أربعینات

می تاباند . گلشنی روح پرور و گنجینه ای گرانبها و سرمایه ای پایان ناپذیر است .

امام باقر علیه السلام فرمود: شَرِّقا أوْ غَرِّبا، فَلا تَجِدانِ علما صحیحا اِلاّ شیئا خَرَجَ مِنْ عِندنِا اهلِ البیت؛(1)

به شرق و غرب جهان بروید، هیچ دانش صحیحی نخواهید یافت، مگر آن که از ما خاندان پیامبر صادر شده است .

همواره مدیون راویان، محدّثان و عالمان گذشته شیعه ایم که با دقّت و درایت و مسئولیت شناسی، سخنان نورانی پیشوایان معصوم را ثبت و ضبط کرده و به عنوان «میراث اهل بیت» به نسل های بعدی سپرده اند .

احادیث اهل بیت علیهم السلام آنگونه که خودشان فرموده اند، «نور» است .

مجموعه های حدیثی، دانشکده های صامت امّا جاویدان امامان شیعه است که بشریّت را آموزش غیر حضوری می دهد و خرسندیم که ما میراث دار این علوم و معارفیم . برای پیمودن راه صحیح زندگی و رهایی از حیرت ها و ضلالت ها و کج راهه ها، نیازمند این احادیثیم که «چراغ راه» و هدایت گر اندیشه ها و صفابخش دل ها و جان ها است .

روایات پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت او، هم در عرصه مباحث اعتقادی برای ما «حجّت» است، هم در قلمرو فقه و تبیین احکام شرع و حلال و حرام الهی سند و پشتوانه است، هم در موضوعات اخلاقی، تربیتی ،

تهذیب نفس، پند و موعظه، سرشار از حکمت و بینش و هدایت است و اگر مردم با احادیث نورانی خاندان عصمت و طهارت آشنا شوند، دل در گرو محبت و اطاعت آنان می نهند، همانگونه که حضرت رضا علیه السلام فرمود : اِنَّ النّاسَ لو عَلِموا مَحاسِنَ کلامِنا لاَتّبعونا؛(1)

اگر مردم خوبی ها و زیبایی های سخن ما را بدانند، از ما پیروی می کنند .

بر این اساس، آموختن، نوشتن، بیان، نشر، شرح و تبیین، حفظ و تعلّم احادیث اهل بیت، کاری است ارزشمند و در راستای حفظ و گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام .

کتب حدیثی شیعه، همچون دریایی عمیق و موّاج پر از گهرهای نفیس است . برای بهره گیری از ذخایر این اقیانوس ژرف و پرگهر، باید به غوّاصی در دل آن پرداخت و لؤلؤ و مرجان هایی به دست آورد و به نسل امروز و مشتاقان عرضه کرد .

«چهل حدیث نویسی»، یکی از گام های ارزشمند در نشر و تشریح احادیث عترت پاک نبوی است که عالمان از دیرباز به آن مبادرت می ورزیدند و جامعه را از معنویّت آثار اهل بیت بهره مند می ساختند . اینکه امامان فرموده اند : هر کس چهل حدیث از احادیث ما را حفظ کند، در روز قیامت فقیه و دین شناس برانگیخته می شود، هم پشتوانه چنین حرکت علمی و فرهنگی است، هم ما را به ضرورت حفظ احادیث آنان آگاه می کند . چه حفظ به معنای به حافظه سپردن باشد، چه ثبت و ضبط و جلوگیری از فراموش شدن و از بین رفتن باشد و چه به معنای حفظ در عمل . به هر حال، تشویقی است برای رویکرد به معارف اهل بیت که در کلمات نورانی آنان نهفته است .

امروز، نیاز جامعه به آشنایی با فرهنگ ناب اهل بیت، بیش از هر زمان احساس می شود . عطش و استقبال هم که مردم از خود نشان می دهند، ضرورت ارائه و عرضه کلمات خاندان عصمت را در قالبی روان، سهل الوصول و متناسب با اقشار مختلف علاقه مند، روشن تر نشان می دهد و به همین دلیل، مراکز و مؤسّسات و اشخاصی به نشر «چهل حدیث» می پردازند .

آستانه مقدسه حضرت معصومه علیهاالسلام نیز به عنوان یک حرکت فرهنگی در راه نشر احادیث پیشوایان دین و ترویج معارف عترت، اقدام به چاپ این سلسله از چهل حدیث های موضوعی کرده است . موضوعات، ابتدا در کمیته ای تعیین، سپس به محققان و مؤلفان سفارش داده شده تا به گردآوری و تدوین چهل حدیث پیرامون موضوعات برگزیده بپردازند . سعی شده است اغلب موضوعات، اخلاقی، تربیتی، کاربردی و معارفی باشد . تا چه قبول افتد و چه در نظر آید .

* * *

امّا جزوه حاضر .....

داستان وحدت و تفرقه، داستانی قدیمی است .

وحدت، عامل نیرومندی ملّت و دوام نعمت و دولت است و تفرقه سبب شکست و ضعف و زبونی و استیلای دشمن . این حقیقت را هم آیات هشداردهنده قرآن کریم بیان می کند، هم در روایات معصومین بیان شده، هم در سرگذشت اقوام و ملل نمونه ها و شواهد فراوان دارد .

برخی امور، وحدت مردم را برهم می زند و آنان را رو در روی هم قرار می دهد . بعضی عوامل هم مایه همبستگی و اتحاد و انسجام مردم است .

محور وحدت را باید حفظ کرد و از علل و اسباب تفرقه و گسست باید پرهیز کرد .

جزوه ای که پیش روی شماست، کاوشی در احادیث اسلامی درباره همین موضوع مهمّ و کاربردی است که زحمت آن را برادر ارجمند حجه الاسلام جناب اقای الیاس محمّد بیگی(صادقی) برعهده داشته که در همین جا از تلاش ایشان قدردانی می شود.

امید است امّت اسلامی با درک ضرورت و نقش وحدت در پیشبرد اهداف و دوام عزّت و اعتلای خویش، تلاش خود را در حفظ و تقویت اتّحاد اسلامی مصروف دارد، تا عظمت و شوکت دینی را در «آینه وحدت» به تماشا بنشیند .

1.عنایت الهی و اتحاد ملی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

الْزِمُوا السَّوادَ الاَعظَمَ فَاِنَّ یَدَ اللّهِ مَعَ الجَماعَهِ؛

با توده عظیم مردمی همراهی کنید که قدرت و مدد الهی متوجه جامعه متحد و همراه است.(1)

2.مسلمانان و برابری

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اَلمُسلِمُونَ اِخوَهٌ لا فَضلَ لِاَحَدٍ اِلاّ بِالتَّقوی؛

مسلمانان برادر (و برابرند) و برتری بین آنان جز به تقوا نباشد.(1)

3.اسلام و کلمه توحید

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

و لتَجتَمِع کَلِمَتُکُم وَ الزِمُوا دینَ اللّهِ الَّذِی لا یُقبَلُ مِن اَحَدٍ غَیرُهُ وَ کَلِمَهَ الاِخلاصِ الَّتی هِیَ قِوامُ الدِّینِ؛

وحدت کلمه داشته باشید و بر محور دین (اسلامی) که جز آن پذیرفته نیست و کلمه توحیدی که استواری دین جز به آن حاصل نمی شود گرد هم آیید.(1)

4.ره آوردهای اسلام

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اَلَّفَ بَینَکُم بِالاِسْلامِ فَکَثُرْتُمْ وَ اجْتَمَعْتُمْ و تَحابَبتُمْ؛

خداوند بین شما (مسلمانان) به برکت اسلام ایجاد انس و الفتی کرد که ره آورد آن فراوانی جمعیت و وحدت جمعی و مهرورزی با یکدیگر بود.(1)

5.رسالت محمّدی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

دَفَنَ اللهُ بِهِ الضَّغائِنَ وَ اَطفَأَ بِهِ النَّوائِرَ، اَلَّفَ بِهِ اِخوانا وَ فَرَّقَ بِهِ اَقرانا اَعَزَّ بِهِ الذِّلَّهَ وَ اَذَلَّ بِهِ العِزَّهَ؛

خداوند با بعثت محمدی کینه های (جاهلی) را مدفون و آتش های فتنه را خاموش و بین مردم الفتی برادرانه برقرار کرد و بیگانگان متحد را از هم متفرق نمود و ذلّت و خواری (تحمیلی بر بندگان خدا) را به عزت و سربلندی مبدل ساخت و عزیزان بی جهت را خوار و ذلیل نمود.(1)

6.قرآن

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِنَّ هذَا القُرآنَ حَبلُ اللّهِ وَ هُوَ النُّورُ المُبینُ؛

به راستی این قرآن [همان] ریسمان و (دستگیره) الهی (جهت وحدت مسلمانان) است و قرآن همان نور روشنایی بخش و هدایتگر امت اسلامی است.(1)

7.ره آورد محوریت قرآن

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اِحیاؤُهُ [القُرآنِ] الاِجتماعُ عَلَیهُ وَ اِماتَتُهُ الاِفتراقُ عَنهُ؛

زنده نگهداشتن (و عملیاتی نمودن) قرآن در اجتماع امت اسلامی بر عمل کردن به آن و نابودی قرآن در فاصله گرفتن عملی از آن است.(1)

8.امامت اهل بیت علیه السلام

فاطمه زهرا علیهاالسلام :

[جَعَلَ اللّهُ] اِمامَتَنا اَمانا لِلفُرقَهِ؛

خداوند امامت ما (اهل بیت) را ایمنی بخش امت اسلامی از تفرقه قرار داد.(1)

9.پیروی از اهل بیت

فاطمه زهرا علیهاالسلام :

[جَعَلَ اللّهُ] طاعَتَنا نِظاما لِلْمِلَّهِ؛

خداوند پیروی از ما اهل بیت را محور نظامندی دین (و دینداری مسلمانان) قرار داد.(1)

10.اتحاد و یکدلی برنامه امامان

امام صادق علیه السلام به عمار بن ابی الاحوص:

اَما عَلِمتَ اَنَّ اِمارَهَ بَنی اُمَیَّهَ کانَت بِالسَّیفِ وَ العَسْفِ و الجَورِ و اَنَّ اِمامَتَنا بِالرِّفقِ و التّأَلُّفِ و الوَقارِ وَ التقِیَّهِ وَ حُسنِ الخُلطَهِ و الوَرَعِ و الاجتِهادِ فَرَغِّبوا النّاسَ فِی دینِکُم و فیما اَنتُم عَلَیه؛

آیا نمی دانی که فرمانروایی بنی امیه بر شمشیر (و کشتن) و سختگیری و ستم بر مردم بنا شده است. و امامت و پیشوایی ما (اهل بیت) بر مدارا و انس با همگان و اطمینان به نفس و تقیه (و حرمت نهادن بر مقدسات دینی دیگر مذاهب) و حسن معاشرت با آنان و دوری از گناه و کوشش در راه طاعت الهی بنیان نهاده شده است.

پس (با عمل به این مرامنامه بنیادین) گرایش دیگران را به دین و راه و رسم خود جلب نمایید.(1)

11.علی علیه السلام منادی وحدت

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

لَیسَ رَجُلٌ... اَحرَصَ عَلی جَماعَةِ اُمّهِ مُحَمَّدٍ وَ اُلفَتِها مِنِّی؛

کسی حریص تر از من بر اجتماع و انس و الفت امت محمّد صلی الله علیه و آله نیست.(1)

12.توده عظیم مردم

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اِنَّما عِمادُ الدِّینِ وَ جِماعُ المُسلِمینَ وَ العُدَّهُ لِلاَعداءِ العامَّهُ مِنَ الاُمَّهِ؛

استواری دین و تکیه گاه آن و وحدت جمعی مسلمانان و قدرت نمایی و توانمندی آنان در برابر دشمنان در گرو حضور گسترده عموم امت اسلامی (در تمام عرصه ها) است.(1)

13.راه و رسم وحدت آفرین نخبگان

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام به مالک اشتر:

لا تَنقُضْ سُنَّهً صالِحَهً عَمِلَ بِها صُدُورُ هذِهِ الاُمَّهِ وَ اجتَمَعَتْ بِها الاُلفَهُ و صَلَحَت عَلَیهَا الرَّعِیَّهُ؛

راه و رسم شایسته ای را که نخبگان امت به آن عمل کرده و باعث انس و الفت و همبستگی بوده و صلاح و سعادت مردم را به همراه داشته، نادیده مگیر.(1)

14.نماز جماعت

جبرئیل علیه السلام به رسول خدا صلی الله علیه و آله :

یا اَحَمَدُ! اَلاِسلامُ عَشرَهُ اَسهُمٍ... اَلتّاسِعَهُ [مِنها] اَلجَماعَهُ وَ هِیَ الاُلفَهُ و العاشِرَهُ [مِنها] الطّاعَهُ وَ هِیَ العِصمَهُ؛

ای احمد! دین اسلام ده سهم (جزء) است... نهمین از آنها نماز جماعت است که همان عامل اتحاد و یکدلی مسلمانان می شود. و دهمین آنها اطاعت الهی (همان که باعث مصونیّت مسلمانان در برابر فساد و تباهی) است.(1)

15.نماز جماعت برادران دینی

امام صادق علیه السلام :

مَن صَلّی مَعَهُم فِی الصَّفِّ الاَوَّلِ کانَ کَمَن صَلّی خَلْفَ رَسُولِ اللّهِ فِی الصَّفِّ الاَوَّلِ؛

کسی که با آنها (برادران سنّی) در صف اول نماز جماعت، نماز گزارد مانند کسی است که به امامت رسول خدا در صف اول نماز جماعت خوانده باشد.(1)

16.همیاری و همدلی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

عِبادَ اللّهَ تَعاوَنُوا عَلَی البِرِّ وَ التَّقوی وَ تَراحَموا و تَعاطَفُوا؛

بندگان خدا! بر انجام اعمال خیر و پرهیزکاری یکدیگر را یاری نمایید و با هم مهربان و پیوند عاطفی داشته باشید.(1)

17.کوشش جمعی در ادای حق

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

تَعاطُوا الحَقَّ بَینَکُم وَ تَعاوَنُوا عَلَیه؛

در ادای حق یکدیگر بکوشید و در این جهت همدیگر را یاری کنید.(1)

18.حسن معاشرت

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

بِحُسنِ العِشرَهِ تَأنِسُ الرِّفاقُ؛

با حسن معاشرت رفاقت و دوستی به انس و الفت گراید.(1)

19.خوش اخلاقی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

حُسنُ الاَخلاقِ یَدُرُّ الاَرزاقَ و یُونِسُ الرِّفاقَ؛

خوش اخلاقی روزی افراد را فراوان و رفاقت و دوستی را به انس و الفت رساند.(1)

20.خوش رویی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اَلبَشاشَهُ حِبالَهُ المَوَدَّهِ؛

خوش رویی عامل دوستی و مهرورزی (برادران دینی) است.(1)

21.دوستی ومهرورزی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اِذا نَبَتَ الوُدُّ وَجَبَ التَّرافُدُ وَ التَّعاضُدُ؛

آنگاه که دوستی بین مؤمنان رویش نماید پشتیبانی و همیاری بینشان حاکم خواهد شد.(1)

22.صله رحم

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

صِلَهُ الرَّحِمِ تُوجِبُ المَحَبَّهَ وَ تَکبِتُ العَدُوَّ؛

صله رحم باعث دوستی و محبّت (امت اسلامی با یکدیگر) و موجب ذلت و خواری دشمنان (ایشان) گردد.(1)

23.انصاف در داوری

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اَلإِنصافُ یَرفَعُ الخِلافَ وَ یُوجِبُ الاِئتِلافَ؛

انصاف (در مقام داوری) از بین برنده اختلاف و موجب اتحاد و همدلی است.(1)

24.اصلاح بین مردم

امام صادق علیه السلام :

صَدَقَهٌ یُحِبُّهاَ اللّهُ اِصلاحٌ بَینَ النّاسِ اِذا تَفاسَدوا، و تَقریبٌ بَینَهُم اِذا تَباعَدُوا؛

صدقه ای که خدا آن را دوست دارد آشتی دادن بین مردم است. آنگاه که (در اثر اختلاف) به فساد و تباهی روی آورند و نزدیک ساختن آنها به یکدیگر باشد آن زمان که به جدایی و تفرقه گرایند.(1)

25.پیوستگی و بخشش جمعی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

عَلَیکُم بِالتَّواصُلِ وَ التَّباذُلِ؛

بر شما باد به پیوستگی با یکدیگر و بذل و بخشش به همدیگر.(1)

26.سلامی رسا و آشکار

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اَلا اَدُلُّکُم عَلی شَیءٍ إن فَعَلتُمُوهُ تَحابَبتُم؟ اَفشُوا السَّلامَ بَینَکُم؛

آیا راهنمایی نکنم شما را بر کاری که انجام دادن آن ایجاد محبّت و همدلی بین شما نماید؟

به یکدیگر آشکار و رسا سلام کنید [تا دوستی و مهرورزی بینتان حاکم باشد.(1)]

27.هدیه دادن

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اَلهَدِیَّهُ تُورِثُ المَوَدَّهَ و تُجَدِّدُ الاُخُوَّهَ، وَ تُذهِبُ الضَّغَینَهَ؛

هدیه دادن (به برادران دینی) محبّت و دوستی به جای گذارد و اخوت و برادری را پایدار سازد و کینه توزی را براندازد.(1)

28.دادرسی دادخواهان

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

مَن سَمِعَ رَجُلاً یُنادِی: یا لَلْمُسلِمینَ فَلَم یُجِبْهُ فَلَیسَ بِمُسلِمٍ؛

کسی که دادخواهی مسلمانی را بشنود و به فریادش نرسد مسلمان نیست.(1)

29.حسن معاشرت حتی با اقلیت ها

امام صادق علیه السلام :

صانِعِ المُنافِقَ بِلِسانِکَ وَ أَخلِص وُدَّکَ لِلْمُؤمِنِ و اِن جالَسَکَ یَهودِیٌّ فَأَحسِن مُجالَسَتَهُ؛

با منافق با زبان (و گفتار خوش) سازگاری کن و مؤمن را خالصانه دوست بدار و اگر یهودی (هم) با تو دوست و همنشین شد، بری او دوست و همنشینی نیکو باش.(1)

30.بیزاری از وحدت شکنان

امام صادق علیه السلام :

وَ اللّهِ لا یَفتَرِقُ رَجُلانِ مِن شِیعَتِنا عَلَی الهِجرانِ اِلاّ بَرِئْتُ مِن اَحَدِهِما وَ لَعَنْتُهُ؛

«به خدا سوگند! دو نفر از شیعیان ما به عنوان قهر و کینه توزی از هم جدا نشوند جز این که از یکی از آن دو (که باعث جدایی شده است) بیزاری جویم و او را لعنت نمایم.(1)

31.اتحاد آری، تفرقه هرگز

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

عَلَیکُم بِالجَماعَهِ وَ اِیّاکُم وَ الفُرقَهَ؛

به جماعت و یکپارچگی روی آورید و از تفرقه و پراکندگی بپرهیزید.(1)

32.تفرقه از شیطان است

امام باقر علیه السلام :

اِعْلَمْ اَنَّ الاِلْفَ مِنَ اللّهِ و الفِرکَ مِنَ الشَّیطانِ؛

بدان که همدلی و الفت با مردم عنایتی الهی و جدایی و عداوت با آنان از وسوسه شیطانی است.(1)

33.اتحاد و اختلافی غم انگیز

امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :

وَ اللّهِ یُمِیتُ القَلبَ و یَجِلبُ الهَمَّ اِجتماعُ هؤُلاءِ القَومِ عَلی باطِلِهِم وَ تَفَرُّقُکُم عَن حَقِّکُم؛

به خدا سوگند! اتحاد اینان (لشکریان معاویه) بر راه و هدف باطلشان و تفرقه و اختلاف شما (که به حقّید) در جهت دستیابی به حقّتان دل را میرانده و غم و اندوه با خود آورده است.(1)

34.مفاسد و رذایل اخلاقی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

وَ اللّهِ لا یَفرُقُ بَینَ اَهوائِکُم إلاّ خُبثُ سَرائِرِکُمْ؛

به خدا سوگند، بین خواسته های شما جدایی نیفکنده جز خباثت و آلودگی (اخلاقی) و درونی شما.(1)

35.کینه ورزی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اَلبِغضَهُ تُوجِبُ الاِختِلافَ؛

کینه ورزی عامل تفرقه و اختلاف (بین برادران دینی) است.(1)

36.نافرمانی رعیت و ستم فرمانروایان

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اِذا غَلَبَتِ الرَّعِیَّهُ والِیَها اَو أجحَفَ الوالِی بِرَعیَّتِهِ اِختَلَفَتْ هُنالِکَ الکَلِمَهُ؛

آنگاه که مردم بر حاکم اسلامی چیرگی کنند یا حاکم در حق امت احجاف و ستم نماید بین آنها اختلاف کلمه پدیدار شود.(1)

37.رنج و عذاب

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِنَّ الاِجتماعَ رَحمَهٌ و الفُرقَهَ عَذابٌ؛

اتحاد و اجتماع باعث رحمت و اختلاف و تفرقه عامل عذاب و گرفتاری است.(1)

38.جدایی تفرقه و خیر و نیکی

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اِنَّ اللّهَ لَم یُعطِ اَحَدا بِفُرقَهٍ خَیرا؛

خداوند تا کنون ملتی را به خاطر تفرقه، خیری عطا نکرده است.(1)

39.هلاکت و نابودی

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

لا تَختَلِفوا فَاِنَّ مَن کانَ قَبلَکُم اِختَلَفوا فَهَلَکُوا؛

اختلاف نکنید، چرا که اقوام پیش از شما اختلاف کردند و دچار هلاکت و نابودی شدند.(1)

40.نفی برکات الهی

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

لا یَزالُ النّاسُ بِخَیرٍ [ما] تَعاوَنُوا عَلَی البِرّ فَاِذا لَم یَفعَلوا ذلِکَ نُزِعَتْ مِنهُمُ البَرَکاتُ؛

همواره مردم بر خیر و نیکی اند اگر در انجام کار نیک یکدیگر را یاری نمایند و اگر چنین نباشند، برکات الهی از آنها گرفته خواهد شد.(1)

6 . «بحارالانوار» المجلسی، محمّد باقر، (110 جلد)، مؤسسه الوفاء، بیروت، لبنان، 1404 ه ق.

7 . «تحف العقول» الحرانی، حسن بن شعبه، (1 جلد)، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1404، ه ق.

8 . «التوحید» صدوق، محمّد بن علی (1 جلد)، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، سال 1357، چاپ دوم.

9 . «جامع الاخبار» الشعیری، تاج الدین (1 جلد)، انتشارات رضی، قم، 1363، ه ش.

10 . «روضه الواعظین» فتّال النیشابوری، محمّد بن حسن، (1 جلد)، انتشارات رضی، قم، بیتا.

11 . «شرح نهج البلاغه» ابن ابی الحدید المعتزلی، عبدالحمید (20 جلد در 10 جلد)، کتابخانه آیت اللّه مرعشی، قم، 1404 ه ق.

12 . «عوالی اللئالی» الاحسائی، ابن ابی جمهور (4 جلد)، انتشارات سید الشهداء، قم، 1405، ه ق.

13 . «غررالحکم» التمیمی الآمدی، عبدالواحد بن محمّد، (1 جلد)، انتشارات دفتر تبلیغات، سال 1366، ه ش.

14 . «الکافی» الکلینی، محمّد بن یعقوب، (8 جلد)، دارالکتب الاسلامیه، تهران، سال 1365، ه ش.

15 . «کنز العمال» علی المتقی حسام الدین، مکتبه التراث الاسلامی، دمشق «حلب»، 1390 ه ق.

16 . «مستدرک الوسائل» نوری، حسین، مؤسسه آل البیت، قم (29 جلدی)، 1408 ه ق.

17 . «مجموعه ورام» ورام بن ابی فراس، (2 جلد در 1 جلد) مکتبه الفقیه، قم.

18 . «المقنعه» مفید، محمّد بن نعمان، (1 جلد)، انتشارات کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، قم، سال 1413ه ق، چاپ اول.

19 . «نهج البلاغه» امام علی بن ابی طالب علیه السلام، انتشارات دارالهجره، قم، بیتا.

20 . «وسائل الشیعه» العاملی، شیخ حرّ، (29 جلد)، مؤسسه آل البیت، قم، سال 1409، ه ق.