کتاب

أربعون حدیثا من الصحاح والحسان

فی قواعد من الأحکام

تألیف

الشیخ المحقق الحافظ

جلال الدین السیوطی

ت 911هـ

بسم الله الرحمن الرحیم

        الحمد لله ، والشکر لله ، والصلاة والسلام على سیدنا محمد رسول الله ، هذه أربعون حدیثا من الصحاح والحسان ، جمیعها فی قواعد من الأحکام الشرعیة ، وفضائل الأعمال ، والزهد ، و غیر ذلک ، عملا بالحدیث الوارد ، لعل الله أنْ یحشرنی فی زمرة جامعها ، بمنِّه وکرمه .

حمد و سپاس برای خدای یکتاست، درود و سلام بر سرورمان محمد فرستاده خدا، این چهل حدیث از احادیث صحیح و معتبر که همه آنها در زمینه قواعد احکام شرعی و فضیلت اعمال و زهد و غیر ذلک است که به خاطر حدیث رسیده از رسول گرامی اسلام مبنی بر حفظ چهل حدیث جمع آوری شد امید آنکه خدا مرا در زمره جمع کنندگان چهل حدیث محشور نماید به منّ و کرمش.

1 ـ إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ[1].

حقیفتا اعمال بستگی به نیّتها دارند.

2 ـ مَنْ أَحْدَثَ فِی أَمْرِنَا مَا لَیْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ [2].

هر کس چیزی را که از دین نیست در آن قرار دهد مردود است.

3 ـ بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَإِقَامِ الصَّلَاةِ، وَإِیتَاءِ الزَّکَاةِ، وَالْحَجِّ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ[3] .

اسلام بنا شده بر پنج چیز: شهادت لا اله الا الله و محمد رسول الله و بپا داشتن نماز و دادن زکات و حجّ و روزه رمضان.

4 ـ لَا صَلَاةَ لِمَنْ لَمْ یَقْرَأْ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ[4] .

هیچ نمازی مشروع پذیرفته نیست مگر با سوره حمد یا فاتحة الکتاب.

5 ـ لَوْلَا أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِی أَوْ عَلَى النَّاسِ لَأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاکِ عِنْدَ کُلِّ صَلَاةٍ[5] .

اگر موجب مشقّت و زحمت بر امّت نبود امر می کردم به وجوب مسواک هنگام هر نماز.

6 ـ وَلاَ صَلاةَ بِحَضْرَةِ طَعَامِ وَلَا وَهُوَ یُدَافِعُهُ الْأَخْبَثَانِ [6] .

هنگام پهن کردن سفره و هنگام فشار آوردن بول و غائط نماز مشروع نیست.

7 ـ الْوَلَدُ لِلْفِرَاشِ وَلِلْعَاهِرِ الْحَجَرُ[7] .

فرزند مال صاحب فراش است و برای زناکار سنگ است.

8 ـ  یَحْرُمُ مِنْ الرَّضَاعِ مَا یَحْرُمُ مِنْ النَّسَبِ[8] .

محرمیّت از رضاع و شیر خوردن مانند محرمیت از نَسَب است.

9 ـ الْعَائِدُ فِی هِبَتِهِ کَالْعَائِدِ فِی قَیْئِهِ[9] .

رجوع کردن و برگرداندن هدیه مانند مراچعه به استفراغ است.

10 ـ خَیْرَ أَعْمَالِکُمْ الصَّلَاةُ [10] .

بهترین اعمال شما نماز است.

11 ـ أَحَبَّ الْعَمَلِ إِلَى اللَّهِ الصَّلاةُ لِوَقْتِها[11] .

بهترین اعمال نزد خدا نماز اول وقت است.

12 ـ الصِّیَامُ جُنَّةٌ [12] .

روزه سپر است - از آتش.

13 ـ  لا صِیامَ لِمَنْ لَمْ یُبَیِّتْ[13] .

روزه ندارد کسی که از شب نیت روزه نکرده.

14 ـ أَبْغَضُ الْحَلَالِ إِلَى اللَّهِ الطَّلَاقُ[14] .

مبغوض ترین حلالها نزد خدا طلاق است.

15 ـ  الدِّینُ النَّصِیحَةُ[15] .

دین، چیزی جز اخلاص نیست.

16 ـ مَنْ غَشَّ لَیْسَ مِنَّا[16] .

از ما نیست هر کس غشّ در معامله نماید.

17 ـ دَعْ مَا یَرِیبُکَ إِلَى مَا لَا یَرِیبُکَ[17] .

رها کن آنچه را مشکوک و شبهه ناک است و بگیر آنچه را شبهه ناک نیست.

18ـ لَا یُؤْمِنُ أَحَدُکُمْ حَتَّى یُحِبَّ لِأَخِیهِ مَا یُحِبُّ لِنَفْسِهِ[18] .

ایمان کامل نیاورده احدی از شما تا اینکه بخواهد برای برادر مؤمنش آنچه برای خود می پسندد.

19 ـ طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ[19] .

دانش آموختن بر هر مسلمان واجب است.

20ـ مَا نَهَیْتُکُمْ عَنْهُ فَاجْتَنِبُوا وَمَا أَمَرْتُکُمْ بِهِ فَافْعَلُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ[20] .

از آنچه نهیتان کردم اجتناب کنید و به آنچه امرتان نمودم به قدر استطاعتتان بکار بندید.

21 ـ ازْهَدْ فِی الدُّنْیَا یُحِبَّکَ اللَّهُ وَازْهَدْ فِیمَا فِی أَیْدِی النَّاسِ یُحِبُّکَ الناس[21] .

نسبت به دنیا زاهد باش خدا دوستت می دارد، و نسبت به آنچه در دست مردم است بی اعتنا باش محبوب مردم می شوی.

22 ـ مَنْ کَذَبَ عَلَیَّ مُتَعَمِّدًا فَلْیَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنْ النَّارِ[22] .

هر کس بر من دروغ بندد نشیمنگاهش پر از آتش شود.

23 ـ مَنْ سُئِلَ عَنْ عِلْمٍ فَکَتَمَهُ أَلْجَمَهُ اللَّهُ بِلِجَامٍ مِنْ نَارٍ [23] .

هر عالمی که پرسش شود از علمش و کتمان نماید خدا لجامی از آتش بر او زند.

24 ـ لَیْسَ الْخَبَرُ کَالْمُعَایَنَةِ[24] .

نیست خبر شنیدن مانند دیدن - شنیدن کی بود مانند دیدن.

25 ـ مُداراةُ النَّاسِ صَدَقَةٌ[25] .

با مردم مدارا نمودن، صدقه دادن است.

26 ـ البَرَکَةُ مَعَ أَکابِرِکُمْ[26] .

برکت با بزرگانتان است.

27 ـ الْمَجَالِسُ بِالْأَمَانَةِ[27] .

مجالس و نشست ها امانت است - نباید خیانت کرد.

28 ـ الْمُسْتَشَارُ مُؤْتَمَنٌ[28] .

آنکه طرف مشورت قرار می گیرد امین است - نباید خیانت نماید.

29 ـ مَنْ دَلَّ عَلَى خَیْرٍ فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِ فَاعِلِهِ[29] .

هر کس راهنمائی به خیر نماید پاداش عمل به آن را می گیرد.

30 ـ الْمُؤْمِنُ مِرْآةُ الْمُؤْمِنِ[30] .

مؤمن آئینه ی مؤمن است.

31 ـ الْمَرْءُ عَلَى دِینِ خَلِیلِهِ فَلْیَنْظُرْ أَحَدُکُمْ مَنْ یُخَالِلْ[31].

آدمی بر مرام دوست و رفیقش هست پس نگاه کنید با چه کسی رفاقت می کنید.

32 ـ لَا یُلْدَغُ الْمُؤْمِنُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَیْنِ[32] .

مؤمن از یک سوراخ دو بار گزیده نمی شود.

33 ـ اشْفَعُوا تُؤْجَرُوا[33] .

شفاعت دیگران کنید تا اجر ببرید.

34 ـ الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ [34] .

آدمی در معیّت کسی است که دوستش دارد .

35 ـ سَیِّدُ القَوْمِ خَادِمُهُمْ[35] .

سرور هر قوم و گروهی خادم آنهاست.

36 ـ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِأُمَّتِی فِی بُکُورِهَا[36] .

پروردگارا صبحگاهان و پگاه امّت من را مبارک گردان.

37 ـ المؤْمِنُ یألَفُ وَیُؤْلَفُ ولا خَیْرَ فِیْمَنْ لا یأْلَفُ وَلا یُؤْلَفُ[37] .

مؤمن هم اُلفت می گیرد و هم اُلفت می پذیرد و خیری نیست در کسی که چنین نباشد.

38 ـ إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِخَوَاتِیمِهَا[38] .

همانا کارها منوط به ختم و عاقبت آنها است.

39 ـ مَنْ صَلَّى عَلَیَّ وَاحِدَةً صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ بِهَا عَشْرًا[39] .

هر کس بر من یک بار درود بفرستد خدا بر او ده بار درود می فرستد.

40 ـ مَنْ کَانَ آخِرُ کَلَامِهِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ دَخَلَ الْجَنَّةَ[40] .

هر کس آخرین کلامش لا اله الاّ الله باشد وارد بهشت می شود.

        تم الأربعین حدیث على التمام والکمال ، وصلى الله على سیدنا محمد ، وعلى آله وصحبه وسلم .