چهل حدیث در باره بیمار و بیماری
١ـ «مولی امیر المؤمنین علیه السلام»:
لَیسَ لِلاجسامِ نجاةٌ مِنَ الاَسقامِ.
بدن انسان هیچ‌وقت از درد و بیماری خلاصی ندارد. (فهرست غرُر، ص ٣٦٤)
٢ـ امام جعفر صادق علیه السلام:
العِلَلُ زکاةُ الاَبدانِ.
درد و بیماری زکات بدن انسان است. (تحف‌العقول، ص ٤٠٣)
٣ـ «امام موسی کاظم علیه السلام»:
لَیسَ مِن دواءٍ اِلّا و یُهَیِّجُ داءً و لَیسَ شَیءٌ أٌنفَعُ فی البَدَنِ مِن اِمساکِ الیَدِ اِلّا عمّا یحتاجُ اِلَیهِ.
دارویی نیست که خالی از عارضه و اثرات جانبی نباشد. برای بدن خود جز در موارد مایحتاج و نیازمندی، چیزی بهتر از پرهیز کردن نیست. (وسائل، ج ٢، ص ٦٢٩)
٤ـ «مولی امیر المؤمنین علیه السلام»:
إمشِ بِدائِکَ ما مَشی بِکَ.
تا آنجا که تاب و تحمل داری با درد خود مماشات کن (حتی‌الامکان از خوردن دارو خودداری کن.) سفینه، ج ٢، ص ٧٨)
٥ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
تَجَنّبِ الدَّواءَ ما احْتملَ بدنُکَ الدّاءَ فَاِذالَم یَحتَمِلَ الدّاءَ فَالدَّواءُ.
تا زمانی که بدنت تحمل درد را دارد از استعمال دارو خودداری کن. تحمّل و توان که از حد گذشت، دیگر نوبت دارو است. (بحار، ج ٦٢، ص ٦٦)
٦ـ «مولی امیر المؤمنین علیه السلام»:
مَن لَم یَصبِرْ علی مَضَض الحِمیَةِ طالَ سُقْمُهُ.
کسی که بر ناملایمت‌های پرهیز کردن صبر و حوصله ندارد (هرچند دوا و درمان کند) بیماری او به درازا خواهد کشید. (فهرست غرر، ص ٣٦٤)
٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
المَعِدَةُ بَیتُ الدّاءِ وَالحَمیَةُ رَأسُ کُلِّ دَواءٍ.
معدة انسان مجتمع بیماری‌ها است و پرهیز کردن اساس هر گونه دوا و درمان‌ها است. (مواعظ عددیّه، ص ٥٥)
٨ـ «مولی امیر المؤمنین علیه السلام»:
مَن کَتَمَ مَکنونَ دائِهِ عَجَز طَبیبُهُ عَن شِفائِهِ.
کسی که درد نهانی خود را از طبیب خود کتمان کند طبیب او (نیز) از مُداوای وی ناتوان خواهد بود. (فهرست غرر، ص ٣٦٤)
٩ـ «مولی امیر المؤمنین علیه السلام»:
لا رَزیَّةَ أعظمُ مِن دوامِ سُقْمِ الجَسَدِ!
برای انسان مصیبتی بالاتر از این نیست که بدنی همیشه معلول و بیمار داشته باشد! (فهرست غرر، ص ٣٦٤)
١٠ـ «امام رضا علیه السلام»:
إنَّ المَرضَ لایَزالُ بِالمؤمنِ حتّی لایکونَ علَیهِ ذَنبٌ.
گاهی می‌شود که دورة بیماری طولانی و با مؤمن ملازمت دارد در آنجا بیمار دیگر هیچ گناهی بر او باقی نخواهد ماند. (درد و بیماری گناهان را پاک می‌کند) (ثواب‌الاعمال، ص ٤٢٩)
١١ـ امام سجاد علیه السلام:
حُمّی لَیلَةٍ کفّارةُ ذُنوبِ سَنَةٍ.
یک شب تب کردن، کفارة یک سال گناهان است. (وسائل، ج ٢، ص ٦٢٤)
١٢ـ «امام جعفر صادق علیه السلام»:
صُداعُ لَیلَةٍ تَحُطُّ کُلَّ خَطیئَةٍ اِلّا الکبائِرَ.
یک شب سردرد گرفتن تمام، خطاها را پاک می‌کند. جز گناهان کبیره. (بحار، ج ٨١، ص ١٨٤)
١٣ـ «امام جعفر صادق علیه السلام»:
أنینُ المُؤمنِ تَسبیحٌ و صِیاحُهُ تهلیلٌ وَ نَومُهُ علیَ الفِراشِ عبادةٌ و تَقَلُّبُهُ مِن جَنبٍ الی جَنبٍ جهادٌ فی سبیل‌ِ الله.
نالة مؤمن مریض (به منزلة) «سبحان الله» گفتن و فریاد او «لا اله الا لله» و خوابیدن او در بسترش، «عبادت» و از پهلو به پهلو شدن «جهاد در راه خدا» است. (وسائل، ج ٢، ص ٦٢٣)
١٤ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مَن قامَ علی مریضٍ یَوماً و لَیلَةً بَعثَهٌ اللهُ تعالی مَعَ ابراهیمَ الخلیلِ علیه السلام فَجازَ علی الصّراطِ کَالبَرقِ اللّامِعِ.
کسی که یک شبانه روز از یک بیمار پرستاری کند خداوند متعال او را (فردا) همراه با ابراهیم خلیل علیه السلام مبعوث می‌گرداند و مانند برق جهنده از پل صراط خواهد گذشت. (ثواب‌الاعمال، ص ٦٦٩)
١٥ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
لا تَمُدّوُا النّظَرَ الی اَهلِ البَلاءِ وَ المَجذومینَ فَاِنّهُ یَحْزُنهُم.
به افراد معلول و مبتلایان و جذامیان زیاد چشم ندوزید، این عمل باعث حزن و اندوه آنها می‌شود. (سفینه، ج ١، ص ١٠٧)
١٦ـ «مولی امیر المؤمنین علیه السلام»:
مَن لَم یَحتَمِلْ مَرارَةَ الدّواءِ دامَ اَلَمُهُ.
کسی که تلخی و ناگواری دارو را تحمل نکند درد و بیماری او به درازا خواهد کشید. (میزان الحکمة، ج ٣، ص ٦٣٧)
١٧ـ «امام محمد باقر علیه السلام»:
سَهَرُ لَیلةٍ مِن مَرضٍ اَو وَجَعٍ اَفضلُ و اَعظمُ اَجراً مِن عبادةِ سَنَةٍ.
یک شب با درد و بیماری بیداری کشیدن، ثواب آن از یک سال عبادت افضل و بالاتر است. (وسائل، ج ٢، ص ٦٢٢)
١٨ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
اذا مَرِضَ المُسلِمُ کَتَبَ اللهُ لهُ کَأحسَنِ ما کانَ یعمَلُهُ فی صِحَّتِهِ و تساقَطَتْ ذُنوبُهُ کما یَتساقَطُ وَرقُ الشَّجَرِ.
زمانی که یک مسلمانی مریض می‌شود، خداوند برای او بهتر از آنچه در حال سلامتی عمل می‌کرد أجر و پاداش می‌نویسد و گناهانش مانند برگ درختان فرو می‌ریزد. (بحار، ج ٧٨، ص ١٨)
١٩ـ «مولی امیر المؤمنین علیه السلام»:
مَن أکَلَ الطَّعامَ علیَ النَّقاءِ و اَجادَ الطّعامَ تَمَضُّغاً و تَرَکَ الطّعامَ و هُوَ یَشتَهیِهِ و لَمْ یَحبِسِ الغائِطَ اِذا أتی، لَمْ یَمرَضْ الّا مَرَضَ المَوتِ.
کسی که در وقت گرسنگی غذا بخورد و آن را خوب بجود و قبل از سیر شدن دست از غذا بردارد و اجابت مزاج را به تعویق نیندازد چنین کسی جز به بیماری مرگ مریض نخواهد شد. (مکارم‌الاخلاق، ص ١٤٦)
٢٠ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
اِنّ المَرَضَ یُنَقّیِ البَدَنَ مِنَ الذُّنوبِ.
بیماری‌ها، بدن انسان را از گناهان تصفیه می‌کند. (بحار، ج ٨١، ص ١٩٧)
٢١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
لَو یَعَلمُ المؤمِنُ مالَهُ فی السُّقْمِ مِنَ الثّوابِ لَأَحَبَّ أَنْ لایَزالَ سقیماً حتّی یلقی ربَّهُ عَزَّوجلَّ!
مؤمن اگر می دانست که مریضی او تا چه اندازه اجر و پاداش دارد یقیناً دوست می‌داشت که تا وقت (مُردن و) ملاقات خدای متعال خود همیشه معلول و بیمار باشد! (وسائل، ج ٢، ص ٦٢٥)
٢٢ـ «امام جعفر صادق علیه السلام»:
مَن مَرِضَ لَیلةً لایَشکو ما أصابَهُ فیها اِلی اَحدٍ کَتَبَ اللهُ لَهُ عبادةَ سِتّینَ سَنَةً.
کسی که یک شب بیماری را سپری کند و به احدی شکایت ننماید خداوند ثواب شصت سال عبادت برای او می‌نویسد. (وسائل، ج ٢، ص ٦٢٧)
٢٣ـ «امام جعفر صادق علیه السلام»:
لَیسَتِ الشِّکایةُ أنْ یقولَ الرَّجُلُ: مَرِضتُ البارِحَةَ اَو وَعکتُ البارِحَةَ، وَ لِکنَّ الشّکایةَ أنْ یَقولَ: اُبتُلیتُ بِما لَمْ یُبتَلْ بِهِ أحَدٌ!
اظهار شکایت در این نیست که انسان بگوید دیروز مریض شدم یا دیروز تب کردم. شکایت (نکوهیده) آن است که شخص بگوید: هیچ کس مثل من این چنین مبتلا نشده است! (وسائل، ج ٢، ص ٦٢٧)
٢٤ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
اذا مَرِضَ الصّغیرُ کانَ مَرضُهُ کفارةً لِوالِدَیهِ.
طفل خردسال که مریض می‌شود، بیماری او کفارة گناهان والدین او خواهد بود. (لئالی‌الاخبار، ج ١، ص ٣٣٨)
٢٥ـ «امام جعفر صادق علیه السلام»:
اِنّ رسولَ‌اللهِ (ص) خَرَجَ بِالنِّساءِ فی‌الحَربِ حَتّی یُداوینَ الجَرحی.
رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم هنگام عزیمت به جبهة جنگ، زن‌ها را جهت پرستاری و مُداوای مجروحین به همراه خود می‌بردند. (بحار، ج ١٩، ص ١٨٤)
٢٦ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مَن سَعی لِمَریضٍ فی حاجةٍ، قضاها أولَمْ یَقضِها خَرَجَ مِن ذُنوبِهِ کَیَومِ وَلَدَتهُ أُمُّهُ!
کسی که به دنبال برآوردن حاجت یک بیماری برود خواه آن حاجت روا گردد یا نگردد همة گناهانش آمرزیده می‌شود همانند روزی که از مادر متولد شده است! (وسائل، ج ٢، ص ٦٤٣)
٢٧ـ امام موسی بن جعفر علیه السلام:
لَیسَ شَیءٌ اَسرَع اِجابةً مِنَ الصَّدقَةِ، ولا أجْدی مَنفعةً لِلمَریضِ مِنَ الصَّدَقَةِ.
چیزی که به اجابت نزدیکتر باشد و نفعش بیشتر به مریض برسد مانند احسان و صدقه دادن نیست. (وسائل، ج ٢، ص ٦٤٨)
٢٨ـ «امام جعفر صادق علیه السلام:
یُستحبُّ لِلمَریضِ أن یُعطِیَ السّائِلَ بِیَدهِ وَ یَأمُرَ السائِلَ أَن یَدعُوَ لَه.
مستحب است که مریض صدقه را به دست خود به فقیر بدهد و از او بخواهد که برایش دعا کند. (المحجّة‌البَیضاء، ج ٢، ص ١٠٩)
٢٩ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
عوُدوا المَریضَ وَ اتَّبِعوا الجَنائزَ یُذَکِّرْکُمُ الآخِرَة.
از بیماران عیادت کنید و در تشییع جنازه‌ها شرکت نمایید (اینها) شما را به یاد آخرت می‌اندازد. (شهاب‌الأخبار، ص ٣٢٢)
٣٠ـ «امام جعفر صادق علیه السلام»:
العِیادَةُ ثلاثةٌ و التَعزِیَةُ مَرَّةٌ.
حدّ عیادت مریض تا سه مرتبه است و حدّ تسلیت مصیبت‌زده یک مرتبه. (مکارم‌الاخلاق، ص ٤١٧)
٣١ـ «امام موسی بن جعفر علیه السلام»:
اذا مَرِضَ اَحَدُکُم فَلْیأَذَنْ لِلنّاسِ یَدخُلُونَ عَلیهِ فَاِنَّه لَیسَ مِن أَحَدٍ اِلاّ وَ لَهُ دَعوَةٌ مُستَجابَةٌ.
وقتی یکی از شما مریض شد دوستان را خبر دهد تا به عیادت او بیایند که هر یک از آنها یک دعای مستجاب خواهد داشت. (فروع کافی، ج ٣، ص ١١٧)
٣٢ـ «امام محمد باقر علیه السلام»:
مَن عادَ مریضاً فی اللهِ لَمْ یَسألِ المریضُ لِلعائِدِ شَیئاً إلاَّ استَجَابَ اللهُ لَه.
کسی که برای رضای خدا از بیماری عیادت می‌کند هر دعائی که مریض برای عیادت‌کنندة خود می‌کند خداوند اجابت می‌فرماید. (وسائل، ج ٢، ص ٦٣٨)
٣٣ـ «امام جعفر صادق علیه السلام»:
اَما تَعلمَونُ أَنَّ المَریضَ یَستریحُ اِلی کُلِّ ما اُدخِلَ عَلَیه؟
شما مگر نمی‌دانید آدم مریض هر چه برایش بَبرند باعث سرور و آسایش روحی او می‌شود؟ (نزد بیمار دست خالی نرویم) (فروغ کافی، ج ٣، ص ١١٨)
٣٤ـ «امام جعفر صادق علیه السلام»:
عُودوا مَرضاکُمْ و اسألوهُمُ الدُّعاءَ فاِنَّهُ یَعدِلُ دُعاءَ الملآئِکةِ.
از بیماران خود عیادت کنید و از آنها بخواهید برای شما دعا کنند، دعای بیماران با دعای ملآئکه برابری می‌کند که البته مستجاب است. (مکارم‌الاخلاق، ص ٤١٥)
٣٥ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مَن عادَ مَریضاً لَم یَسأَلِ اللهَ تَعالی شیئاً إلاّ اَعطاهُ.
اگر کسی به عیادت مریضی برود، هر چه از خدای متعال مسألت کند به او عطا می‌فرماید. (لئالی‌الاخبار، ج ١، ص ٣٣٨)
٣٦ـ «امام جعفر صادق علیه السلام»:
اَیُّما مُؤمِنٍ عادَ مُؤمناً فی اللهِ عَزّوجلّ فی مَرضِه وَکَّلَ بِهِ مَلَکاً من العُوّادِ یَعودُهُ فی قَبرِهِ وَ یستغفِرُ لَهُ الی یَومِ القیامَة.
هر مؤمنی که برای رضای خدا از یک مؤمن بیماری عیادت کند خداوند در قبر او مَلَکی عیادت کننده می‌گمارد که تا روز قیامت از او عیادت کند و برایش طلب مغفرت نماید. (وسائل، ج ٢، ص ٦٣٤)
٣٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
عائدُ المَریضِ عَلی مَخارِفِ الجَنّةِ حَتّی یَرجعَ!
عیادت‌کنندة مریض تا زمانی که از نزد او مراجعت می‌کند در حال قدم زدن در شاهراه‌های بهشت است! (المجازات النبویّه، ص ١١٣)
٣٨ـ «مولی امیر المؤمنین علیه السلام»:
إنّ مِن اَعظَمِ العُواّدِ اَجراً عِندَ اللهِ لِمَن اِذا عادَ أخاهُ خَفَّفَ الجُلوسَ اِلاّ أَنْ یکونَ المریضُ یُحبُّ ذلِکَ و یُریدُ وَ یَسأَلُهُ ذلِک.
بزرگترین اجر و پاداش را آن عیادت کننده دارد که در نزد بیمار کمتر بنشیند و طول ندهد مگر آنکه خود مریض آن را بخواهد و بر زبان بیاورد. (مکارم‌الاخلاق، ص ٤١٧)
٣٩ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مَن عادَ مَریضاً و جَلَسَ عِندَهُ ساعَةً أَجریَ اللهُ لَهُ عَمَلَ اَلفِ سَنَةٍ لایُعصَی اللهُ فیها طَرْفَةَ عَینٍ!
هر کس از یک بیماری عیادت کند و پاسی نزد او بنشیند خداوند پاداش عمل یک هزار سال برایش می‌نویسد که در کل آن به اندازة یک چشم بر هم زدن معصیت خدا را نکرده باشد! (مستدرک، ج ٢، ص ٧٩)
٤٠ـ «امام رضا علیه السلام»:
مَثَلُ المؤمنِ اذا عوفِیَ مِن مَرَضِهِ مَثَلُ البَرَدَةِ البَیضاءَ تنزِلُ مِنَ السَّماءِ فی حُسنِها وَ صفائِها.
شخص مؤمن بیمار که از مریضی بهبود یافت (از گناهان تصفیه شده) همانند تگرگی سفید، زیبا و درخشان خواهد بود که از آسمان بر زمین فرود می‌آید . (بحار، ج ٨١، ص ١٨٧)
