أربعینات

معصوم اول: پیامبر اسلام صلّی الله علیه آله:
رسول اکرم صلّی الله علیه وآله در ضمن وصایای خود به ابوذر فرمود:
۱. «یَا أبَاذَرَ إنَّ اللّهَ جَعَلَ قُرَّةَ عَیْنِی فِی الصَّلاَةِ، وَحَبَّبَها إلَیَّ، کَمَا حَبَّبَ إلَى الْجَائِعِ الطَّعَامَ... وَإنَّ الْجَائِعَ إذَا أَکَلَ الطَّعامَ شَبُعَ وَأَنَا لاَ أَشْبَعُ مِنَ الصَّلاَةِ.
ای ابوذر! همانا خداوند، نور چشم مرا در نماز قرار داد، و نماز را محبوب من نمود، چنانکه غذا را محبوب انسان گرسنه نمود، همانا انسان گرسنه، هنگامی‌که غذا بخورد سیر می‌شود، و من از نماز، سیر نمی‌شوم».[١]
 
٢. «مَا بَیْنَ الْمُسْلِمِ وَ بَیْنَ أَنْ یَکْفُرَ أنْ یَتْرُکَ الصَّلاَةَ الْفَرِیضَةَ مُتَعَمِّداً أَوْ یَتَهَاوَنَ بِهَا فَلاَ یُصَلِّیِها.
فاصله‌ی بین مسلمان و کفر، همین است که نماز واجب را از روی عمد، ترک کند، یا بر اثر سستی، نماز نخواند».[٢]
شرح: یعنی کسی که نماز واجب را عمداً و یا از روی سستی و سبک شمردن نماز، ترک کند، از مرز اسلام خارج شده و کافر گشته است.
 
٣. «لاَ تُضَیِّعُوا صَلاَتَکُمْ، فَإنَّ مَنْ ضَیَّعَ صَلاَتَهُ حُشِرَ مَعَ قَارُونَ وَ هَامَانَ،وَکَانَ حَقَّاً عَلَى اللَّهِ أَنْ یُدْخِلَهُ النَّارَ.
نماز خود را تباه نسازید، چرا که هرکس نمازش را تباه سازد، با قارون (سرمایه‌دار مخالف موسی علیه السلام) و هامان (نخست‌وزیر فرعون) محشور می‌گردد، و بر خدا سزاوار است که او را در آتش دوزخ بیفکند».[٣]
 
٤. «لاَ یَزَالُ الشَّیْطَانُ ذُعْراً مِنَ الْمُؤْمِنِ مَا حَافَظَ عَلَى الصَّلَواتِ الْخَمْسِ فَإذَا ضَیَّعَهُنَّ تَجَرَّأَ عَلَیْهِ، فَأَدْخَلَهُ فِی الْعَظائِمِ.
شیطان همواره از مؤمن، هراسان و ترسان است تا آن هنگام که او مراقب انجام کامل نمازهای پنج‌گانه باشد، پس هرگاه او، آن نمازها را تباه سازد (مانند اینکه بدون شرائط و با شتاب انجام دهد) شیطان بر او جرأت می‌یابد، و او را به گناهان بزرگ وارد می‌سازد».[٤]
 
٥. سلمان می‌گوید: در محضر رسول خدا(ص) در سایه‌ی درختی به سر می‌بردیم، آن حضرت، شاخه‌ای از آن درخت را گرفت، و آن را تکان داد، برگ‌های آن ریخته شد، به حاضران فرمود: «آیا از من نمی‌پرسید این چه‌ کاری بود که کردم؟».
گفتیم: «ای رسول خدا! علّت این کار را به ما خبر بده»، فرمود:
«إنَّ اَلْعَبْدَ اَلْمُسْلِمَ إذَا قَامَ إلَى الصَّلاَةِ تَحاتَّتْ عَنْهُ خَطَایَاهُ، کَمَا تَحاتَّ ورقُ هَذِهِ الشَّجَرَةِ.
همانا بنده مسلمان، هرگاه به نماز ایستاد، گناهان او می‌ریزد، همان‌گونه که برگ‌های این درخت می‌ریزد».[٥]

 

6. «إنَّ الْعَبْدَ إذَا اشْتَغَلَ بِالصَّلاةِ جاءَهُ الشَّیطانُ وَ قالَ لَهُ: اُذکُرْ کَذا، اُذکُرْ کَذا، حَتّی یُضِلَّ الرَّجُلَ أن یَدرِی کَمْ صَلَّی.
همانا بنده هنگامی که مشغول نماز شد، شیطان نزد او می آید و به او می گوید: فلان چیز را بیاد آور، فلان چیز را بیاد آور، تا آنجا که او را آنچنان گم و غافل می کند که او حیران می شود در مورد این که در کجای نماز است».[٦]

۷. «رَکْعَتَانِ خَفِیفَتَانِ فِی تَفَکُّرٍ خَیْرٌ مِنْ قِیَامِ لَیْلَةٍ.
دو رکعت نماز سبک درصورتی ‌که همراه با تفکّر و اندیشه باشد بهتر از عبادت سراسر یک‌ شب است».[٧]

 

معصوم دوم: حضرت زهرا سلام الله علیها:
۰۸ حضرت زهراسلام الله علیها در ضمن شمارش فلسفه‌ی برخی از دستورهای اسلام، چنین فرمود:
«فَجَعَلَ اللَّهُ الْإیمَانَ تَطْهِیراً لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ، وَالصَّلاَةَ تَنْزِیهاً لَکُمْ عَنِ الْکِبْرِ.
خداوند، ایمان را وسیله‌ی پاک ‌سازی شما از آلودگی شرک، و نماز را برای دوری و پاک نمودن شما از تکبّر (در برابر حقّ) قرار داد».[٨]
 
معصوم سوم: امام علی علیه السلام:
٩. «کَتَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ لِمحمّد بْنِ أَبِی بَکْرٍ: إرْتَقِبْ وَقْتَ الصَّلاَةِ فصَلِّهَا لِوَقْتِهَا وَ لاَ‌‌‌ تُعَجِّلْ بِهَا قَبْلَهُ لِفَرَاغٍ وَ لا تُؤَخِّرْهَا عَنْهُ لِشُغُلٍ.
امیرمؤمنان علی علیه السلام برای (نماینده‌اش) محمّد بن ابی بکر نوشت: در انتظار وقت نماز باش، آن را در وقتش بخوان، هنگام فراغت، شتاب نکن که آن را قبل از فرا رسیدن وقتش بخوانی، و هنگام شغل و سرگرمی، آن را از وقتش، تأخیر نینداز».[٩]
 
۱۰. از وصایای امیرمؤمنان علی علیه السلام در بستر شهادت، این بود:
«وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الصَّلاَةِ فَإنَّهَا عَمُودُ دِینِکُمْ.
خدا را، خدا را، درباره‌ی نماز، چرا که نماز ستون دین شما است».[١٠]
 
١١. «لِکُلِّ شَئٍ وَجْهٌ، وَ وَجْهُ دِینِکُمْ الصَّلاَةُ.
هرچیزی دارای صورت است، صورت دین شما، نماز می‌باشد».[١١]
 
۱۲. «إنَّ عَمُودَ الدِّینِ الصَّلاَةُ، وَ هِیَ اول مَا یُنْظَرُ فِیهِ مِنْ عَمَلِ إبْنِ آدَمَ، فَإنْ صَحَّتْ نُظِرَ فِی عَمَلِهِ وَ إنْ لَمْ تَصِحَّ لَمْ یَنْظُرْ فِی بَقِیَّةِ عَمَلِهِ.
همانا نماز، ستون دین است، و آن نخستین عمل انسان است که به آن توجّه می‌شود، اگر صحیح باشد، به سایر اعمال او توجّه می‌گردد، ولی اگر صحیح نباشد، به سایر اعمال او توجّه نمی‌گردد».[١٢]
 
۱۳. «وَ إعْلَمْ أَنَّ کُلَّ شَئٍ مِنْ عَمَلِکَ تَبَعٌ لِصَلاَتِکَ.
بدان که تمام اعمالت، تابع نمازت خواهند بود».[١٣]
[یعنی: اگر نماز، پذیرفته شود، سایر اعمال نیز پذیرفته می‌شود، وگرنه، سایر اعمال نیز پذیرفته نشود]
 
معصوم چهارم: امام حسن مجتبی علیه السلام:
١٤. هرگاه امام حسن مجتبی علیه السلام می‌خواست نماز بخواند، زیباترین لباس خود را می‌پوشید، شخصی پرسید: «ای فرزند رسول خدا! چرا زیباترین لباس خود را در نماز می‌پوشی؟».
آن حضرت در پاسخ فرمود:
«إنَّ اَللَّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمَالَ فَأَتَجَمَّلُ لِرَبِّی، وَ هُوَ یَقُولُ: «خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ» فَأحَبُّ أَنْ أَلْبِسَ أَجْوَدَ ثِیَابِی.
خداوند زیبا است و زیبایی را دوست دارد، و به همین جهت من لباس زیبا برای راز و نیاز با پروردگارم می‌پوشم، که او می‌فرماید: «زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد برگیرید» (اعراف-۳۱) پس به همین علّت دوست دارم که زیباترین لباسم را (هنگام نماز) بپوشم».[١٤]
 
۱٥. «إنَّ مَنْ طَلَبَ الْعِبَادَةَ تَزَکَّى لَهَا إذَا أَضَرَّتِ النَّوَافِلُ بِالْفَرِیضَةِ فَارْفُضُوهَا.
هرکس هوای عبادت دارد، دل را برای آن، پاک می‌کنند، و هرگاه نمازهای مستحبّی به نمازهای واجب ضرر رسانید (باعث آسیب‌ رسانی به یکی از صفات و ابعاد نمازهای واجب شد)، نمازهای مستحبّی را ترک کنید».[١٥]

۱٦. «مَنْ أَدَامَ الإخْتِلاَفَ إلَى الْمَسْجِدِ، أَصَابَ إحْدَى ثَمَانٍ: آیَةً مُحْکَمَةً، وَ أَخاً مُسْتَفَاداً، وَ عِلْماً مُسْتَطْرَفاً، وَ رَحْمَةً مُنْتَظرَةً، وَ کَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَى الْهُدَى أَوْ تَردّهُ عَنْ ردّىَّ، وَ تَرْکَ الذُّنُوبِ حَیَاءً أَوْ خَشْیَةً.
هرکه همواره به مسجد (برای نماز) رفت ‌و آمد کند یکی از هشت فایده به او برسد: ۱- بهره‌مندی از آیه‌ی روشنی از قرآن ۲- یافتن رفیق نیک ۳- فراگیری علم تازه ٤- برخورداری از رحمتی که در انتظارش بوده ٥. شنیدن سخنی که راهنمای راه باشد ٦- یا مانع انحراف گردد ۷- یا موجب ترک گناه از روی حیا شود ۸- یا موجب ترک گناه بر اثر ترس، گردد».[١٦]
 
معصوم پنجم: امام حسین علیه السلام:
۱۷- روز عاشورا، هنگامی‌ که وقت ظهر فرا رسید، ابوثَمامه‌ی صیداوی (یکی از یاران امام حسین علیه السلام) به آسمان نگاه کرد و سپس به امام عرض کرد: «ظهر شده است». امام حسین علیه السلام به آسمان نگریست و سپس به ابو ثمامه فرمود:
«ذَکَرْتَ الصَّلاةَ، جَعَلَکَ اللَّهُ مِنَ الْمُصَلِّینَ الذَّاکِرِینَ.
نماز را به یاد آوردی، خداوند تو را از نمازگزاران یادکنندگان خدا قرار دهد».
 سپس نماز را در همان میدان درگیری، به جماعت خواندند، پیکر یکی از اصحاب آن حضرت به نام «سعید بن عبدالله حنفی» (که سپر امام واقع شده بود) آماج سیزده تیر از جانب دشمن شد و همان‌دم پس از نماز امام حسین علیه السلام شهید گردید».[١٧]
 
معصوم ششم: امام سجّاد علیه السلام:
١٨. إنَّ الْعَبْدَ لاَ یُقْبَلُ مِنْ صَلاتِهِ إلّا مَا أَقْبَلَ عَلَیْهِ مِنْهَا بِقَلْبِهِ...
«همانا نماز بنده پذیرفته نمی‌شود مگر آنچه را که با قلبش به نماز توجّه کرده است».[١٨]
 
۱۹. «أَمَّا حَقُّ الصَّلاةِ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّهَا وِفَادَةٌ إلَى اللَّهِ، وَ أَنَّکَ قَائِمٌ بِهَا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ، فَإذَا عَلِمْتَ ذَلِکَ کُنْتَ خَلِیقاً أَنْ تَقُومَ فِیهَا مَقَامَ الذَّلِیلِ، الرَّاغِبِ، الرَّاهِبِ، الْخَائِفِ، الرَّاجِی، الْمِسْکِینِ، الْمُتَضَرِّعِ»...
«حقّ نماز بر تو آن است که بدانی ورود به درگاه خداوند است، و در حال نماز، در پیشگاه خدا ایستاده‌ای، بنابراین شایسته است که همچون بنده‌ای ذلیل، خواهنده، بیمناک، ترسان، امیدوار، درمانده و زار بایستی...»[19]
 
۲۰. «مَنِ إهْتَمَّ بِمَوَاقِیتِ الصَّلاَةِ لَمْ یَسْتَکْمِلْ لَذَّةَ اَلدُّنْیَا».
«آنکه به وقت‌های نماز، اهمیّت بدهد، لذّت دنیا را کامل نخواهد کرد».
شرح: یعنی چنین فردی، همواره در فکر نماز و سخن با خدا است و دیگر به لذت‌ها و عیش‌های دنیا دل نمی‌بندد، تا از آن به طور کامل بهره‌مند شود.[20]

 

۳۴. «أولُ مَا یُحَاسِبُ الْعَبْدُ عَلَیْهِ، اَلصَّلاَةُ، فَإنْ صَحَّتْ لَهُ الصَّلاَةُ صَحَّتْ لَهُ مَا سِوَاهَا وَ إنْ رُدَّتْ رُدَّتْ مَا سِوَاهَا».
«نخستین چیزی که انسان، با مطرح کردن آن، محاسبه می‌شود، نماز است، اگر صحیح بود، سایر اعمال نیز صحیح است، و اگر ردّ شد، سایر اعمال نیز ردّ می‌شود».[34]
 
۳۵. حضرت رضا علیه السلام پیراهنی از نوع «خز» به «دِعْبِلْ» (شاعر مدیحه‌سرای خاندان رسالت) داد و به او فرمود:
«إحْتَفِظْ بِهَذَا الْقَمِیصَ فَقَدْ صَلَّیْتُ فِیهِ أَلْفَ لَیْلَةٍ کُلَّ لَیْلَةٍ أَلْفَ رَکْعَةٍ وَ خَتَّمْتُ فِیهِ اَلْقُرْآنَ أَلْفَ خَتْمَةٍ».
«در حفظ این پیراهن، دریغ نکن، چرا که من با این پیراهن که در تنم بود) هزار شب، که در هر شب آن، هزار رکعت نماز خوانده‌ام، و هزار بار همه قرآن را تلاوت نموده‌ام».[35]
شرح: این سخن بیانگر اهمیّت بسیار نماز در نزد امامان معصوم علیه السلام است.
 
۳۶. «حَافِظُوا عَلَى مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ فَإنَّ الْعَبْدَ لاَیَأْمَنُ الْحَوَادِثَ».
«مراقب وقت‌های نماز باشید، (که تا وقتش فرا رسیده انجام دهید) چرا که انسان از حوادثی که مانع انجام نماز در وقت گردد، ایمن نیست».[36]
 
معصوم یازدهم: امام جواد علیه السلام
۳۷. «اَلْخُشُوعُ زِینَةُ الصَّلاَةِ».
«فروتنی و خود کوچک ‌بینی در نماز، زینت نماز است».[37]
«اَلْقَصْدُ إلَى اَللَّهِ تَعَالَى بِالْقُلُوبِ أَبْلَغُ مِنْ إتْعَابِ الْجَوَارِحِ بِالْأَعْمَالِ».
«قصد کردن به ‌سوی خداوند (در نماز و در غیر نماز) با دل ‌ها، رساننده‌تر به مقصود است، از رنج دادن اعضاء بدن با اعمال».
 
معصوم دوازدهم: امام هادی علیه السلام
۳۸ - امام هادی علیه السلام فرمود: حضرت موسی علیه السلام به خدا عرض کرد:
«إلَهِی مَا جَزَاءُ مَنْ صَلَّى الصَّلَوَاتِ لِوَقْتِهَا».
«خدایا! پاداش کسی که نمازها را در وقت خود انجام می‌دهد، چیست؟»
خداوند به او وحی کرد:
«أَعْطَیْتُهُ سُؤْلَهُ وَ اُبِیحُهُ جَنَّتِی»...
«درخواست و حاجتش را به او عطا می‌کنم، و بهشتم را برای او روا می‌دارم».[38]
 
معصوم سیزدهم: امام حسن عسکری علیه السلام
۳۹. «لَیْسَتِ الْعِبَادَةُ کَثْرَةَ الصِّیَامِ وَ الصَّلاَةِ وَ إنَّمَا الْعِبَادَةُ کَثْرَةُ التَّفَکُّرِ فِی أَمْرِ اَللَّهِ».
«عبادت به بسیاری روزه گرفتن و نماز خواندن نیست، بلکه عبادت به اندیشیدن بسیار در امر خداوند است».[39]
شرح: یعنی آنچه که در نماز و سایر عبادات، مهمّ است و حقیقت عبادت را در آن‌ها پدید می‌آورد، نماز آمیخته با تفکّر و حضور قلب است نه نماز سطحی و ظاهری.
 
معصوم چهاردهم: حضرت ولی‌ّعصر: امام زمان(عج)
۴۰. «... مَا أُرْغَمَ أَنْفَ الشَّیْطَانِ بِشَئٍ مِثْلَ الصَّلاَةِ، فَصَلَّهَا وَ أَرْغِمْ أَنْفَ الشَّیْطَانِ».
«هیچ ‌چیزی مانند نماز، بینی شیطان را به خاک نمی‌مالد، پس نماز بخوان و بدین‌ وسیله، بینی شیطان را به خاک بمال».[40]