چهل حدیث در باره غیبت
فصل اوّل: معنى و جایگاه منفى غیبت
معناى غیبت
۱ عَن أبى ذَر قُلتُ: یا رَسُولَ اللّه وَ مَا الغَیبَةُ؟ قالَ ذِکرُکَ أَخاکَ بِما یُکِره. قُلتُ یا رَسُولَ اللّهِ فَإنْ کانَ فیهِ الّذى یُذکَرُ بِهِ، قالَ: إعلَمْ أنّکَ إذا ذَکَرتَهُ بِما هُوَ فیهِ فَقَد أغتَبتَهُ وَ إذا ذَکَرتَهُ بِما لَیسَ فیهِ فَقَد بَهَتَّهُ. [ وسائل الشیعه 8: 599 ح 9.]
ابوذر مى گوید به رسول خدا گفتم: غیبت چیست؟ فرمود: برادرت را به آنچه دوست ندارد یاد کنى. گفتم: اى رسول خدا اگر آنچه که یاد مى شود در او باشد چه؟ فرمود: بدان، اگر آنچه را در او هست یاد کنى غیبت او را کردى، و اگر آنچه را که در او نباشد یاد کنى پس به او بهتان زدى.
ملاک وحرمت غـیبت۲ قالَ الصادِقُ علیه السلام: ألغَیبَةُ حَرامٌ عَلى کُلِّ مُسلِمٍ، مَأثُومٌ صاحِبُها فى کُلِّ حالٍ، وَ صِفَةُ الغَیبَةِ أنْ تَذکُرَ أَحَداً بَما لَیسَ هُوَ عِندَ اللّهِ عَیبٌ وَ تَذُمُّ ما یَحمِدُهُ أهلُ العِلمِ فیهِ. [ بحارالانوار 75: 257 ح 48.]
امام صادق علیه السلام فرمود: غیبت کردن بر هر مسلمانى حرام است. غیبت کننده همیشه گنهکار است، غیبت آن است که کسى را با آنچه پیش خدا عیب نیست یاد کنى و مذّمت کنى آنچه را که اهل علم و دانش ستایش مى کنند.
منفورترین مخلوقات
۳ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: أبغَضُ الخَلائِقِ إلَى اللّهِ المُغتابُ. [ غررالحکم 2: 824 ح 3128.]
حضرت على علیه السلام فرمود: منفورترین مخلوقات نزد خدا غیبت کننده است.
بدبخت ترین مردم
۴ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: ألأمُ النّاسِ المُغتابُ [ غررالحکم 2: 381 ح 2911.]
على علیه السلام فرمود: دردناکترین مردم (در قیام) غیبت کننده است.
بدترین دروغ۵ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: ألغَیبَةُ شَرُّ الإفکِ [ غررالحکم 1: 13 ح 484.]
على علیه السلام فرمود: غیبت کردن بدترین دروغ و حرف نارواست.
خورشت سگان۶ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: ألغَیبَةُ قُوتُ کِلابِ النّارِ. [ غررالحکم 1: 298 ح 1144.]
على علیه السلام فرمود: غیبت، خورشت سگان جهنم است.
نشانه منافق۷ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: ألغَیبَةُ آیَةُ المُنافِقِ. [ غررالحکم 1: 13 ح 484.]
على علیه السلام فرمود: غیبت کردن نشانه و خصلت منافق است.
ارزش ترک غیبت۸ عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه وآله قالَ: تَرکُ الغَیبَةِ أَحَبُّ إلَى اللّهِ عَزَّ وَجَلَّ مِن عَشرَةِ آلاف رَکعَةٍ تَطَوُّعاً. [ بحار الانوار 75: 261 ح 66.]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ترک غیبت از ده هزار رکعت نماز مستحبى پیش خدا محبوبتر است.
بدتر از مردار۹ عَنِ الإمامِ العَسکَری علیه السلام: إعلَمُوا أَنَّ غَیبَتَکُم لاَِخیکُمُ المُؤمِنِ مِن شیعَةِ آلِ مُحَمَّدٍ أَعظَمُ فِى التَّحریمِ مِنَ المَیتَةِ. [ بحار الانوار 75: 258 ح 52.]
از امام حسن عسکرى علیه السلام نقل شده که فرمود: بدانید غیبت کردن شما از مؤمنى از شیعه آل محمد صلی الله علیه و آله از مرده خوارى بدتر و حرامتر است.
اشاعه گناه۱۰ عَن أبى عَبدِاللّه علیه السلام قالَ: مَن قالَ فى مُؤمِنٍ ما رَأَتهُ عَیناهُ وَ سَمِعَتهُ اُذُناهُ فَهُوَ مِن الّذینَ قالَ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: إنَّ الّذینَ یُحِبُّونَ أنْ تَشیعَ الفاحِشَةُ فِى الَّذینَ آمَنُوا لَهُم عَذابٌ ألیمٌ. [ وسائل الشیعه 8: 598 ح 6.]
امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که آنچه را از مؤمنى دیده یا شنیده بگوید، او از کسانى است که خدا درباره آنان فرمود: کسانى که دوست دارند گناه و فساد در بین مؤمنان پخش شود عذاب دردناکى براى آنان خواهد بود.
زشت تر از زنا۱۱ قالَ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله: یا أباذَرَ إیّاکَ وَ الغَیبَةَ فَإنَّ الغَیبَةَ أشَدُّ مِنَ الزِّنا قُلتُ: وَ لِمَ ذلِکَ یا رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله؟ قالَ: لاَِنَّ الرَّجُلَ یَزنى فَیَتُوبُ إلَى اللّهِ فَیَتُوبُ اللّهُ عَلَیهِ، وَالغَیبَةُ لاتُغفَرُ حَتّى یَغفِرُها صاحِبُها. [ وسائل الشیعه 8: 598 ح 9.]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: اى اباذر! بپرهیز از غیبت، زیرا غیبت از زنا سخت تر و بدتر است. اباذر مى گوید گفتم: چرا یا رسول اللّه ؟ فرمود: چون مرد زنا مى کند و توبه مى کند، خدا هم مى پذیرد، ولى غیبت بخشوده نمى شود تا اینکه صاحبش ببخشید.
خوردن گوشت مردم
۱۲ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: یا نُوفُ! کَذِبَ مَن زَعَمَ أنِّهُ وُلِدَ مِن حَلالٍ وَ هُوَ یَأکُلَ لُحُومَ النّاسِ بِالغَیبَةِ. [ مشکاة الانوار:88.]
امیرالمؤمنین علیه السلام به نوف بکّالى فرمود: دروغ مى گوید کسى که فکر مى کند حلال زاده است، درحالى که گوشت مردم را با غیبت کردن مى خورد.
شریک شیطان۱۳ قالَ الصّادِقُ علیه السلام: مِنِ اغتابَ أخاهُ المُؤمِنَ مِن غَیرِ تِرَةٍ بَینَهُما فَهُوَ شَرَکَ الشَّیطانَ. [ بحارالانوار 75، 25 ح 21.]
امام صادق علیه السلام فرمود: کسى بدون اینکه برادر مؤمنش به او ظلمى کرده باشد غیبت او را بکند شریک شیطان است.
معصیت الهى۱۴ قالَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله: سِبابُ المُؤمِنِ فُسُوقٌ وَ قَتالُهُ کُفرٌ وَ أَکلُ لَحمِهِ مِن مَعصِیَةِ اللّهِ. [ بحارالانوار 75: 255 ح 39.]
رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: فحش دادن به مؤمن فسق و فجور است و کشتن او کفر است و خوردن گوشت او (با غیبت کردن) گناه و نافرمانى خداست.
فصل دوم: پیامدها و آثار غیبت
دشمنى با خـدا۱۵ قالَ عَلِى علیه السلام: إیّاکَ وَالغَیبَةَ فَإنَّها تَمقِتُکَ إلَى اللّهِ وَ النّاسُ وَتحَبِطُ أجرَکَ. [ غررالحکم 2: 287 ح 2632.]
على علیه السلام فرمود: از غیبت بپرهیز، که آن تو را با خدا و مردم دشمن مى کند و اجر و پاداش کارهاى تو را از بین مى برد.
نقش تخریبى غیبت۱۶ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: ألغَیبَةُ أَسرَعُ فى دینِ الرَّجُلِ المُسلِمِ مِن الأکلَةِ فی جَوفِهِ. [ وسائل الشیعه 8: 598 ح 7.]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: غیبت کردن در دین مرد مسلمان از خوره داخلى زودتر کارگر خواهد بود.
محرومیت از بهشت۱۷ عَنِ النَّبِىّ صلی الله علیه و آله: تَحرُمُ الجَنَّةُ عَلى ثَلاثَةٍ: عَلَى المَنّانِ، وَ عَلَى المُغتابِ، وَ عَلى مُدمِنِ الخَمرِ. [ وسائل الشیعه 8: 599 ح 10.]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: بهشت بر سه گروه حرام است، بر منّت گذار، غیبت کننده و دائم الخمر، (این سه گروه از بهشت محروم هستند).
آثار غیبت۱۸ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنِ اغتابَ إمرَءً مُسلِماًبَطَلَ صَومُهُ، وَ نَقَضَ وُضُوئَهُ وَ جاءَ یَومَ القِیامَةِ یَفُوحُ مِن فیهِ رائِحَةٌ أنتَنُ مِنَ الجیفَةِ یَتَأَذى بِهِ أَهلُ المَوقِفِ. [ وسائل الشیعه 8: 599 ح 13.]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که غیبت مسلمانى را بکند، روزه اش باطل مى شود، وضویش مى شکند، و روز قیامت درحالى مى آید که از دهانش بویى متعفن تر از مردار بیرون مى آید که اهل قیامت از آن بو رنج مى برند.
عاقبت غیبت۱۹ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنِ اغتابَ مُؤمِناً بِما فیهِ لَم یَجمَعِ اللّهُ بَینَهُما فِى الجَنَّةِ أَبَدا وَ مَنِ اغتابَ مُؤمِناً بِما لَیسَ فیهِ فَقَدِ انقَطَعَتِ العِصمَةُ بَینَهُما، وَ کانَ المُغتابُ فِى النّارِ خالِداً فیها وَ بِئسَ المَصیرُ. [ جامع الاخبار 412 ح 9.]
رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که از مؤمن به آنچه در او هست غیبت کند، خداوند آن دو را در بهشت جمع نمى کند و کسى که مؤمنى را به چیزى که در او نیست غیبت کند عصمت بین آن دو قطع مى گردد و غیبت کننده براى همیشه در جهنم خواهد بود و جهنم بدفرجامى است.
عکس العمل غیبت۲۰ عَنِ الصّادِقِ علیه السلام: لاتَغتَب فَتُغتَب، وَلاتَحفِر لاَِخیکَ حُفرَةً فَتَقَعُ فیها، فَإنَّکَ کَما تُدینُ تُدانُ. [ بحارالانوار 75: 248 ح 16.]
امام صادق علیه السلام فرمود: غیبت نکن که غیبتت مى کنند، براى برادرت چاه مکن که در آن مى افتى، چون همانطور که برخورد مى کنى با تو برخورد مى شود.
نـماز و روزه غیبت کننده۲۱ قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله: مَنِ اغتابَ مُسلِماً أَو مُسلِمَةً لَم یَقبَلِ اللّهُ صَلاتَهُ وَلاصِیامَةُ أربَعینَ یَوماً وَ لَیلَةً إلاّ أنْ یَغفِرَ لَهُ صاحِبُهُ. [ جامع الاخبار 412 ح 7.]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که غیبت زن یا مرد مسلمانى را بکند خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه او را نمى پذیرد، مگر اینکه صاحب غیبت او را ببخشد.
نخستین جهنّمى۲۲ عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: وَ الغَیبَةُ تَأکُلُ الحَسَناتُ کَما تَأکُلَ النّارُ الحَطَبَ؛ أوحَى اللّهُ تَعالى عَزَّوَجَلَّ إلى مُوسَى بنِ عِمران علیه السلام: المُغتابُ إن تابَ فَهُوَ آخِرُ مَن یَدخُلُ الجَّنَةَ وَإنْ لَم یَتُب فَهُوَ أوَّلُ مَنْ یَدخُلُ النّارَ. [ بحارالانوار 75: 257 ح 48.]
امام صادق علیه السلام فرمود: غیبت، حسنات را مى خورد همانطور که آتش هیزم را مى خورد، خداوند بزرگ به موسى وحى مى فرمود: غیبت کننده اگر توبه کند آخرین کسى است که وارد بهشت مى شود، و اگر توبه نکند نخستین کسى است که وارد آتش مى گردد.
نابودى حسنات۲۳ قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله: یُؤتى بِأَحَدٍ یَومَ القِیامَةِ یُوقِفُ بَینَ یَدَىِ اللّهِ وَ یُدفَعُ إلَیهِ کِتابَهُ فَلایُرى حَسَناتِهِ، فَیَقُولُ: إلهى لَیسَ هذا کِتابى، فَأنى لا أرى فیها طاعَتى، فَیُقالُ لَهُ: إنَّ رَبَّکَ لایَضِلُّ وَ لایَنسى، ذَهَبَ عَمَلُکَ بِاغتِیابِ النّاسِ. [ جامع الاخبار 412 ح 10.]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: روز قیامت فرد را مى آورند و در پیشگاه خدا نگاه مى دارند و نامه علمش را به او مى دهند و او حسنات خود را در آن نمى بیند، مى گوید: خدایا این نامه عمل من نیست، زیرا طاعات من در آن نیست، به او گفته مى شود پروردگار تو فراموش نمى کند و جا نمى گذارد، عمل تو با غیبت مردم کردن از بین رفته است.
حرمت شکنى دیـگران۲۴ قالَ رَسُولُ اللّهُ صلی الله علیه و آله: لَمّا عَرَجَ بى رَبّى عَزَّ وَ جَلَّ ، مَرَرتُ بِقُومٍ لَهُم أَظفارٌ مِن نُحاسٍ یَخمِشُونَ وُجُوهَهُم، وَ صُدُورَهُم، فَقُلتُ مَن هؤُلاءِ یا جَبرَئیلُ؟ فَقالَ هؤُلاءِ الّذینَ یَأکُلُونَ لُحُومَ النّاسِ، وَ یَقَعُونَ فى أعراضِهِم. [ کنزالعمال 3: 587 ج 8029.]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هنگامى که پروردگارم مرا به معراج برد به گروهى برخوردم که ناخنهایى از مس داشتند، صورت و سینه خود را با آنها مى تراشیدند گفتم: جبرئیل اینها چه کسانى اند؟ گفت: اینان کسانى اند که گوشت مردم را مى خوردند، وآبروى آنانرا مى برند.
فصل سوم: شنیدن غیبت و وظیفه مسلمانان
شریک جـرم۲۵ قالَ على علیه السلام: سامِعُ الغَیبَةِ شَریکُ المُغتابِ. [ غررالحکم 4: 142 ح 5617.]
امام على علیه السلام فرمود: شنونده غیبت شریک غیبت کننده است.
گناه شنیدن غیبت۲۶ عَن رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ فى خُطبَةٍ لَهُ: وَ مَن رَدَّ عَن أخیهِ غَیبَةً سَمِعَها فى مَجلِسٍ رَدَّ اللّهُ عُنهُ ألفَ بابٍ مِنَ الشَّرِ فِى الدُّنیا وَ الاخِرَةِ فَإنْ لَم یُرَدَّ عَنهُ وَأعجَبَهُ کانَ عَلَیهِ کَوِزرُ مَنِ اغتابَ. [ وسائل الشیعه 8: 607 ح 5.]
رسول اکرم صلی الله علیه و آله در یکى از خطبه هایش فرمود: کسى که غیبتى را از برادرش در مجلسى بشنود و ردّ کند، خداوند درب هزار شر دنیوى واخروى را بروى او مى بندد، واگر ردنکند وخوشش بیاید، گناه اوهمانند گناه غیبت کننده است.
شرط ایمان۲۷ قالَ أبُوعَبدِاللّه علیه السلام: مَن کانَ یُؤمِنُ بِاللّهِ وَالیَومِ الاخِرِ فَلایَجلِس مَجلِساً یَنتَقِص فیهِ إمامٌ أو یُعابُ فیهِ مُؤمِنٌ. [ وسائل الشیعه 11: 504 ح 7.]
امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که به خدا و روز قیامت ایمان دارد در مجلسى که از امام و حاکم اسلامى یا مؤمنى عیب گوئى شود ننشیند.
حق برادرى۲۸ عَن أبى عَبدِاللّه علیه السلام: المُسلِم أَخُو المُسلِم لایَظلِمُهُ وَ لایَخذُلُهُ، وَ لایَغتابُهُ وَ لایَغِشُّهُ وَ لایَحرِمُهُ. [ وسائل الشیعه 8: 597 ح 5.]
امام صادق علیه السلام فرمود: مسلمان برادر مسلمان است به او ستم نمى کند و او را خوار نمى سازد و غیبت او را نمى کند و او را فریب نمى دهد و محروم نمى کند.
وظیفه عمومى۲۹ فى وَصِیَّةِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله لِعَلِىٍّ علیه السلام: یا عَلِىُّ مَنِ اغتَیبَ عِندَهُ أَخُوهُ المُسلِمُ فَاستَطاعَ نَصرَهُ فَلَم یَنصُرَهُ خَذَلَهُ اللّهُ فِى الدُّنیا وَالاخِرَةِ. [ وسائل الشیعه 8: 606 ح 1.]
در وصیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به على علیه السلام چنین آمده است: یا على اگر پیش کسى غیبت برادر مؤمنش بشود و او توان یارى او را داشته باشد ولى او را یارى نکند (یعنى جلوى غیبت را نگیرد) خداوند او را در دنیا و آخرت خوار و ذلیل خواهد کرد.
حجاب از آتش۳۰ قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله: مَن رَدَّ عَن عِرضِ أَخیهِ کانَ لَهُ حِجاباً مِنَ النّارِ. [ بحارالانوار 75: 253 ح 34.]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که از آبروى برادر دینى اش دفاع کند این کار حجاب و مانع او از آتش مى شود.
جلوگیرى از غیبت یا پاداش بهشت۳۱ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَن رَدَّ عَن عِرضِ أَخیهِ المُسلِمِ، وَجَبَت لَهُ الجَنَّةَ ألبَتَةَ. [ وسائل الشیعه 8: 606 ح 3.]
رسول اکرم علیه السلام فرمود: کسى که مانع آبروریزى برادر مسلمانش بشود بهشت براى او واجب خواهد شد.
دفاع از مؤمن۳۲ عَن أبى ذَر عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله فى وَصِیَّتِهِ لَهُ قالَ: یا أباذَر مَن ذَبَّ عَن أخیهِ المُؤمِن الغَیبَةَ کانَ حَقاً عَلَى اللّهِ أنْ یَعتِقَهُ مِنَ النّارِ... [ وسائل الشیعه 8: 608 ح 8.]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: اى اباذر کسى که از غیبت برادر مؤمنش جلوگیرى و دفاع کند بر خداوند است که او را از آتش جهنم آزاد کند.
حقوق مؤمن۳۳ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: لِلمُؤمِنِ عَلَى المُؤمِنِ سَبعَةُ حُقُوقٍ واجِبَةٍ مِنَ اللّه عَزَّ وَ جَلَّ: ألإجلالُ لَهُ فى غَیبَتِهِ وَالوَدُّ لَهُ فى صَدرِهِ، وَ المُواساةُ لَهُ فى مالِهِ، وَ أنْ یَحرُمَ غَیبَتَهُ، وَ أنْ یَعُودُهُ فى مَرَضِهِ وَ أنْ یُشَیِّعَ جَنازَتَهُ، وَ أنْ لایَقُولَ فیهِ بَعدَ مَوتِهِ إلاّ خَیراً. [ وسائل الشیعه 8: 546 ح 13.]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: مؤمن بر مؤمن هفت حق واجب الهى دارد.
۱ ـ احترام او در هنگامى که حضور ندارد.
۲ ـ دوستى قلبى با او.
۳ ـ شریک ساختن او در ثروتش.
۴ ـ غیبت او را حرام بداند.
۵ ـ در بیمارى او را عیادت کند.
۶ ـ جنازه او را تشیع کند.
۷ ـ بعد از مرگ درباره او جز به نیکى سخن نگوید.
کفّاره غیبت۳۴ عَن أبى عَبدِاللّه علیه السلام قالَ: سُئِلَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله ما کَفّارَةُ الإغتِیابِ قالَ: تَستَغفِرُ اللّه َ لِمَن اغتَبتَهُ کُلَّما ذَکَرتَهُ. [ وسائل الشیعه 8: 605 ح 1.]
امام صادق علیه السلام فرمود: از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سؤال شد: کفّاره غیبت کردن چیست؟فرمود: هرگاه او را یاد کردى براى او از خدا طلب مغفرت کنى.
فصل چهارم: غیبت هاى مجاز
غیبت فاسق۳۵ عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: إذا جاهَرَ الفاسِقُ بِفِسقِهِ فَلا حُرمَةَ لَهُ وَ لا غَیبَةَ. [ وسائل الشیعه 8: 605 ح 4.]
امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامى که فرد فاسق، فسق و گناه خود را آشکار و علنى کند او حرمتى ندارد و غیبت او جایز است.
غیبتهاى مباح۳۶ عَن جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عَن أبیهِ علیه السلام قالَ: ثَلاثَةٌ لَیسَت لَهُم حُرمَة: صاحِبُ هَوىً مُبتَدِعٌ، وَالإمامُ الجائِرُ، وَالفاسِقُ المُعلِنُ الفِسقُ. [ وسائل الشیعه 8: 605 ح 5.]
امام باقر علیه السلام فرمود: سه نفر داراى حرمت و احترام نیستند:
۱ ـ هوسباز بدعتگذار
۲ ـ پیشوا و حاکم ستمگر
۳ ـ فاسقى که گناه خود را علنى کند.
غیبت مجاز۳۷ عَن أبى عَبدِاللّه علیه السلام قالَ: ألغَیبَةُ أنْ تَقُولَ فى أخیکَ ما سَتَرَهُ اللّهُ عَلَیهِ،وَ أمَّا الأمرُ الظّاهِرُ مِثلُ الحَدَّةِ وَالعَجَلَةِ فَلا. وَ البُهتانُ أنْ تَقُولَ فیهِ ما لَیسَ فیهِ. [ وسائل الشیعه 8: 604 ح 2.]
امام صادق علیه السلام فرمود: غیبت آن است که درباره برادر مؤمنت چیزى را که خدا پوشانده سخن بگویى. اما چیزى که آشکار است مثل تندخویى و عجله غیبت نیست و بهتان آن است که چیزى که در او نیست بگویى.
بـازگویى برخورد زشت۳۸ عَن أبى عَبدِاللّه علیه السلام: إنَّ الضَّیفَ یَنزِلُ بِالرَّجُلِ فَلا یُحسِنُ ضِیافَتَهُ فَلا جُناحَ عَلَیهِ أنْ یَذکُرَ سُوءَ ما فَعَلَهُ. [ وسائل الشیعه 8: 605 ح 7.]
امام صادق علیه السلام فرمود: اگر میهمانى به شخصى وارد شد و او با میهمان رفتار خوبى نکرد، مانعى ندارد که برخورد بد او را بازگو کند.
غیبت مجاز۳۹ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: لاصَلاةَ لِمَن لایُصَلّى فِى المَسجِدِ مِعَ المُسلِمینَ إلاّ مِن عِلَّةِ، وَلاغَیبَةِ إلاّ لِمَن صَلّى فى بَیتِهِ وَ رَغِبَ عَن جَماعَتِنا، وَ مَن رَغِبَ عَن جَماعَةِ المُسلِمینَ سَقَطَت عَدالَتُهُ. [ وسائل الشیعه 5: 394 ح 13.]
پیامبر اکرم علیه السلام فرمود: کسى که بدون عذر با مسلمانان در مسجد نماز نمى خواند نمازش کامل و مفید نیست، و غیبت جایز نیست مگر از کسى که از جماعت ما مسلمانان کناره گیرى کند و نماز را در خانه اش بخواند، و کسى که از جمع مسلمانان کناره گیرى کند عدالتش ساقط مى شود.
غیبت ممنوع۴۰ عَن أبى عَبدِاللّه علیه السلام قالَ: مَن عامَلَ النّاسَ فَلَم یَظلِمهُم وَحَدَّثَهُم فَلَم یَکذِبهُم وَ واعَدَهُم فَلَم یَخلِفهُم کانَ مِمَّن حَرُمَت غَیبَتُهُ وَ کَمُلَت مُرُوّتُهُ وَ ظَهَرَ عَدلُهُ وَ وَجَبَ أُخُوَّتُهُ. [ وسائل الشیعه 5: 393 ح 9.]
امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که با مردم معاشرت کند و به آنان ستم نکند، و با آنان گفتگو کند و دروغ نگوید و به آنان وعده بدهد و تخلف نکند از کسانى است که غیبت او حرام و جوانمردى او کامل و عدالت او آشکار است و برادرى او واجب است.
