أربعینات

١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

إنَّ حُسنَ الظَّنِّ مِنَ العِبادَةِ.

حسن ظن و خوش‌ بینی انسان خود یکی از مصادیق عبادت است. (شهاب‌الاخبار، ص ٣٥٧)

٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

أَفضَلُ الوَرَعِ حُسنُ الظَّنِّ.

حسن‌ ظن و خوش‌ بینی بالاترین مرتبة تقوی و پرهیز کاری است. (فهرست غرر، ص ٢٢٦)

٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

حُسنُ الظَّنِّ راحَةُ القَلبِ وَ سَلامَةُ البَدَنِ.

خوش‌ بینی، مایة راحتی جان و سلامتی تن آدمی است. (شرح‌ غرر، ج ٣، ص ٣٨٤)

٤ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِحتَرِسوُا مِنَ النّاسِ بِسُؤ الظَّنِّ.

از سوء‌ ظن و بدگمانی نسبت به مردم بپرهیزید. (تحف‌العقول، ص ٥٣)

٥ـ «امام جعفر صادق علیه‌ السلام»:

حُسُن الظَّنِّ اَصلُهُ مِن حُسنِ ایمانِ المَرءِ و سَلامَةِ صَدرِهِ.

اصل و ریشة حسن‌ ظَن، ایمان نیکوی شخص و صفای باطنی او است. (بحار، ج ٧٥، ص ١٩٦)

٦ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِنّ اللهَ تَعالی حَرَّمَ مِنَ المُسلِمِ دَمَهُ وَ مالَهُ وَ أَن یُظَنَّ بِهِ ظَنَّ السَّوءِ.

خداوند متعال، تعرض به جان و مال مسلمان و سؤ ظن و گمان بد بردن به او را حرام فرموده است. (بحار، ج ٧٥، ص ٢٠١)

٧ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

اِتَّقوا ظُنونَ المُؤمنینَ فَاِنّ الله تعالی جَعَلَ الحَقَّ عَلَی اَلسِنَتِهِم!

از ظن و فراست مؤمنان برحذر باشید که خداوند متعال حقیقت را بر زبان آنان جاری ساخته است! (نهج‌البلاغه، کلمة ٣٠١)

٨ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

اِطرَحوا سُوءَ الظَّنِّ بَینَکُم فَاِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ نَهی عَن ذلِکَ.

سوء ظن و حس بدبینی را نسبت به همدیگر از خود دور کنید. این یک وظیفه و دستور خداوند متعال است. (خصال، ج ٢، ص ١٦٣)

٩ـ «امام جعفر صادق علیه‌ السلام»:

أَحسِنوا ظنُونَکُم بِاِخوانِکُم تَغَتَنِموا بِها صَفاءَ القَلبِ وَ نَقاءَ الطَّبعِ.

در حق برادران خود حسن‌ ظن داشته باشید که برای شما صفای دل و پاکیزه‌ طبعی به دنبال خواهد داشت. (بحار، ج ٥، ص ١٩٦)

١٠ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

مَن ظَنَّ بِکَ خَیراً فَصَدِّقْ ظَنَّهُ.

کسی که به تو حُسن ظن دارد تو نیز این خوش باوری او را نسبت به خود بپذیر. (نهج‌البلاغه، کلمة ٢٤٠)

١١ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

مَن لَمْ یُحِسنْ ظَنَّهُ اِستَوَحشَ مِن کُلِّ اَحَدٍ!

کسی که حسّ بدبینی دارد از همه کس وحشت دارد! (فهرست ‌غرر، ص ٢٢٧)

١٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

سُوءُ الظَّنِّ بِمَن لایَخونُ مِنَ اللُّؤْمِ.

سؤ ظن بردن به کسی که اهل دغل و خیانت نیست نشانة لئامت و فرومایگی است. (فهرست غرر، ص ٢٢٧)

١٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

مَن ساءَ ظَنُّهُ بِمَن لایَخونُ حَسُنَ ظَنُّهُ بِما لایَکونُ!

کسی که به شخص امینی که اهل خیانت نیست گمان بد ببرد (در عوض) به آنچه که واقعیت ندارد خوش‌گمان خواهد بود! (فهرست غرر، ص ٢٢٨)

١٤ـ «امام رضا علیه‌ السلام»:

مَن عَرَّضَ نَفسَهُ لِلتُّهمَةِ فَلا یَلومَنَّ مَن أساءَ الظَّنَّ بِه.

کسی که خود را در معرض تهمت قرار می‌دهد، دیگر حق ندارد کسانی که به او بدگمان می‌شوند ملامت نماید. (بحار، ج ٧٥، ص ٩١)

١٥ـ «امام جعفر صادق علیه‌ السلام»:

اذاَ اتَّهمَ المُؤمنُ اَخاهُ اِنْماثَ اَلاِیمانُ فی قَلبهِ کَمایَنماثُ المِلحُ فی ‌الماءِ!

هرگاه مؤمن برادر دینی خود را تهمت بزند، ایمان او همانند نمک که در آب حل می‌شود ذوب و مضمحل می‌گردد!‌ (بحار، ج ٧٥، ص ١٩٨)

١٦ـ «امام محمدباقر علیه‌ السلام»:

ایّاکُم وَ الظَّنَّ، فإنَّ الظّنَ اَکذَبُ الکِذبِ!

به هوش باشید و از گمان‌های بی‌پایه بپرهیزید و بدانید دروغ بودن گمان، بیش از هر دروغی دیگر حقیقت دارد! (بحار، ج ٧٥، ص ٢٥٢)

١٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَخرَجُ المُؤمِنِ مِنْ سُؤِ الظَّنِّ أَنْ لایُحقِّقَهُ .

مؤمن، برای رهایی از بدگمانی، باید که سؤ ظن خود را (هیچگاه در خارج) به فعلّیت نرساند. (بحار، ج ٧٥، ص ٢١)

١٨ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

حُسنُ الظّنِّ أَن تُخلِصَ العَمَلَ وَ تَرجُوَ مِنَ الله أَن یَعفُوَ عَنِ الزَّلَلِ.

حسن‌ ظن (به خدا) آن است که تو (اوّل) عمل را خالص کنی بعد امید داشته باش که خدا از خطاهایت درگذرد. (فهرست غرر، ص ٢٢٧)

١٩ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

ما کَرِهتَهُ لِنَفسِکَ فَاکرَهْ لِغَیرِکَ وَ ما اَحبَبتَهُ لِنَفسِکَ فَأَحِبَّهُ لِأَخیک.

چیزی که برای خودت خوش نداری برای دیگران هم خوش‌ مدار و آنچه برای خودت دوست می‌داری برای برادر دینی‌ات هم دوست بدار. (بحار، ج ٧٧، ص ٦٧)

٢٠ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

المُریبُ اَبداً عَلیلٌ!

آدم شکّاک و بدگمان همیشه مریض است! (فهرست غرر، ص ١٤٦)

٢١ـ امام جواد علیه السلام:

مَن لَم یَرضَ مِن اَخیهِ بِحُسنِ النَّیَّةِ لَم یَرضَ مِنُه بِالعَطِیَّةِ.

کسی که از حُسن نیّت برادر دینی‌اش خشنود نباشد از محبّت و عطاهای او نیز خوشنود نخواهد بود. (بحار، ج ٧٨، ص ٣٦٥)

٢٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

لا دینَ لِمُسیءِ الظَّنِّ!

کسی که حسّ بدبینی دارد، دین و ایمان ندارد! (فهرست غرر، ص ٢٢٨)

٢٣ـ «امام رضا علیه‌ السلام»:

اِعلَمْ أَنّ الجُبنَ وَ البُخلَ وَ الحِرصَ غریزةٌ یَجمَعُها سُوءُ الظَّنِّ.

این را بدان که (این سه صفت) ترس و بخل و طمع، غریزه‌هایی هستند که منشأ همة آن‌ها سؤ ظن و بدبینی است. (مواعظ صدوق، ص ١٠٩)

٢٤ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

لا یَغلِبَنَّ عَلَیک سُوءُ الظَّنِّ فاِنَّهُ لایَدَعُ بَینَک وَ بَینَ خَلیلٍ صُلحاً!

هیچ‌وقت به سوء ظن و بدگمانی گرفتار مشو و الّا با هیچ دوست و رفیقی جای آشتی برایت نخواهد گذاشت! (تحف‌العقول، ص ٧٧)

٢٥ـ مولی امیرالمؤمنین علیه السلام:

مَن ساءَ ظَنُّهُ ساءَت طَوِیَّتُهُ!

آن کس که حس بدگمانی دارد از بدی باطن خود حکایت می‌کند! (فهرست‌ غرر، ١٦٢)

٢٦ـ «امام جعفر صادق علیه‌ السلام»:

لا تَطلُبَنَّ بِکَلِمَةٍ خَرجَتْ مِنَ أخیکَ سُوءاً و اَنتَ تَجِدُ لَها فی‌ الخَیرِ مَحمِلاً.

سخن برادرت را مادامی که حمل بر خیر خواهی توانی کرد هیچگاه آن را بر بدبینی و غرض‌ ورزی حمل مکن. (بحار، ج ٧٨، ص ٢٥١)

٢٧ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

اِیّاکَ أَن تُسیءَ الظَّنَّ فَإنَّ الظّنَّ یُفسِدُ العبادَةَ و یُعْظِمُ الوِزرَ.

برحذر باش و به کسی سؤ ظن مَبَر. سؤ ظن عبادت‌ها را فاسد می‌کند و بار با عظمت گناه را سنگین می‌نماید. (فهرست غرر، ص ٢٢٧)

٢٨ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

مَن دخَل مداخِلَ السُّوءِ اُتُّهِمَ.

کسی که در اماکن نا مطلوب و بدنام قدم بگذارد مورد اتّهام و سؤ ظن قرار خواهد گرفت. (نهج‌البلاغه، کلمة ٣٤١)

٢٩ـ «امام جعفر صادق علیه‌ السلام»:

لا تَطلُبِ النُّصحَ مِمَّن صَرَفتَ سؤَ ظَنِّکَ بِه.

از کسی که نسبت به او سوء ظن داری نصیحت و خیر خواهی مخواه. (بحار، ج ٧٨، ص ٣٦٩)

٣٠ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

اَلطِّیَرةُ لَیسَتْ بِحقٍّ.

فال بد زدن حقیقت ندارد. (نهج‌البلاغه، کلمة ٣٩٢)

٣١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

حُسنُ الظَّنِّ بِاللهِ مِن عِبادةِ الله.

خوش‌ گمانی نسبت به خدا، خود یکی از عبادت‌های الهی است. (بحار، ج ٧٧، ص ١٦٦)

٣٢ـ امام هادی علیه السلام:

اذا کانَ زمانُ الجَورِ فیهِ أغلبُ مِنَ العَدْلِ فَلَیسَ لِأَحدٍ أَن یَظُنَّ بِأَحدٍ خیراً حتی یَبدُوَ ذلِکَ مِنهُ.

زمانی که ظلم و تعدی در جامعه بر حق و عدالت غلبه داشت دیگر کسی نباید دربارة کسی دیگر خوش‌بین و خوش‌گمان باشد مگر خلاف آن ثابت گردد. (بحار، ج ٧٥، ص ١٩٧)

٣٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

سُوءُ الظَّنِ بِالمُحسنِ شرُّ الاِثِم وَ أقبَحُ الظُّلمِ.

به آدم نیکوکار گمان بد بردن، بدترین گناهان و قبیح‌ترین ستم‌ها است. (فهرست غرر، ص ٢٧٧)

٣٤ـ «امام محمدباقر علیه‌ السلام»:

وَ اللهُ الَّذی لا اِله الاّ هُوَ لا یَحسُنُ ظَنُّ عَبدٍ مؤمنٍ بِاللهِ اِلاّ کانَ اللهُ عِندَ ظَنِّ عَبدِهِ المؤمِنِ.

سوگند به «الله» که خدایی جز او نیست هر بندة مؤمنی که نسبت به خدا گمانش نیکو باشد خداوند با همان گمان او با وی رفتار (نیکو) خواهد داشت. (اصول کافی، ج ٣، ص ١١٥)

٣٥ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

إنَّ حُسنَ الظَّنِ بِالله ثَمَنُ الجَنّةِ.

خوش‌ گمانی نسبت به خدا، بهای بهشت است. (سفینه، ج ٢، ص ١٠٩)

٣٦ـ «امام جعفر صادق علیه‌ السلام»:

حُسنُ الظّنِّ بِاللهِ أَنْ لا تَرجُوَ اِلاّ اللهَ و لا تَخافَ الاّ ذَنبَکَ.

خوش‌گمانی نسبت به خدا آن است که امیدی به غیر از او نداشته باشی و جز از گناه خود از هیچ چیز نهراسی. (جامع‌ احادیث‌الشیعه، ج ١٤، ص ١٧٤)

٣٧ـ «امام رضا علیه‌ السلام»:

إنَّ اللهَ عزَّوَجَلَّ یَقولُ: اَنَا عِندَ ظَنِّ عَبدِیَ المُؤمنِ بی: إنْ خَیراً فَخیراً وَ إنْ شَرّاً فَشَرّاً.

خداوند متعال می‌فرماید: من به همراه گمان بندة مؤمن خود هستم‌: اگر گمانش نسبت به من نیکو است پاداش او هم نیکو و اگر نکوهیده پاداش و کیفرش هم نکوهیده خواهد بود. (مُسندالامام‌الرضا علیه‌ السلام، ج ١، ص ٢٧٣)

٣٨ـ «امام محمدباقر علیه‌ السلام»:

وَاللهُ الّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ لا یُعَذِّبُ اللهُ عزَّوجَّل مُؤمناً بَعذابٍ بَعَد التَوبَةِ و الاِستغفارِ لَهُ اِلاّ بِسُوءِ ظَنِّهِ بِالله عزّوجَلّ وَ اغتیابِه لِلمؤمنین!

سوگند به «الله» که خدایی جز او نیست خداوند متعال هرگز مؤمنی را بعد از توبه و استغفار عذاب نمی‌کند مگر به واسطة (این دو چیز): بدگمانی نسبت به خدای متعال و غیبت کردن مؤمنان است! (بحار، ج ٧٥، ص ٢٥٩)

٣٩ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌ السلام»:

طَهِرّوا قُلوبَکُم مِنَ الحِقدِ فَاِنّهُ داءٌ وَبیءٌ.

دلهایتان را از بغض و کینه پاکیزه کنید. کینه‌های درونی همانند «وبا» یک بیماری کشنده است. (فهرست‌غرر، ص ٧٣)

٤٠ـ امام موسی‌بن جعفر علیه السلام:

کَذِّبْ سَمعَکَ و بَصَرَکَ عَن أخیکَ، فَاِنْ شَهِدَ عِندَکَ خَمسونَ قَسامةً وَ قال لَکَ قَولاً فَصَدِّقهُ وَ کَذِّبهُم!

چشم و گوش خود را نسبت به برادر دینی‌ات تکذیب کن آنچنان که اگر پنجاه نفر دربارة او حرفی زدند و او خلاف آنها را گفت تو حرف او را قبول کن و دیگران را تکذیب نما! (به او کمال خوش‌بینی داشته باش) (سفینه، ج ٢، ص ١١١)