أربعینات

مقدمه

کَلامُکُمْ نُورٌ

سخن شما اهل بیت، نور است. (زیارت جامعه کبیره)

بر آستان احادیث اهل بیت ، عقل خضوع می کند دل خشوع می یابد و روح سیراب می شود . احادیث نورانی ائمه اطهار ، منشوری است که حکمت های قدسی و معارف ناب الهی را بر دل ها و عقل ها می تاباند . گلشنی روح پرور و گنجینه ای گرانبها و سرمایه ای پایان ناپذیر است .

ص: 8

امام باقر علیه السلام فرمود :

بهشت در قرآن

«مَثَلُ الْجَنَّهِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ أُکُلُهَا دَائِمٌ وَ ظِلُّهَا تِلْکَ عُقْبَی الَّذِینَ اتَّقَوا وَ عُقْبَی الْکَافِرِینَ النَّارُ».(1)

مَثلِ بهشتی که به متّقین وعده داده شده است از زیر درختان آن نهرها جاری است، میوه ها و سایه آن همیشگی است. این فرجام کسانی است که تقوا داشته اند و فرجام کافران، آتش دوزخ است.

ص: 16

برتری بهشت بر دنیا

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

شِبْرٌ مِنَ الجَنَّهِ خَیرٌ مِنَ الدُّنْیا وَ ما فِیها.(1)

یک وجب از بهشت بهتر است ازد نیا و آنچه در دنیا است.

ص: 17

بهای بهشت

امام صادق علیه السلام :

ثَمَنُ الْجَنَّهِ لا إِلهَ إلاّ اللّهُ، و اللّهُ أکبَرُ.(1)

بهای بهشت (گفتن و اعتقاد داشتن و عمل براساس) توحید و بزرگی خداوند است.

ص: 18

صدای زنگ درب بهشت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِنَّ حَلْقَهَ بابِ الْجَنَّهِ مِنْ یاقُوتَهٍ حَمْراءَ عَلی صَفائِحَ الذَّهَبِ فَإِذا دُقَّتِ الْحَلْقَهُ عَلی الصَّفیحَهِ طَنَّتْ وَ قالَتْ: یا عَلِیُّ.(1)

حلقه درب بهشت از یاقوت سرخ است بر صفحه های (آن درها که) از طلا هستند. وقتی آن حلقه بر صفحه کوبیده می شود، صدای «یاعلی» طنین می افکند.

ص: 19

هفتاد و یک در بهشت

امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :

إِنَّ لِلْجَنَّهِ إِحْدی وَ سَبْعینَ بابا یَدْخُلُ مِنْ سَبْعینَ مِنْها شیعَتی و أَهْلُ بَیْتی، وَ مِنْ بابٍ واحِدٍ سائِرُ النّاسِ.(1)

بهشت هفتاد و یک در دارد که از هفتاد در آن شیعیان و اهل بیت من، و از یکی دیگر سایر مردم وارد می شوند.

ص: 20

باب معروف (نیکوکاری)

امام صادق علیه السلام :

إِنَّ لِلْجَنَّهِ بابا یُقالُ لَهُ الْمَعْرُوفُ، لا یَدْخُلُهُ إِلاّ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ، وَ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِی الدُّنْیا هُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِی الآخِرَهِ.(1)

بهشت دری دارد که به آن «معروف» گفته می شود. از آن در وارد نمی شود مگر (نیکوکاران در دنیا). اهل معروف در دنیا، همان ها اهل معروف در آخرت هستند.

ص: 21

نوشته سر در بهشت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

أُدْخِلْتُ الْجَنَّهَ فَرَأَیْتُ عَلی بابِها مَکْتُوبا بالذَّهَبِ: لا إِله إِلاّ اللّهُ، مُحَمَّدٌ حَبیبُ اللّهِ، عَلیٌّ وَلیُّ اللّهِ، فاطِمَهُ أَمَهُ اللّهِ، الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ صَفْوَهُ اللّهِ، عَلی مُبْغِضیهِمْ لَعْنَهُ اللّهِ.(1)

مرا وارد بهشت کردند، دیدم(2) با طلا بر درش نوشته شده: جز خدای یگانه خدایی نیست، محمّد صلی الله علیه و آله محبوب خداست، علی علیه السلام ولیّ خداست، فاطمه کنیز خداست، حسن و حسین برگزیدگان خدا هستند، لعنت خدا بر دشمنانشان باد.

ص: 22

پیشاهنگ دوزخیان

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ النّارَ أَمیرٌ مُتَسَلِّطٌ لَمْ یَعْدِلْ، وَ ذُو ثَرْوَهٍ مِنَ الْمالِ لَمْ یُعْطِ الْمالَ حَقَّهُ، وَ فَقیرٌ فَخُورٌ.(1)

اوّلین کسی که به دوزخ می رود فرمانروای قدرتمندی است که دادگری نکند و توانگری که حقوق مالی خود را نپردازد و تهیدست متکبّر.

ص: 23

طالب بهشت و گریزان از دوزخ

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

أَلا وَ إِنّی لَمْ أَرَ کَالْجَنَّهِ نامَ طالِبُها وَ لا کَالنّارِ نامَ هارِبُها.(1)

آگاه باشید! من هرگز چیزی همچون بهشت ندیده ام که جویای آن در خواب باشد و چیزی همچون آتش دوزخ ندیده ام که گریزانِ از آن، در خواب غفلت باشد.

ص: 24

حیا، ایمان، بهشت

امام صادق علیه السلام :

الْحَیاءُ مِنَ الإِیمانِ وَ الإِیمانُ فِی الْجَنَّهِ.(1)

حیا بخشی از ایمان است و شخص با ایمان در بهشت جای دارد.

ص: 25

دو عامل کلیدی

امام صادق علیه السلام به نقل از رسول خدا صلی الله علیه و آله :

أَکْثَرُ ما تَلِجُ بِهِ أُمَّتِی الْجَنَّهَ تَقْوَی اللّهِ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ.(1)

بیشترین چیزی که به وسیله آن امّت من وارد بهشت می شوند تقوای الهی و خوش خُلقی است.

ص: 26

بهشت و دوستی مؤمن

امام باقر علیه السلام :

مَنْ زارَ أَخاهُ فی بَیْتِهِ قالَ اللّهُعَزَّ وَجَلَّ لَهُ: أَنْتَ ضَیْفی وَ زائِری عَلَیَّ قِراکَ وَ قَدْ أَوْجَبْتُ لَکَ الْجَنَّهَ بِحُبِّکَ إِیّاهُ.(1)

هر کسی برادر دینی خویش را (به قصد قربت) در خانه اش دیدار کند خدای عزّ وجلّ به او می فرماید: مهمان و زائر من هستی، پذیرایی از تو بر عهده من است و برای تو بهشت را بدلیل دوستی او واجب کردم.

ص: 27

ویژگیِ خواستارانِ بهشت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

مَنْ إِشْتاقَ إِلَی الْجَنَّهِ سارَعَ إِلَی الْحَسَناتِ.(1)

هرکس مشتاق بهشت باشد، در کارهای خیر پیشتاز خواهد شد.

ص: 28

سه عامل ورود

امام صادق علیه السلام :

ثَلاثٌ مَنْ أَتَی اللّهَ بِواحِدَهٍ مِنْهُنَّ أَوْجَبَ اللّهُ لَهُ الْجَنَّهَ: الإنْفاقُ مِنْ إِقْتارٍ و الْبِشْرُ لِجَمیعِ الْعالَمِ وَ الإنْصافُ مِنْ نَفْسِهِ.(1)

سه چیز است که هر کس یکی از آنها را انجام دهد، خداوند به او شایستگی بهشت می دهد: 1. انفاق در عین تهیدستی. 2. خوش خویی نسبت به همه. 3. انصاف دادن از خود (یعنی حق را بگوید اگر چه به زیان او باشد).

ص: 29

راه ورود به بهشت

رسول خدا صلی الله علیه و آله به ابوذر:

أَ تُحِبُّ أَنْ تَدْخُلَ الْجَنَّهَ؟ قالَ: قُلْتُ: نَعَمْ فِداکَ أَبی. قالَ: فَاقْصِرْ مِنَ الأمَلِ وَ اجْعَلِ الْمَوْتَ نُصْبَ عَیْنَیْکَ وَ اسْتَحِ مِنَ اللّهِ حَقَّ الْحَیاءِ.(1)

آیا دوست داری وارد بهشت شوی؟ گفت: آری پدرم به فدایت. فرمود: پس آرزو را کوتاه کن، مرگ را پیش چشمت قرار بده (و آن را فراموش مکن) و از خدا آنگونه که شایسته است حیا کن.

ص: 30

بهشت و رزمندگان

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

إِنَّ أَبْوابَ الْجَنَّهِ تَحْتَ ظِلالِ السُّیُوفِ.(1)

درهای بهشت، زیر سایه شمشیرها(ی رزمندگان) است.

ص: 31

اوصاف بهشت

امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :

لَذّاتُها لا تُمِلُّ وَ مُجْتَمِعُها لا یَتَفَرَّقُ، سُکّانُها قَدْ جاوَرُوا الرَّحْمانَ.(1)

لذّت های بهشت، ملال آور نیست، تجمّع بهشتیان از هم پراکنده نمی شود و ساکنان بهشت، در جوار خداوند رحمان اند.

ص: 32

قیمت انسان

امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :

أَلا حُرٌّ یَدَعُ هذِهِ اللُّماظَهَ لِأهْلِها؟ أَنَّهُ لَیْسَ لِأنْفُسِکُمْ ثَمَنٌ إِلاَّ الْجَنَّهَ فَلا تَبیعُوها إِلاَّ بِها.(1)

آیا آزاد مردی نیست که این نیم خورده (دنیا) را به اهل آن وانهد؟ بهای شما جز بهشت نیست، پس خود را جز به بهشت نفروشید.

ص: 33

پیشگامان بهشت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

ثَلاثَهٌ أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ الْجَنَّهَ: الشَّهیدُ فی سَبیلِ اللّهِ، وَ الْمَمْلُوکُ لَمْ یَشْغَلْهُ رِقُّهُ عَنْ طاعَهِ رَبِّهِ وَ فَقیرٌ ذُو عِیالٍ مُتَعَفِّفٌ.(1)

سه نفر، اوّلین کسانی اند که وارد بهشت می شوند: شهید در راه خدا، برده ای که بردگیش او را از طاعت خدا باز ندارد، و فقیر عیالمندی که عفاف ورزد و پاک بماند.

ص: 34

مقام تسلیم

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

لَنْ یَدْخُلَ الْجَنَّهَ إِلاَّ نَفْسٌ مُسْلِمَهٌ.(1)

هرگز وارد بهشت نشود مگر کسی که در برابر خدا تسلیم باشد.

ص: 35

بهشت و سختی ها

امام باقر علیه السلام :

الْجَنَّهُ مَحْفُوفَهٌ بِالْمَکارِهِ وَ الصَّبْرِ، فَمَنْ صَبَرَ عَلی الْمَکارِهِ فِی الدُّنْیا دَخَلَ الْجَنَّهَ. وَ جَهَنَّمُ مَحْفُوفَهٌ بِاللَّذّاتِ وَ الشَّهَواتِ، فَمَنْ أَعْطی نَفْسَهُ لَذَّتَها وَ شَهْوَتَها دَخَلَ النّارَ.(1)

گرداگرد بهشت ناملایمات است و بردباری می طلبد. پس هر کس بر سختی ها صبر کند به بهشت برود. و دوزخ در درون لذّت ها و خواهش های نفس قراردارد پس هر که لذّت و خواهش نفس را برآورده کند به دوزخ رود.

ص: 36

درِ ورودی روزه داران

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

إِنَّ لِلْجَنَّهِ بابا یُدْعی «الرَّیّانُ» لا یَدْخُلُ مِنْهُ إِلاَّ الصّائِمُونَ.(1)

بهشت را دروازه ای است به نام ریّان (سیراب) که جز روزه داران از آن در وارد نشوند.

ص: 37

حفظ زبان و عفت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

مَنْ ضَمِنَ لی مابیْنَ لِحْیَیْهِ وَ ما بَیْنَ رِجْلَیْهِ ضَمِنْتُ لَهُ عَلَی اللّهِ الْجَنَّهَ.(1)

هرکس به من تضمین دهد که زبان و شهوت خویش را کنترل کند من بهشت را برای او ضمانت می کنم.

ص: 38

رفیع ترین جایگاه بهشت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

إِنَّ فِی الْجَنَّهِ دَرَجَهً لا یَنالُها إِلاّ إِمامٌ عادِلٌ، أَوْ ذُو رَحِمٍ وَصُولٍ، أَوْ ذُو عِیالٍ صَبُورٍ.(1)

در بهشت درجه و جایگاهی است که به آن دست نیابد مگر پیشوای دادگر یا خویشاوندی که زیاد صله رحم به جا آورد یا عیال واری که در برابر مشکلات صبوری ورزد.

ص: 39

محرومیت از بهشت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

مَنِ اسْتَرْعی رَعِیَّهً فَغَشَّها حَرَّمَ اللّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّهَ.(1)

هرکس سرپرستی ملّتی را برعهده بگیرد و به آن ها خیانت و دغل ورزد خداوند بهشت را بر او حرام گرداند.

ص: 40

سه عامل محرومیت

امام کاظم علیه السلام :

حَرُمَتِ الْجَنَّهُ عَلی ثَلاثَهٍ: النَّمّامِ، وَ مُدْمِنِ الْخَمْرِ وَ الدَّیُّوثِ وَ هُوَ الْفاجِرُ.(1)

بهشت بر سه کس حرام شده است: سخن چین، می گسار و مرد بی غیرت یعنی فاسق.

ص: 41

بهشت، بهای جهاد نفس

امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :

لَنْ یَحُوزَ الْجَنَّهَ إِلاّ مَنْ جاهَدَ نَفْسَهُ.(1)

هرگز بهشت را به دست نمی آورد مگر کسی که با نفس خود مبارزه کند.

ص: 42

بهای بهشت

امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :

ثَمَنُ الْجَنَّهِ الْعَمَلُ الصّالِحُ.(1)

بهای بهشت(2)، عمل صالح است.

ص: 43

شرط دستیابی به بهشت

امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :

لا یَفُوزُ بِالْجَنَّهِ إِلاّ مَنْ حَسُنَتْ سَریرَتُهُ وَ خَلُصَتْ نِیَّتُهُ.(1)

به بهشت دست نیابد مگر کسی که باطنش نیکو و نیّتش خالص باشد.

ص: 44

جاودانگی در بهشت و جهنّم

امام صادق علیه السلام :

إِنَّما خُلِّدَ أَهْلُ النّارِ فِی النّارِ لأنَّ نِیّاتِهِمْ کانَتْ فِی الدُّنْیا أَنْ لَوْ خُلِّدُوا فیها، أَنْ یَعْصُوا اللّهَ أَبَدا، وَ إِنَّما خُلِّدَ أَهْلُ الْجَنَّهِ فِی الْجَنَّهِ لأنَّ نِیّاتِهِمْ کانَتْ فِی الدُّنْیا أَنْ لَوْ بَقُوا فیها أَنْ یُطیعُوا اللّهَ أَبَدا، فَبِالنِّیّاتِ خُلِّدَ هؤُلاءِ وَ هؤُلاءِ.(1)

علّت این که اهل دوزخ همیشه در آتش خواهند بود، آن است که قصد و نیّت آن ها این بود که اگر

ص: 45

خانه آخرت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

لَیْسَ مِنْکُمْ أَحَدٌ إِلاّ وَ لَهُ مَنْزِلانِ: أَحَدُهُما فِی الْجَنَّهِ وَ الآخَرُ فِی النّارِ.(1)

هیچ یک از شما نیست مگر آن که دو منزل دارد: یکی در بهشت و دیگری در دوزخ.(2)

ص: 47

درختان بهشتی

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

عَلی بابِ الْجَنَّهِ شَجَرَهٌ إِنَّ الْوَرَقَهَ مِنْها لَیَسْتَظِلُّ تَحْتَها أَلْفُ رَجُلٍ مِنَ النّاسِ.(1)

دم در بهشت درختی است که از سایه هر برگ آن هزار نفر از مردم می توانند استفاده کنند.

ص: 48

آهنگ بهشتی

امام صادق علیه السلام :

إِنَّ فِی الْجَنَّهِ شَجَرا یَأْمُرُ اللّهُ رِیاحَها فَتَهُبُّ فَتَضْرِبُ تِلْکَ الشَّجَرَهُ بِأَصْواتٍ لَمْ یَسْمَعِ الْخَلائِقُ بِمِثْلِها حُسْنَا، ثُمَّ قالَ: هذا عِوَضٌ لِمَنْ تَرَکَ السَّماعَ فِی الدُّنْیا مِنْ مَخافَهِ اللّهِ.(1)

در بهشت درختی است که خداوند به بادهای بهشت امر می کند به حرکت درآیند و آن درخت صداهای نیکو و زیبایی را ایجاد می کند که مردم در زیبایی مانندش را نشنیده اند، سپس فرمود: این پاداش کسانی است که در دنیا از ترس خدا، از آهنگ ها(ی مبتذل) دوری می کنند.

ص: 49

رهایی مؤمن از دوزخ

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

یَخْرُجُ مِنَ النّارِ مَنْ کانَ فِی قَلْبِهِ مِثْقالُ ذَرَّهٍ مِنْ إِیْمانٍ.(1)

هرکس ذره ای ایمان در دلش باشد، از آتش بیرون آورده می شود.

ص: 50

نماز و نجات از جهنّم

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

لَنْ یَلِجَ النّارَ مَنْ ماتَ لا یُشْرِکُ بِاللّهِ شَیْئا وَ کانَ یُبادِرُ صَلاتَهُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها.(1)

هرگز به دوزخ نرود آن کس که تا زنده بوده چیزی را شریک خدا قرار نداده و پیش از طلوع آفتاب و قبل از غروب آن نمازش را خوانده باشد.

ص: 51

دوزخ، جای دشمنان علی علیه السلام

امام باقر علیه السلام :

إِنَّ أَعْداءَ عَلِیٍّ علیه السلام هُمُ الْخالِدُونَ فِی النّارِ لا تُدْرِکُهُمُ الشَّفاعَهُ.(1)

دشمنان علی علیه السلام همواره در آتش خواهند بود و مشمول شفاعت نمی شوند.

ص: 52

اخلاق دوزخی

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

ثَلاثَهٌ مِنْ خَلائِقِ أَهْلِ النّارِ: الْکِبْرُ وَ الْعُجْبُ وَ سُوءُ الْخُلْقِ.(1)

سه خصلت از اخلاق دوزخیان است؛ تکبّر، خودپسندی و بد اخلاقی.

ص: 53

آتش آخرت

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

نارُکُمْ هذِهِ جُزْءٌ مِنْ سَبْعینَ جُزْءا مِنْ نارِ جَهَنَّمَ، لِکُلِّ جُزْءٍ مِنْها حَرُّها.(1)

این آتش دنیا یکی از هفتاد جزء آتش دوزخ است که هر یک از آن اجزا گرمای خود را دارد.

ص: 54

سیمای جهنّم

امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :

إِحْذَرُوا نارا قَعْرُها بَعیدٌ، وَ حَرُّها شَدیدٌ وَ عَذابُها جَدیدٌ، دارٌ لَیْسَ فیها رَحْمَهٌ، وَ لا تُسْمَعُ فیها دَعْوَهٌ، وَ لا تُفَرَّجُ فیها کُرْبَهٌ.(1)

بترسید از آتشی که ژرفایش ناپیداست و گرمایش سخت و عذابش نو به نو. سرایی است که در آن رحمتی نباشد و فریاد کمک خواهی شنوده نشود و اندوهی زدوده نگردد.

ص: 55

بوی لباس جهنّمی

امام صادق علیه السلام ؛ از قول جبرئیل علیه السلام به رسول خدا صلی الله علیه و آله :

لَوْ أَنَّ سِربالاً مِنْ سَرابیلِ أَهْلِ النّارِ عُلِّقَ بَیْنَ السَّماءِ وَ الأرْضِ لَماتَ أَهْلُ الدُّنْیا مِنْ ریحِهِ.(1)

اگر یکی از جامه های دوزخیان میان آسمان و زمین آویخته شود، همه مردم دنیا از بوی آن بمیرند.

ص: 56

قطره ای از ضریع

امام صادق علیه السلام از قول جبرئیل به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل فرموده است:

لَوْ أَنَّ قَطْرَهً مِنَ الضَّریعِ قَطَرَتْ فِی شَرابِ أَهْلِ الدُّنْیا لَماتَ أَهْلُها مِنْ نَتِنَها.(1)

اگر قطره ای از ضریع جهنّم(2) در آب آشامیدنی مردم دنیا بچکد، از بوی گندِ آن همگی بمیرند.

ص: 57

کتابنامه

41. الأمالی، شیخ مفید، انتشارات کنگره شیخ مفید، قم، 1413ه_ .ق.

42. الزهد، حسین بن سعید اهوازی، 1 جلدی، چاپ سید ابوالفضل حسینیان، 1402ه_ .ق.

43. الکافی، ثقه الإسلام کلینی، 8 جلدی، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1365 شمسی، چاپ چهارم.

44. بحار الانوار، علامه مجلسی رحمه الله ، مؤسسه الوفاء، بیروت، 1404 قمری.

45. تحف العقول، حسن بن شعبه حرانی، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1404ه_ .ق.

46. تفسیر المیزان، ج20، علامه طباطبایی، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، انتشارات جامعه مدرسین، قم،1374 هجری شمسی.

ص: 58