چهل حدیث نبوی در فضیلت علم
رسول اکرم (صلّی الله علیه وآله وسلم) :
-
1 - من طلب العلم تکفّل اللَّه برزقه؛
هر که علم جوید خدا عهده دار روزى او شود.
نهج الفصاحه
- 2 - منهومان لا یشبعان: طالب العلم و طالب المال؛
دو گرسنه اند که سیرى نپذیرند طالب علم و طالب مال.
نهج الفصاحه
- 3 - مثل الّذی یتعلّم العلم فی صغره کالنّقش على الحجر و مثل الّذی یتعلّم العلم فی کبره کالّذی یکتب على الماء؛
حکایت کسى که در کوچکى علم آموزد چون نقش بر سنگ است حکایت کسى که در بزرگى علم آموزد چون کسى است که بر آب نویسد.
نهج الفصاحه
- 4 - مثل الّذی یتعلّم العلم ثمّ لا یحدّث به کمثل الّذی یکنز الکنز فلا ینفق منه؛
حکایت کسى که علم آموزد و از آن سخن نکند چون کسى است که گنجى نهد و از آن خرج نکند.
نهج الفصاحه
- 5 - ما من خارج خرج من بیته فی طلب العلم إلّا وضعت له الملائکه أجنحتها رضا بما یصنع حتّى یرجع؛
هر که از خانه خویش به طلب دانش بیرون شود فرشتگان به سبب رضایتى که از رفتار او دارند بالهاى خویش براى وى بگسترند تا باز گردد.
نهج الفصاحه
- 6 - ما خرج رجل من بیته یطلب علما إلّا سهل اللَّه له طریقا إلى الجنّه؛
هر کس از خانه خویش به جستجوى علمى برون شود خدا براى وى راهى بسوى بهشت بگشاید.
نهج الفصاحه
- 7 - ما تصدّق النّاس بصدقه أفضل من علم ینشر؛
هیچ صدقه اى که مردم دهند از علمى که منتشر شود بهتر نیست.
نهج الفصاحه
- 8 - ما أتى اللَّه عالما علما إلّا أخذ علیه المیثاق أن لا یکتمه؛
خدا به عالمى علم نداده مگر آنکه از او پیمان گرفته که علم خویش را نهان ندارد.
نهج الفصاحه
- 9 - ما استرذل اللَّه عبدا إلّا حطّ عنه العلم و الأدب؛
خدا بنده اى را پست نشمارد مگر آنکه علم و ادب را از او فرو گذارد.
نهج الفصاحه
- 10 - لا یشبع عالم من علمه حتّى یکون منتهاه الجنّه؛
عالم از علم خویش سیر نگردد تا سرانجام به بهشت رسد.
نهج الفصاحه
- 11 - لیس منّی إلا عالم أو متعلّم؛
هیچ کس از من نیست به جز دانشمند یا دانش آموز.
نهج الفصاحه
- 12 - لیس من أخلاق المؤمن التّملّق و لا الحسد إلّا فی طلب العلم؛
تملق و حَسد بر مؤمن روا نیست مگر در طلب علم.
نهج الفصاحه
- 13 - لو کان العلم معلّقا بالثّریّا لتناوله قوم من أبناء فارس؛
اگر علم به ثریا آویخته بود، گروهى از فرزندان فارس بدان مى رسیدند.
نهج الفصاحه
- 14 - لو خفتم اللَّه تعالى حقّ خیفته لعلمتم العلم الّذی لا جهل معه، و لو عرفتم اللَّه تعالى حقّ معرفته لزالت لدعائکم الجبال؛
اگر از خدا چنانچه شایسته ترسیدن از اوست، ترس داشتید علمى که به جهل آمیخته نیست نصیبتان می شد و اگر خدا را چنان که شایسته شناختن اوست، می شناختید به دعاى شما کوهها جابجا می شد.
نهج الفصاحه
- 15 - لکلّ شی ء طریق و طریق الجنّه العلم؛
هر چیزى راهى دارد و راه بهشت دانش است.
نهج الفصاحه
- 16 - کلّ علم وبال یوم القیامه إلّا من عمل به؛
همه علم ها روز قیامت وبال است مگر علمى که بدان عمل کنند.
نهج الفصاحه
- 17 - کلّ صاحب علم غرثان إلى علم؛
هر دانشمندى گرسنه علم دیگر است.
نهج الفصاحه
- 18 - کفى بالمرء علما أن یخشى اللَّه و کفى بالمرء جهلا أن یعجب بنفسه؛
در علم مرد همین بس که از خدا ترسد و در جهل مرد همین بس که مفتون خویش باشد.
نهج الفصاحه
- 19 - کاتم العلم یلعنه کلّ شی ء حتّى الحوت فی البحر و الطّیر فی السّماء؛
همه چیز حتى ماهى دریا و مرغ هوا نهان کننده علم را لعنت کنند.
نهج الفصاحه
- 20 - قلیل العمل ینفع مع العلم و کثیر العمل لا ینفع مع الجهل؛
عمل اندک با علم سودمند افتد و عمل بسیار با جهل سود ندهد.
نهج الفصاحه
- 21 - فضل العلم أفضل من فضل العباده؛
فضیلت علم بیشتر از فضیلت عبادت است.
نهج الفصاحه
- 22 - الغدّ و الرّواح فی تعلیم العلم أفضل عند اللَّه من الجهاد؛
صبح و شب در کار تعلیم علم به سر بردن نزد خدا از جهاد بهتر است.
نهج الفصاحه
- 23 - العلم و المال یستران کلّ عیب و الجهل و الفقر یکشفان کلّ عیب؛
علم و مال هر عیبى را بپوشاند و جهل و فقر هر عیبى را نمایان کند.
نهج الفصاحه
- 24 - العلم میراثی و میراث الأنبیاء من قبلی؛
علم میراث من و میراث پیامبران پیش از من است.
نهج الفصاحه
- 25 - العلم علمان: فعلم فی القلب فذلک العلم النّافع، و علم على اللّسان فذلک حجّه اللَّه على ابن آدم؛
علم دو علم است علمى که در قلب است و علم نافع همین است و علمى است که بر زبان است و او حجت خدا بر فرزند آدم است.
نهج الفصاحه
- 26 - العلم خزائن و مفتاحها السّؤال فسلوا یرحمکم اللَّه فإنّه یوجر فیه أربعه: السّائل و المعلّم و المستمع و المحبّ لهم؛
علم گنجینه هاست و کلید آن پرسش است بپرسید تا خدا بر شما رحمت آرد که خدا در کار علم چهار کس را پاداش مى دهد پرسنده و آموزگار و شنونده و کسى که دوستدار ایشان است.
نهج الفصاحه
- 27 - العلم حیاه الإسلام و عماد الإیمان و من علم علما أتم اللَّه له أجره و من تعلّم فعمل علّمه اللَّه ما لم یعلم؛
علم حیات اسلام و ستون ایمان است و هر که علمى بیاموزد خدا پاداش او را کامل کند و هر که تعلیم گیرد و عمل کند خدا آنچه نمى داند به او تعلیم دهد.
نهج الفصاحه
- 28 - العلم أفضل من العمل و خیر الأعمال أوسطها؛
علم از عبادت افضل است و بهترین عملها عملى است که معتدل تر است.
نهج الفصاحه
- 29 - العلم أفضل من العباده و ملاک الدّین الورع؛
علم از عبادت بهتر است و اساس دین ترس خداست.
نهج الفصاحه
- 30 - العالم إذا أراد بعلمه وجه اللَّه تعالى هابه کلّ شی ء و إذا أراد أن یکثر به الکنوز هاب من کلّ شی ء؛
عالم اگر از علم خویش رضاى خدا خواهد همه چیز از او بترسد و اگر خواهد به وسیله آن گنجها بیندوزد از همه چیز بترسد.
نهج الفصاحه
- 31 - علم لا ینفع کنز لا ینفق منه؛
علمى که سود ندهد گنجى است که از آن انفاق نکنند.
نهج الفصاحه
- 32 - علیک بالعلم فإنّ العلم خلیل المؤمن و الحلم وزیره و العقل دلیله و العمل قیّمه و الرّفق أبوه و اللّین أخوه و الصّبر أمیر جنوده؛
علم جوئید که علم یار مؤمن است و بردبارى وزیر اوست و عقل دلیل اوست و عمل سرپرست اوست و ملایمت پدر اوست و مدارا برادر اوست و صبر امیر سپاهیان اوست.
نهج الفصاحه
- 33 - علّموا و لا تعنفوا فإنّ المعلّم خیر من المعنف؛
تعلیم دهید و خشونت مکنید که آموزگار بهتر از خشونت گر است.
نهج الفصاحه
- 34 - علّموا و یسّروا، و لا تعسّروا و بشّروا و لا تنفّروا و إذا غضب أحدکم فلیسکت؛
تعلیم دهید و سهل گیرید و سخت مگیرید گشاده رویى کنید و خشونت مکنید و چون یکى از شما خشمگین شود، خاموش ماند.
نهج الفصاحه
- 35 - علم لا ینفع ککنز لا ینفق منه و على کلّ شی ء زکاه و زکاه الجسد الصّیام؛
علمى که سود ندهد چون گنجى است که از آن خرج نکنند و هر چیزى زکاتى دارد و زکات تن روزه داشتن است.
نهج الفصاحه
- 36 - عالم ینتفع بعلمه خیر من ألف عابد؛
دانشمندى که از علم او سود برند، از هزار عابد بهتر است.
نهج الفصاحه
- 37 - طلب العلم فریضه على کلّ مسلم و مسلمه؛
جستن علم بر هر مرد مسلمان و هر زن مسلمان واجب است.
نهج الفصاحه
- 38 - طلب العلم فریضه على کلّ مسلم و واضع العلم عند غیر أهله کمقلّد الخنازیر الجوهر و اللؤلؤ و الذهب؛
جستن علم بر هر مسلمانى واجب است و آن که علم را پیش نا اهلان نهد چنان است که گوهر و مروارید و طلا به گرازان آویزد.
نهج الفصاحه
- 39 - طلب العلم ساعه خیر من قیام لیله و طلب العلم یوما خیر من صیام ثلاثه أشهر؛
ساعتى علم جستن بهتر از نمازگزارى یک شب است و روزى علم جستن بهتر از سه ماه روزه دارى است.
نهج الفصاحه
- 40 - طلب العلم أفضل عند اللَّه من الصّلاه و الصّیام و الحجّ و الجهاد فی سبیل اللَّه عزّ و جلّ؛
جستن علم نزد خدا از نماز و روزه و حج و جهاد در راه خدا عز و جل بهتر است.
نهج الفصاحه
