چهل غایت در یک حدیث
حدیث یجمع الغایات1
رُوِیَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ، عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: الِاشْتِهَارُ بِالْعِبَادَةِ رِیبَةٌ.
حدیث جامعِ برترینها
- از أبو حمزه ثمالی از امام صادق علیه السّلام روایت شده است که فرمود: مشهور شدن به عبادت، شبهه ناک و گمان برانگیز است.
إِنَّ أَبِی حَدَّثَنِی عَنْ أَبِیهِ، عَنْ جَدِّهِ، عَنْ عَلِیٍّ علیه السلام أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلّی الله علیه وآله قَالَ:
- پدرم از پدرش از جدّش رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله روایت کرده که آن حضرت فرموده است:
- 1
أَعْبَدُ النَّاسِ مَنْ أَقَامَ الْفَرَائِضَ.
- عابدترین مردم کسی است که واجبات را بپا دارد.
- 2
وَ أَسْخَى النَّاسِ مَنْ أَدَّى زَکَاةَ مَالِهِ.
- سخی ترین مردم کسی است که زکات مالش را بپردازد.
- 3
وَ أَزْهَدُ النَّاسِ مَنِ اجْتَنَبَ الْحَرَامَ .
- زاهدترین مردم کسی است که از حرام دوری ورزد.
- 4 وَ أَتْقَى النَّاسِ مَنْ قَالَ الْحَقَّ فِیمَا لَهُ وَ عَلَیْهِ .
- با تقواترین مردم کسی است که حقّ را بگوید. چه به نفعش و چه به ضررش باشد.
- 5 وَ أَعْدَلُ النَّاسِ مَنْ رَضِیَ لِلنَّاسِ مَا یَرْضَى لِنَفْسِهِ وَ کَرِهَ [لهم]مَا یَکْرَهُ لِنَفْسِهِ .
- عادلترین مردم کسی است که آنچه برای خود می پسندد برای دیگران هم بپسندد، و آنچه برای خود نمی پسندد، برای دیگران نیز نپسندد.
- 6 وَ أَکْیَسُ النَّاسِ مَنْ کَانَ أَشَدَّ ذِکْراً لِلْمَوْتِ .
- زیرک ترین مردم کسی است که زیادتر به یاد مرگ باشد.
- 7 وَ أَغْبَطُ النَّاسِ مَنْ کَانَ تَحْتَ التُّرَابِ قَدْ أَمِنَ الْعِقَابَ یَرْجُو الثَّوَابَ .
- و غبطه خورده ترین مردم، کسی است که در زیر خاک از عقاب الهی ایمن و به ثوابش باشد.
- 8 وَ أَغْفَلُ النَّاسِ مَنْ لَمْ یَتَّعِظْ بِتَغَیُّرِ الدُّنْیَا مِنْ حَالٍ إِلَى حَالٍ .
غافلترین مردم کسی است که از تغییر و دگرگونی دنیا، پند نگرفته باشد.
- 9 وَ أَعْظَمُ النَّاسِ فِی الدُّنْیَا خَطَراً مَنْ لَمْ یَجْعَلْ لِلدُّنْیَا عِنْدَهُ خَطَراً .
- بزرگترین مردم در دنیا از جهت عظمت، کسی است که دنیا نزد او عظمتی نداشته باشد.
- 10 وَ أَعْلَمُ النَّاسِ مَنْ جَمَعَ عِلْمَ النَّاسِ إِلَى عِلْمِهِ.
- و عالمترین مردم کسی است که علم و دانش مردم را با علم و دانش خود، جمع نماید.
- 11 وَ أَشْجَعُ النَّاسِ مَنْ غَلَبَ هَوَاهُ .
- شجاعترین مردم کسی است که بر نفسش غالب آید.
-
12 وَ أَکْثَرُ النَّاسِ قِیمَةً أَکْثَرُهُمْ عِلْماً، وَ أَقَلُّ النَّاسِ قِیمَةً أَقَلُّهُمْ عِلْماً .
- با ارزشترین مردم کسی است که دانشش بیشتر باشد، و بی ارزشترین شان کسی است که دانشش کمتر باشد.
- 13 وَ أَقَلُّ النَّاسِ لَذَّةً الْحَسُودُ .
- کم لذّت ترین مردم، حسود است.
- 14 وَ أَقَلُّ النَّاسِ رَاحَةً الْبَخِیلُ .
- کم راحت ترین مردم، بخیل است.
- 15 وَ أَبْخَلُ النَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ .
- بخیل ترین مردم کسی است که نسبت به آنچه خداوند بر او واجب کرده بخل ورزد «و ادای واجب نکند.»
- 16 وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالْحَقِّ أَعْمَلُهُمْ بِهِ .
- سزاوارترین مردم به حقّ، کسی است که بیشتر به حقّ، عمل کند.
- 17 وَ أَقَلُّ النَّاسِ حُرْمَةً الْفَاسِقُ .
- کم حرمت ترین مردم، آدم فاسق است.
- 18 وَ أَقَلُّ النَّاسِ وَفَاءاً الْمُلُوکُ .
- کم وفاترین مردم، زمامدارانند.
- 19 وَ أَقَلُّ النَّاسِ صَدِیقاً الْمَلِکُ .
- کم دوست ترین مردم، زمامدار است.
- 20 وَ أَفْقَرُ النَّاسِ الطَّامِعُ .
- فقیرترین مردم، آدم طمعکار است.
- 21 وَ أَغْنَى النَّاسِ مَنْ لَمْ یَکُنْ لِلْحِرْصِ أَسِیراً .
- بی نیازترین مردم، کسی است که اسیر حرص و آز نباشد.
- 22 وَ أَفْضَلُ النَّاسِ إِیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً .
- و باایمانترین مردم، خوش خلق ترین مردم است.
-
23 وَ أَکْرَمُ النَّاسِ أَتْقَاهُمْ .
- گرامی ترین مردم، با تقواترین آنهاست.
- 24 وَ أَعْظَمُ النَّاسِ قَدْراً مَنْ تَرَکَ مَا لَا یَعْنِیهِ.
- با منزلت ترین مردم کسی است که امور بی ربط و بیهوده را ترک نماید.
- 25 وَ أَوْرَعُ النَّاسِ مَنْ تَرَکَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ کَانَ مُحِقّاً .
- پارساترین مردم، کسی است که جدال را ترک کند اگر چه محقّ باشد.
- 26 وَ أَقَلُّ النَّاسِ مُرُوَّةً مَنْ کَانَ کَاذِباً .
- کم مروّت ترین مردم، کسی است که دروغگو باشد.
- 27 وَ أَشْقَى النَّاسِ الْمُلُوکُ .
- بدبخت ترین مردم، زمامدارانند.
- 28 وَ أَمْقَتُ النَّاسِ الْمُتَکَبِّرُ.
- معذّب ترین مردم متکبّرانند.
- 29 وَ أَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهَاداً مَنْ تَرَکَ الذُّنُوبَ.
- سخت کوش ترین مردم، کسی است که گناهان را ترک کند.
- 30 وَ أَحْکَمُ النَّاسِ مَنْ فَرَّ مِنْ جُهَّالِ النَّاسِ .
- حکیم ترین مردم، کسی است که از مردمان نادان دوری جوید.
-
31 وَ أَسْعَدُ النَّاسِ مَنْ خَالَطَ کِرَامَ النَّاسِ .
- خوشبخت ترین مردم کسی است که با مردمان ارجمند، آمیزش و معاشرت داشته باشد.
- 32 وَ أَعْقَلُ النَّاسِ أَشَدُّهُمْ مُدَارَاةً لِلنَّاسِ .
- عاقل ترین مردم، کسی است که مدارایش با مردم بیشتر باشد.
- 33 وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالتُّهَمَةِ مَنْ جَالَسَ أَهْلَ التُّهَمَةِ .
- سزاوارترین مردم به تهمت، کسی است که با اهل تهمت بنشیند.
- 34 وَ أَعْتَى النَّاسِ مَنْ قَتَلَ غَیْرَ قَاتِلِهِ أَوْ ضَرَبَ غَیْرَ ضَارِبِهِ .
- طاغی ترین مردم، کسی است که غیر قاتل را بکشد، و غیر ضارب را بزند.
- 35 وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالْعَفْوِ أَقْدَرُهُمْ عَلَى الْعُقُوبَةِ .
- سزاوارترین مردم به عفو و گذشت، کسی است که بر عقوبت و کیفر «خطاکار» قادرتر باشد.
- 36 وَ أَحَقُّ النَّاسِ بِالذَّنْبِ السَّفِیهُ الْمُغْتَابُ .
- سزاوارترین مردم به فرومایگی، کسی است که بی خرد و بدگو باشد.
- 37 وَ أَذَلُّ النَّاسِ مَنْ أَهَانَ النَّاسَ .
- و پست ترین مردم، کسی است که به مردم توهین کند.
- 38 وَ أَحْزَمُ النَّاسِ أَکْظَمُهُمْ لِلْغَیْظِ .
- با احتیاط ترین مردم کسی است که خشمش را بیشتر فرو برد.
- 39 وَ أَصْلَحُ النَّاسِ أَصْلَحُهُمْ لِلنَّاسِ .
- صلح جو ترین مردم کسی است که در میان مردم، بهتر صلح و آشتی را برقرار سازد.
-
40 وَ خَیْرُ النَّاسِ مَنِ انْتَفَعَ بِهِ النَّاسُ.
- و بهترین مردم کسی است که، مردم بهتر از او سود برند.
1-الفقیه4: 394، معانی الاخبار: 195، أمالی الصدوق: مجلس 6 ح 4، الغایات: 189، کنز الفوائد1: 299، الاربعون حدیثا للشهید الاول: حدیث24، بحار الأنوار69: 297.
