فَمَنْ أَنْعَمَ اللهُ عَلَیْهِ نِعْمَهً فَلْیُوَسِّعْ عَلَی أُسَرَائِهِ فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ أَوْشَکَ أَنْ تَزُولَ تِلْکَ النِّعْمَهُ.

خانواده مرد به منزله اسیران اویند که در اختیار او هستند و او مسؤول تأمین محترمانه نیازمندی های آنان است، پس هر کس خداوند به او نعمتی عنایت کند و گشایشی در میزان درآمدش ایجاد کند، باید خانواده اش را (به دور از اسراف و تبذیر) در رفاه و آسایش بیشتری قرار دهد. در غیر این صورت، این خطر وجود دارد که آن نعمت از کف او برود.

(من لایحضره الفقیه ج3، ص556)

ص:30

18- هزینه متناسب

قالَ السجاد علیه السلام:

مِنْ أَخْلَاقِ الْمُؤْمِنِ الْإِنْفَاقُ عَلَی قَدْرِ الْإِقْتَارِ وَ التَّوَسُّعِ عَلَی قَدْرِ التَّوَسُّعِ.

از اخلاق مؤمن این است که در زمان تنگدستی متناسب با توان مالی و تنگدستی اش هزینه کند، و هنگام توانایی مالی به اندازه توان مالی اش هزینه کند و خانواده را در گشایش قرار دهد.

(الکافی، ج2، ص 241)

ص:31

19- اعتدال مصرف

...اسْتَأْذَنْتُ الرِّضَا علیه السلام فِی النَّفَقَهِ عَلَی الْعِیَالِ فَقَالَ:

بَیْنَ الْمَکْرُوهَیْنِ قَالَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَا وَ اللهِ مَا أَعْرِفُ الْمَکْرُوهَیْنِ فَقَالَ لِی یَرْحَمُکَ اللهُ أَ مَا تَعْرِفُ أَنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ کَرِهَ الْإِسْرَافَ وَ کَرِهَ الْإِقْتَارَ فَقَالَ «وَ الَّذِینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً».

از (امام) رضا علیه السلامدرباره نفقه خانواده و خرجی زندگی پرسیدم، فرمود: حدّ میان دو امر ناپسند است. گفتم: فدایت شوم، به خدا سوگند، نمی دانم دو امر ناپسند چیست؟ فرمود: خدایت بیامرزد! آیا نمی دانی که خدای بزرگ، هم اسراف (زیاده روی) و هم اقتار (تنگ نظری) را دوست ندارد، و فرموده است:

«و کسانی که هر گاه انفاق کنند، نه اسراف می نمایند و نه سخت گیری؛ بلکه در میان این دو، حدّ اعتدالی دارند.»

(بحار الأنوار، ج 68، ص347)

ص:32

20- خوش اخلاقی

قالَ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم:

أَحْسَنُ النَّاسِ إِیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً وَ أَلْطَفُهُمْ بِأَهْلِهِ وَ أَنَا أَلْطَفُکُمْ بِأَهْلِی.

بهترین مردم از نظر داشتن ایمان، شخصی است که از همه خوش اخلاق تر باشد، و با خانواده اش مهربان تر باشد، و من از همه شما به خانواده ام مهربانترم.

(وسائل الشیعه، ج12، ص 153)

ص:33

21- خوش رویی

قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام

مَا حَقُّ الْمَرْأَهِ عَلَی زَوْجِهَا قَالَ یَسُدُّ جَوْعَتَهَا وَ یَسْتُرُ عَوْرَتَهَا وَ لَا یُقَبِّحُ لَهَا وَجْهاً فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ فَقَدْ وَ اللهِ أَدَّی حَقَّهَا.

به امام صادق علیه السلام گفتم:

حق زن بر شوهرش چیست؟

امام صادق علیه السلام فرمود: حق زن برشوهرش این است که شوهرش گرسنگی او را بر طرف سازد و او را بپوشاند و با او ترش روئی نکند، پس چون چنین کند به خدا سوگند حق او را ادا کرده است.

(الکافی، ج 5، ص 511)

ص:34

22- جلب دلِ همسر

قالَ الصادقُ علیه السلام:

لَا غِنَی بِالزَّوْجِ عَنْ ثَلَاثَهِ أَشْیَاءَ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ زَوْجَتِهِ وَ هِیَ الْمُوَافِقَهُ لِیَجْتَلِبَ بِهَا مُوَافَقَتَهَا وَ مَحَبَّتَهَا وَ هَوَاهَا وَ حُسْنُ خُلُقِهِ مَعَهَا وَ اسْتِعْمَالُهُ اسْتِمَالَهَ قَلْبِهَا بِالْهَیْئَهِ الْحَسَنَهِ فِی عَیْنِهَا وَ تَوْسِعَتُهُ عَلَیْهَا.

مرد در ارتباط با همسرش از سه چیز بی نیاز نیست :

1- موافقت و همراهی با خواسته ها و پیشنهادات منطقی و مشروع همسر تا بتواند محبت و میل و همراهی همسرش را در تصمیماتی که برای زندگی می گیرد به دست آورد.

2- خوش اخلاقی (خوش رویی، خوش زبانی، خوش رفتاری) با همسر.

3- با ایجاد توسعه و رفاه اقتصادی در زندگی و داشتنِ سیمای آراسته و زیبا، دلِ همسرش را شیفته ی خود کند.

(بحارالأنوار، ج 75، ص 237)

ص:35

23- ارزش

قلتُ یا رسولَ الله:

الجُلوسُ مَعَ الِعِیالِ اَفضَلُ، اَم الجُلوسُ فِی المَسجِدِ؟ قال: الجُلوسُ سَاعهً عِندَ العِیالِ اَحَبُّ الیَّ مِن الِاعتِکافِ فِی مَسجِدِی هَذَا.

قُلتُ یا رَسُولَ الله، اَلنَّفَقَهُ عَلَی العِیالِ اَحَبُّ اِلَیکَ اَم النَّفَقَهُ فِی سَبیِلِ اللهِ ؟

قَال: دِرهَمٌ یُنفِقُهُ الرَّجُل عَلَی العِیالِ اَحَبُّ الیَّ مِن اَلفِ دینارٍ یُنفِقُهُ فِی سَبیلِ اللهِ.

آیا نشستن با همسر، ثوابش بیشتر است یا نشستن در مسجد؟ فرمود: یک ساعت نشستن در کنار همسر، نزد من، محبوب تر از اعتکاف کردن در این مسجد من است .

گفتم: ای پیامبرخدا! نزد شما، خرج کردن برای خانواده، محبوب تراست یا انفاق کردن در راه خدا؟ فرمود: یک درهم که مرد برای خانواده اش خرج می کند، نزد من، محبوب تر از هزار دینار است که در راه خدا انفاق می کند.

(تحکیم خانواده، ص230)

ص:36

24- صبر و بردباری

قالَ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم:

وَ مَنْ صَبَرَ عَلَی سُوءِ خُلُقِ امْرَأَتِهِ وَ احْتَسَبَهُ أَعْطَاهُ اللهُ (بِکُلِّ مَرَّهٍ) یَصْبِرُ عَلَیْهَا مِنَ الثَّوَابِ مِثْلَ مَا أَعْطَی أَیُّوبَ علیه السلام عَلَی بَلَائِهِ.

هر مردی که بر بداخلاقی و بدرفتاری همسرش به خاطر خداوند صبر بورزد (و متقابلا با همسرش بدرفتاری و بداخلاقی نکند؛ بلکه با صبر و بردباری درصدد اصلاح همسرش باشد) خداوند متعال به ازای هر روز و شبی که بر بداخلاقیِ او صبر کرده است، ثواب حضرت ایوب را در برابر بردباری های او در مقابل بلاها و سختی های زندگی عطا می کند.

(وسائل الشیعه، ج20، ص164)

ص:37

25- امور رنجش آور

رُوِیَ أنَّ امرأهَ مُعَاذٍ قَالَتْ:

یَا رَسُولَ اللهِ مَا حَقُّ الزَّوْجَهِ عَلَی زَوجِهَا قَالَ أنْ لَا یَضْرِبَ وَجهَهَا و لا یُقَبِّحَهَا و أن یُطعِمَها مِمَّا یَأکُلُ و یُلبِسَهَا مِمَّا یَلْبَسُ وَ لَا یَهْجُرَها.

ای فرستاده خدا؛ حق زن بر شوهرش چیست؟ آن حضرت عرض کرد: این که همسرش را کتک نزند، در هنگام گفتگو با او چهره در هم نکشَد، همان غذایی که خود می خورد به همسرش بخوراند، لباسی که برای خود تهیه می کند برای همسرش تهیه کند و همسرش را تنها و به حال خود رها نکند.

(العوالی اللآلی، ج2، ص 142)

ص:38

26- تحکیم رابطه

قَالَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه و آله وسلم:

أَخْبَرَنِی أَخِی جَبْرَئِیلُ وَ لَمْ یَزَلْ یُوصِینِی بِالنِّسَاءِ حَتَّی ظَنَنْتُ أَنْ لَا یَحِلَّ لِزَوْجِهَا أَنْ یَقُولَ لَهَا أُفٍّ . یَا مُحَمَّدُ اتَّقُوا اللهَ عَزَّوَجَلَّ فِی النِّسَاءِ فَإِنَّهُنَّ عَوَانٍ بَیْنَ أَیْدِیکُمْ أَخَذْتُمُوهُنَّ عَلَی أَمَانَاتِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا اسْتَحْلَلْتُمْ مِنْ فُرُوجِهِنَّ بِکَلِمَهِ اللهِ وَ کِتَابِهِ مِنْ فَرِیضَهٍ وَ سُنَّهٍ وَ شَرِیعَهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللهِ صلی الله علیه و آله وسلم فَإِنَّ لَهُنَّ عَلَیْکُمْ حَقّاً وَاجِباً لِمَا اسْتَحْلَلْتُمْ مِنْ أَجْسَامِهِنَّ وَ بِمَا وَاصَلْتُمْ مِنْ أَبْدَانِهِنَّ وَ یَحْمِلْنَ أَوْلَادَکُمْ فِی أَحْشَائِهِنَّ حَتَّی أَخَذَهُنَّ الطَّلْقُ مِنْ ذَلِکَ فَأَشْفِقُوا عَلَیْهِنَّ وَ طَیِّبُوا قُلُوبَهُنَّ حَتَّی یَقِفْنَ مَعَکُمْ وَ لَا تَکْرَهُوا النِّسَاءَ وَ لَا تَسْخَطُوا بِهِنَّ وَ لَا تَأْخُذُوا مِمَّا آتَیْتُمُوهُنَّ شَیْئاً إِلَّا بِرِضَاهُنَّ وَ إِذْنِهِنَّ.

27- عفو وگذشت

عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَال:

قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام مَا حَقُّ الْمَرْأَهِ عَلَی زَوْجِهَا الَّذِی إِذَا فَعَلَهُ کَانَ مُحْسِناً؟

قَالَ یُشْبِعُهَا وَ یَکْسُوهَا وَ إِنْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَهَا.

از امام صادق علیه السلام پرسیدم حق زن بر شوهرش چیست که اگر آن حق را به جا آورد، نیکوکار به حساب می آید؟ حضرت فرمود: نیازهای غذایی و پوششی او را تأمین کند و اگر خطایی از همسرش سر زد او را ببخشد.

(الکافی، ج5، ص510)

ص:41

28- وفاداری

قالَ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم:

یا أیُّها النّاسُ، إنّما النَّظرَهُ مِن الشَّیطانِ، فمَن وَجَدَ مِن ذَلِکَ شَیْئاً فَلْیَأْتِ أَهلَهُ.

ای مردم! بدانید که نگاه [به نامحرم]، از شیطان است. پس هر کس که بر اثر نگاه، تحریک شد و هوسی در دلش پدید آمد، (زن نامحرم را رها کرده و تن به آلودگی ندهد) بلکه به سراغ همسرش بیاید و نیازش را برطرف سازد.

(مَن لا یحضَره الفقیه، ج 4، ص19)

ص:42

29- پاداش کمک

قالَ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم:

مَا مِنْ رَجُلٍ یُعِینُ امْرَأَتَهُ فِی بَیْتِهَا إِلَّا کَانَ لَهُ بِکُلِّ شَعْرَهٍ عَلَی بَدَنِهِ عِبَادَهُ سَنَهٍ صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا وَ أَعْطَاهُ اللهُ مِنَ الثَّوَابِ مِثْلَ مَا أَعْطَاهُ الصَّابِرِینَ دَاوُدَ النَّبِیِّ وَ یَعْقُوبَ وَ عِیسَی علیه السلام یَا عَلِیُّ مَنْ کَانَ فِی خِدْمَهِ الْعِیَالِ فِی الْبَیْتِ وَ لَمْ یَأْنَفْ کَتَبَ اللهُ اسْمَهُ فِی دِیوَانِ الشُّهَدَاءِ وَ کَتَبَ لَهُ بِکُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَهٍ ثَوَابَ أَلْفِ شَهِیدٍ وَ کَتَبَ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ ثَوَابَ حِجَّهٍ وَ عُمْرَهٍ وَ أَعْطَاهُ اللهُ بِکُلِّ عِرْقٍ فِی جَسَدِهِ مَدِینَهً فِی الْجَنَّهِ.

هر مردی که در کارهای منزل به همسرش کمک کند؛ خداوند متعال به تعداد هر تار مویی که در بدنش روییده است ثواب یکسال عبادتی که روزهایش را روزه و شبهایش را به عبادت ایستاده عطا می کند. همین طور خداوند ثوابی را که به حضرت داوود و یعقوب و عیسی علیه السلام عنایت کرده به او عنایت می کند.

ص:43

30- نظافت و آراستگی

قالَ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم:

اِغسِلوا ثیابَکم، و خُذُوا مِن شُعُورِکُم، و استَاکُوا، و تَزَیَّنُوا، و تَنَظَّفوا، فإِنَّ بَنی إسرائیل لَم یَکُونُوا یَفعلونَ ذَلِکَ، فزَنَت نساؤُهم.

لباس هایتان را بشویید، موهای سر و صورت و بدنتان را اصلاح کنید، مسواک بزنید، آراسته باشید و نظافت و پاکیزگی را رعایت کنید. همانا بنی اسرائیل این امور را رعایت نکردند و همسرانشان به انحراف کشیده شدند.

(نهج الفصاحه، ص:72)

ص:45

31- توجه به حقوق جنسی همسر

عَنْ عَلِیٍّ علیه السلام :

قَالَ إِنَّ جَمَاعَهً مِنَ الصَّحَابَهِ کَانُوا حَرَّمُوا عَلَی أنْفُسِهِمُ النِّسَاءَ وَ الْإِفْطَارَ بِالنَّهارِ وَ النَّوْمَ بِاللَّیْلِ فَأَخْبَرَتْ أُمُّ سَلَمَهَ رَسُولَ اللهِ صلی الله علیه و آله وسلم فَخَرَجَ إِلَی أصْحَابِهِ فَقَالَ: أَتَرْغَبُونَ عَنِ النِّسَاءِ؟! إنّی آتِی النِّساءَ وَ آکُلُ بِالنَّهَارِ وَ أَنَامُ بِاللَّیْلِ فَمنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیسَ مِنّی.

برخی از اصحاب رسول خداصلی الله علیه و آله وسلم، ارتباط با همسر و خوردن غذا و خوابیدن در شب را بر خود حرام کردند. ام سلمه همسر پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم این خبر را به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم رسانید. حضرت در میان اصحابش حاضر شد و فرمود:

آیا زنان خود را ترک گفته اید و از آنان اعراض کرده اید؟ من که پیغمبر شما هستم نزد زنان می روم، روز غذا می خورم، و شب را می خوابم و هر کس از سنّت من روی گرداند از من نیست.

(وسائل الشیعه، ج20، ص21)

ص:46

32- نزول رحمت الهی

فَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وسلم :

إِنَّ الْمُؤمِنَ إِذَا جَامَعَ أَهْلَهُ بَسَطَ سَبْعُونَ ألْفَ مَلَکٍ جَنَاحَهُ وَ تَنْزِلُ الرَّحْمَهُ فَإِذَا اغْتَسَلَ بَنَی اللهُ لَهُ بِکُلِّ قَطْرَهٍ بَیْتاً فِی الْجَنَّه.

پاداش کسی که در پیِ آمیزشِ جنسیِ حلال غسل کند چیست؟

حضرت فرمود: هر گاه مؤمن با همسرش هم بستر شود، هفتاد هزار فرشته بالهایشان را می گسترانند و رحمت الهی بر او فرود می آید، هنگامی که غسل کند خداوند به تعداد هر قطره ای از آب غسل؛ خانه ای در بهشت برای او بنا می کند.

(بحارالانوار، ج9، ص298)

ص:47

33- آزار رسانی

قال رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم :

أَلَا وَ إِنَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ بَرِیئَانِ مِمَّنْ أَضَرَّ بِامْرَأَهٍ حَتَّی تَخْتَلِعَ مِنْهُ وَ مَنْ أَضَرَّ بِالْمَرْأَهِ حَتَّی تَفْتَدِیَ مِنْهُ لَمْ یَرْضَ اللهُ [عَنْهُ] بِعُقُوبَتِهِ دُونَ النَّارِ لِأَنَّ اللهَ یَغْضَبُ لِلْمَرْأَهِ کَمَا یَغْضَبُ لِلْیَتِیمِ.

بدانید که خدا و رسولش بیزارند از مردی که آن قدر به خانمش آزار برساند که زن برای نجات جانش ناچار شود با بخشیدن مهریه و یا مال دیگری از شوهرش جدا شود. هر کسی چنین رفتاری با همسرش داشته باشد خداوند برای چنین مردی به عذابی کمتر از آتش جهنم رضایت نمی دهد، زیرا خداوند همان گونه که برای یتیم و ظلم به یتیم به خشم می آید، برای زن و ظلم به او نیز به خشم می آید.

(مستدرک الوسائل، ج 15، ص380)

ص:48

34- اطاعت معصیت

قال رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم :

یا عَلیُّ، مَن أَطاعَ امرأتَهُ أَکَبَّهُ الله عَلی وَجهِهِ فی النَّارِ، فَقالَ عَلیٌّ علیه السلام: وَ ما تِلکَ الطَّاعَهُ ؟ قالَ: یأذَنُ لَها فی الذِّهابِ إِلی الحَمَّامَاتِ و العُرُسَاتِ وَ النَّائِحاتِ وَ لُبسِ الثِّیابِ الرِّقاقِ.

ای علی! هر کس از زنش اطاعت کند (یعنی با درخواست های نامشروع زنش موافقت کند)، خداوند، او را به رو در آتش می افکند.

علی علیه السلام گفت: این اطاعت چیست؟ حضرت (از باب نمونه) فرمود: اجازه دادن به او برای رفتن به حمّام ها (امروزه مثل ساحل دریا و استخرهایی که محرم و نامحرم مخلوط هستند) و عروسی ها (مراکز ناسالمی که زن از اختلاط نامناسب و تعدی نامحرمان در امان نیست) و نوحه سرایی ها (مجالس سوگواری که زنان بی توجه به حضور نامحرمان موهایشان را افشان می کنند و به سر و صورت می زنند و یا صدا به ناله بلند می کنند) و پوشیدن لباس های نازک و بدن نما.

(الکافی، ج15، 40)

ص:49

35- اهانت و تحقیر

رُوِیَ عَن النبیّ صلی الله علیه و آله وسلم أنّه قال:

مَن أَهانَ خَمساً خَسِرَ خَمساً: مَنِ استَخَفَّ بِالعُلَماءِ خَسِرَ الدّین، و مَنِ استَخَفّ بِالاُمَراءِ خَسِرَ الدُّنیا، و مَنِ استَخَفّ بِالجِیران خَسِرَ المَنافِع، و مَنِ استَخَفَّ بالأَقرِباءِ خَسِرَ المُرُوّهَ، و مَنِ استَخَفّ بِأَهلِهِ خَسِرَ طیبَ عِیشِهِ.

هر کس به پنج طایفه توهین کند از پنج ناحیه ضرر می بیند:

هر که به علما اهانت کند دینش را از دست می دهد، هر که به زمامداران توهین کند دنیایش را از دست می دهد، هر که به همسایه اش بی اعتنایی کند از منافعی (مانند کمک و همکاری در مشکلات و تحقیقات) محروم می شود، آن که فامیل و خویشانش را سبک شمارد جوان مردی و حمایت های آنان را از دست می دهد، و آن که به همسرش اهانت ورزد و او را تحقیر نماید لذت و شیرینی زندگی را بر باد می دهد.

(تحریر المواعظ العددیه، ص383)

ص:50

36- بخل ورزیدن

قالَ رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم:

أبغَضُ العِبادِ إلَی الله عَزَّ وَ جَلَّ مَن ضَنَّ عَلَی عِیالِهِ.

دشمن ترینِ بندگان در نزد خداوند عز و جل، کسی است که نسبت به خانواده اش بخل ورزد.

(حکمت نامه پیامبر اعظم 7، ج 3، ص386)

ص:51

37- بدرفتاری و بدگفتاری

قالَ رسولُ الله صلی الله علیه و آله وسلم:

أَلَا أُخبِرُکَم بِشِرارِ رِجالِکُم؟ قُلنا: بَلَی یا رسولَ الله، فقالَ: إنَّ مِن شِرارِ رِجالِکُمُ البَهّاتَ الجَرِیءَ الفَحّاشَ، الآکِلَ وَحدَهُ، و المانِعَ رِفدَهُ، و الضّارِبَ عَبدَهُ، و المُلجِئَ عِیالَهُ إلی غَیرِهِ .

آیا شما را از بدترینِ مردانتان آگاه سازم؟

گفتیم: بله، ای پیامبر خدا! فرمود: از بدترین مردانِ شما، کسانی هستند که به مردم، پیوسته تهمت می زنند( به دیگران بدون دلیل نسبت های ناروا می دهند)، جسور و گستاخ اند، ناسزا گو و بَد زبانند، تنها خورند، دستِ دهنده ندارند (ثروت دارند ولی به خانواده و دیگران کمک نمی کنند)، خدمت کار (و زیر دستانِ) خود را کتک می زنند و عایله شان را [برای تأمین مخارج خود] محتاج دیگران می سازند.

(الکافی، ج 2، ص292)

ص:52

38- بی عدالتی

قال رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم:

و مَن کانَتْ لَهُ امْرَأتانِ فلَم یَعدِلْ بَینَهُما فی القَسْمِ مِن نَفسِهِ و مالِهِ، جاءَ یَومَ القِیامَهِ مَغلولًا مَائِلًا شِقُّهُ حَتَّی یَدخُلَ النَّارَ.

هر که دو زن داشته باشد و در تقسیم خود (در موضوع هم خوابگی) و خرجی دادن به آن ها، میانشان به یکسان رفتار نکند، روز قیامت، در حالی او را می آورند که دست هایش بسته و نیمی از بدنش به یک طرف، کج شده است.

(وسائل الشیعه، ج21، ص342)

ص:53

39- تنوع طلبی

قالَ الصادق علیه السلام:

إِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ یُبْغِضُ کُلَّ مِطْلَاقٍ ذَوَّاقٍ.

قطعاً خداوند عزوجل مردانی را که تنوّع طلب هستند و زنانشان را زیاد طلاق می دهند دشمن می دارد و از آنان متنفّر است.

(الکافی، ج6، ص 55).

ص:54