چهل حدیث در حُسن خلق
۱
- اخلاق خوش و عبادت
امام حسین علیه السلام:
اَلخُلقُ الحَسَنُ عِبادَةٌ؛
خوش اخلاقى عبادت است.
(کنزالعمال، ج۱۳، ص۱۵۱، ح۳۶۴۷۲)
۲- خوش اخلاقی زینت اسلام
امام صادق علیه السلام:
إنَّ مِمّا یُزَیِّنُ الاسلامَ الاخلاقُ الحَسَنَةُ فیما بَینَ النّاسِ؛
خوش اخلاقى در بین مردم زینت اسلام است.
(کنزالعمال، ج۱۰، ص۱۴۳، ح۲۸۷۳۱)
۳- زندگی گوارا با اخلاق
امام على علیه السلام:
مَن حَسُنَت خَلیقَتُهُ طابَت عِشرَتُهُ؛
هر کس خوش اخلاق باشد، زندگى اش پاکیزه و گوارا مى گردد.
(نهج البلاغه، خطبه ۱۸۴)
۴- آبادی شهرها در گرو اخلاق نیک
امام صادق علیه السلام:
اَلبِّرُ وَ حُسنُ الخُلقِ یَعمُرانِ الدِّیارَ وَ یَزیدانِ فِى الأعمارِ؛
نیکى و خوش اخلاقى، شهرها را آباد و عمرها را زیاد مى کند.
(التوحید، ص ۶۳)
۵- الفت با دوستان
امام على علیه السلام:
حُسنُ الأخلاقِ یُدِّرُ الأرزاقَ وَیؤنِسُ الرِّفاقَ؛
خوش اخلاقى روزى ها را زیاد مى کند و میان دوستان انس و الفت پدید مى آورد.
(نهج الفصاحه، ح ۷۸۱)
۶- ورود به بهشت
پیامبر صلى الله علیه و آله:
حَسِّنوا أَخلاقَکُم وَ الطُفوا بِجیرانِکُم وَأکرِموا نِساءَکُم تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِغَیرِ حِسابٍ؛
اخلاق خود را نیکو کنید و با همسایگان خود مهربان باشید و زنان خود را گرامى بدارید تا بى حساب وارد بهشت شوید.
(التوحید، ص ۱۲۷)
۷- راه لذت بردن از کارهای نیک
امام على علیه السلام:
عَوِّد نَفسَکَ الجَمیلَ فَبِاعتیادِکَ إِیّاهُ یَعودُ لَذیذا؛
خودت را به کارهاى زیبا (خدا پسندانه) عادت بده که اگر به آنها عادت کنى برایت لذت بخش مى شوند.
(نهج البلاغه، خطبه ۱۷۸)
۸- خوش اخلاق هم رتبه روزه دار
امام على علیه السلام:
رَوِّضوا أَنفُسَکُم عَلَى الأخلاقِ الحَسَنَةِ فَإِنَّ العَبدَ المُؤمِنَ یَبلُغُ بِحُسنِ خُلقِهِ دَرَجَةَ الصّائِمِ القائِمِ؛
خودتان را بر خوش اخلاقى تمرین و ریاضت دهید، زیرا که بنده مسلمان با خوش اخلاقى خود به درجه روزه گیر شب زنده دار مى رسد.
(نهج البلاغه، خطبه ۹۱)
۹- معنای خوش اخلاقی
امام صادق علیه السلام:
لَمّا سُئِلَ عَن حَدِّ حُسنِ الخُلقِ: تُلَیِّنُ جانِبَکَ وَتُطَیِّبُ کَلامَکَ وَتَلقى أخاکَ بِبِشرٍ حَسَنٍ؛
در پاسخ به پرسش از معناى خوش اخلاقى فرمودند: نرمخو و مهربان باشى، گفتارت پاکیزه و مؤدبانه باشد و با برادرت با خوشرویى برخورد کنى.
(غررالحکم، ج۲، ص۴۵۱، ح۳۲۶۰)
۱۰- بهترین افراد
پیامبر صلى الله علیه و آله:
أَلا اُنَبِّئُکُم بِخیارِکُم؟ قالوا: بَلى یا رَسولَ اللّه . قالَ: أَحسَنُکُم أخلاقا المُوَطِّئون اَکنافا، الَّذینَ یَألِفونَ ویُؤلَفونَ؛
آیا شما را از بهترین افرادتان خبر ندهم؟ عرض کردند: چرا، اى رسول خدا. حضرت فرمودند: خوش اخلاق ترین شما، آنان که نرمخو و بى آزارند، با دیگران انس میگیرند و دیگران نیز با آنان انس و الفت مى گیرند.
(غررالحکم، ج۶، ص۴۴۱، ح۱۰۹۲۶)
۱۱- اخلاق کلید خیر و شر
امام صادق علیه السلام:
اِعْلَمى اَنَّ الشّابَّ الحَسَنَ الخُلقِ مِفْتاحٌ لِلْخَیْرِ مِغْلاقٌ لِلشَّرِّ وَ اَنَّ الشّابَّ الشَّحیحَ الْخُلقِ مِغْلاقٌ لِلْخَیْرِ مِفتاحٌ لِلشَّرِّ؛
آگاه باش که جوان خوش اخلاق، کلید خیر و قفل شر است و جوان بداخلاق قفل خیر و کلید شر است.
(امالى طوسى، ص ۳۰۲، ح ۵۹۸)
۱۲- بداخلاقی و ناتوانی
پیامبر صلى الله علیه و آله:
مَن ساءَ خُلقُهُ عَذَّبَ نَفسَهُ وَ مَن کَبُرَ هَمُّهُ سَقُمَ بَدَنُهُ؛
هر کس بد اخلاق باشد، خودش را عذاب مى دهد و هر کس غم و غصه اش زیاد شود، تنش رنجور مى گردد.
(نهج الفصاحه، ح ۳۰۰۲)
۱۳- رسیدن به آرزوها
امام على علیه السلام:
وُصولُ المَرءِ اِلى کُلِّ ما یَبتَغیهِ مِن طیبِ عَیشِهِ وَ اَمنِ سِربِهِ وَ سَعَةِ رِزقِهِ بِحُسنِ نیَّتِهِ وَ سَعَةِ خُلقِهِ؛
انسان، با نیّت خوب و اخلاق خوب، به تمام آنچه در جستجوى آن است، از زندگى خوش و امنیت محیط و روزى زیاد، دست مى یابد.
(غررالحکم، ح ۱۰۱۴۱)
۱۴- هدف از بعثت
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اِنَّما بُعِثتُ لاُتَمِّمَ مَکارِمَ الخلاقِ؛
من تنها برانگیخته شده ام تا اخلاق بزرگوارانه را به کمال رسانم.
(بحارالأنوار، ج ۷۱، ص ۳۸۲)
۱۵- رفتار پیامبرانه
کانَ صلى الله علیه و آله … لا یَحسَبُ اَحَدٌ مِن جُلَسائِهِ اَنَّ اَحَدا اَکرَمُ عَلَیهِ مِنهُ؛
پیامبر صلى الله علیه و آله چنان با هم نشینان رفتار مى نمودند که هیچ یک از آنان گمان نمى کرد کسى نزد آن حضرت از وى گرامى تر باشد.
(عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۲۸۴)
۱۶- خوش اخلاقی ثمره صله رحم
امام صادق علیه السلام:
صِلَةُ الرحامِ تُحَسِّنُ الخُلُقَ وَ تُسمِحُ الکَفَّ وَتُطیبُ النَّفسَ وَتَزیدُ فِى الرِّزقِ وَتُنسِئُ فِى الجَلِ؛
صله رحم، انسان را خوش اخلاق، با سخاوت و پاکیزه جان مى نماید و روزى را زیاد مى کند و مرگ را به تأخیر مى اندازد.
(کافى، ج ۲، ص ۱۵۱، ح ۶)
۱۷- عمر زیاد با اخلاق خوش
پیامبر صلى الله علیه و آله:
صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسنُ الخُلقِ وَ حُسنُ الجَوارِ یَعمُرانِ الدّیارَ وَ یَزیدانَ فِى الأعمارِ؛
صله رحم، خوش اخلاقى و خوش همسایگى، شهرها را آباد و عمرها را زیاد مى کند.
(نهج الفصاحه، ح ۱۸۳۹)
۱۸- خانه ای در بالای بهشت
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَنا زَعیمٌ بِبَیتٍ فى رَبَضِ الجَنَّةِ وَ بَیتٍ فى وَسَطِ الجَنَّةِ وَ بَیتٍ فَى اَعلَى الجَنَّةِ، لِمَن تَرَکَ المِراءَ وَ اِن کانَ مُحِقّـا وَ لِمَن تَرَکَ الکِذبَ وَ اِن کانَ هازِلاً وَ لِمَن حَسَّنَ خُلقَهُ؛
من براى کسى که بگومگو را رها کند، هر چند حق با او باشد و براى کسى که دروغ گفتن را اگر چه به شوخى باشد، ترک گوید و براى کسى که اخلاقش را نیکو گرداند، خانه اى در حومه بهشت و خانه اى در مرکز بهشت و خانه اى در بالاى بهشت ضمانت مى کنم.
(خصال، ص ۱۴۴، ح ۱۷۰)
۱۹- سبب خوشرویی
امام على علیه السلام:
لِیَجتَمِعَ فِى قَلبِکَ الأفتِقارُ اِلَى النّاسِ وَ الاِستِغناءُ عَنهُم فَیَکُونَ اِفتِقارُکَ اِلَیهِم فِى لِینِ کِلامِکَ وَ حُسنِ بِشرِکَ وَ یَکُونَ اِستِغناءُکَ عَنهُم فى نَزاهَةِ عِرضِکَ وَ بَقاءِ عِزِّکَ؛
باید نیاز به مردم و بى نیازى از آنان، در دلت گردآیند، تا نیازت به آنان، سبب نرمى در گفتار و خوش رویى ات شود و بى نیازى ات، سبب آبرودارى و عزّتت باشد.
(کافى، ج ۲ ، ص ۱۴۹، ح ۷)
۲۰- عقل و اخلاق
امام صادق علیه السلام:
أکمَلُ الناسِ عَقلاً أحسَنُهُم خُلقاً؛
عاقل ترین مردم خوش خلق ترین آنهاست.
(اصول کافی، ج ۱، ص ۲۷)
۲۱- اخلاق پیامبران
مِن اَخلاقِ الأنبیاءِ التَّنَظُّفُ؛
پاکیزگى از اخلاق پیامبران است.
(کافى، ج ۵، ص ۵۶۷، ح ۵۰)
۲۲- خیر دنیا و آخرت
پیامبر صلى الله علیه و آله:
إِنَّ رَجُلاً أَتى سَیِّدَنا رَسولَ اللّه صلى الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسولَ اللّه عَلِّمنى خُلقا یَجمَعُ لى خَیرَ الدُّنیا وَالآخِرَةِ فَقالَ صلى الله علیه و آله : لاتَکذِب؛
مردى به رسول خدا صلى الله علیه و آله عرض کرد: به من اخلاقى بیاموزید که خیر دنیا و آخرت در آن جمع باشد، حضرت فرمودند: دروغ نگو.
(بحارالأنوار، ج۷۲، ص۲۶۲، ح۴۳)
۲۳- اخلاق اسلام
امام على علیه السلام:
لَیسَ الکَذِبُ مِن خَلائِقِ الإِسلامِ؛
دروغگویى از اخلاق اسلام نیست.
(غررالحکم، ج۵، ص۷۴، ح۷۴۶۰)
۲۴- نزدیکترین اخلاق به رسول الله
پیامبر صلى الله علیه و آله:
لأَمیرِ المُؤمِنین علیه السلام أَلا اُخبِرُکُم، بِأَشبَهِکُم بى خُلقا؟ قالَ: بَلى یا رَسولَ اللّه قالَ: أَحسَنُکُم خُلقا، وَ أَعظَمُکُم حِلما، وَ أَبَرُّکُم بِقَرابَتِهِ وَ أشَدُّکُم مِن نَفسِهِ إِنصافا؛
به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: آیا تو را خبر ندهم که اخلاق کدام یک از شما به من شبیه تر است؟ عرض کردند: آرى، اى رسول خدا. فرمودند: آن کس که از همه شما خوش اخلاق تر و بردبارتر و به خویشاوندانش نیکوکارتر و با انصاف تر باشد.
(مکارم الاخلاق، ص ۴۴۲)
۲۵- ایمان و اخلاق
امام رضا علیه السلام:
أحسَنُ الناسِ إیماناً أحسَنُهم خُلقاً و ألطَفُهم باَهلِه، وَ اَنا اَلطَفُکم بِاَهلى؛
نیکوترین مردم از نظر ایمان، خوش خلق‌ترین و با لطفترین آنها نسبت به اهل خویش است.
(عیون اخبار الرضا، ۳۸)
۲۶- خیر دنیا و آخرت
امام على علیه السلام:
أَربَعٌ مَن أُعطیَهُنَّ فَقَد أُعطىَ خَیرَ الدُّنیا وَالخِرَةِ صِدقُ حَدیثٍ وَأَداءُ أَمانَةٍ وَعِفَّةُ بَطنٍ وَحُسنُ خُلقٍ؛
چهار چیز است که به هر کس داده شود خیر دنیا و آخرت به او داده شده است: راستگویى، اداء امانت، حلال خورى و خوش اخلاقى.
(غررالحکم، ج۲، ص۱۵۱، ح۲۱۴۲)
۲۷- خودآزاری در بداخلاقی
امام صادق علیه السلام:
مَن ساءَ خُلقُهُ عَذَّبَ نَفسَهُ؛
هر کس بداخلاق باشد، خودش را شکنجه و آزار مى دهد.
(کافى، ج۲، ص۳۲۱، ح۴)
۲۸- زینت اخلاق
امام على علیه السلام:
اَلسَّخاءُ یکسِبُ المَحَبَّةَ وَ یُزَیِّنُ الأخلاقَ؛
سخاوت، محبّت آور و زینت اخلاق است.
(غررالحکم، ج۲، ص۱۰، ح۱۶۰۰)
۲۹- شریف ترین اخلاق
امام على علیه السلام:
أَشرَفُ الخَلائِقِ التَّواضُعُ وَالحِلمُ وَلینُ الجانِبِ؛
شریف ترین اخلاق، تواضع، بردبارى و نرم خویى است.
(غررالحکم، ج۲، ص۴۴۲، ح۳۲۲۳)
۳۰- خوش اخلاق همنشین پیامبر
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَقرَبُکُم غَدا مِنّى فِى المَوقِفِ اَصدَقُکُم لِلحَدیثِ وَاَدَّاکُم لِلاَمانَةِ وَاوفاکُم بِالعَهدِ وَاَحسَنُکُم خُلقا وَاَقرَبُکُم مِن النّاسِ؛
نزدیک ترین شما به من در قیامت، راستگوترین، امانتدارترین، وفادارترین به عهد، خوش اخلاق ترین و نزدیک ترین شما به مردم است.
(بحارالأنوار، ج۷۵، ص۹۴، ح۱۲)
۳۱- بداخلاقی منفور درگاه الهی
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَنـَا اَدیبُ اللّه وَ عَلىٌّ اَدیبى ، اَمَرَنى رَبّى بِالسَّخاءِ وَ الْبِرِّ وَ نَهانى عَنِ الْبُخْلِ وَ الْجَفاءِ وَ ما شَىءٌ اَبْغَضُ اِلَى اللّه عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْبُخْلِ وَ سوءِ الْخُلُقِ، وَ اِنَّهُ لیُفْسِدُ العَمَلَ کَما یُفْسِدُ الخَلُّ الْعَسَلَ؛
من ادب آموخته خدا هستم و على، ادب آموخته من است. پروردگارم مرا به سخاوت و نیکى کردن فرمان داد و از بخل و سختگیرى بازَم داشت . در نزد خداوند عزّوجلّ چیزى منفورتر از بخل و بد اخلاقى نیست. بد اخلاقى ، عمل را ضایع مى کند ، آن سان که سرکه عسل را.
(مکارم الاخلاق، ص ۱۷)
۳۲- اثر نماز شب در اخلاق
امام صادق علیه السلام:
صَلاةُ اللَّیْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُحَسِّنُ الْخُلْقَ وَ تُطَیِّبُ الرِّیحَ وَ تَدُرُّ الرِّزْقَ وَ تَقْضِى الدَّیْنَ وَ تَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ تَجْلُو الْبَصَرَ؛
نماز شب، انسان را خوش سیما، خوش اخلاق و خوشبو مى کند و روزى را زیاد و قرض را ادا مى نماید و غم و اندوه را از بین مى برد و چشم را نورانى مى کند.
(ثواب الأعمال، ص ۴۲)
۳۳- اخلاق خوش صاحب دل مردم
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اِنَّکم لَن تَسعَوا الناس بِاَموالِکم فَسَعَوهُم بِاَخلاقِکم؛
با دارایی خود نمی توانید دل مردم را به دست بیاورید پس دلشان را با اخلاق (نیک) به دست آورید .
(نثرالدر،ج۱، ص۱۲۳)
۳۴- ثواب لبخند
امام رضا علیه السلام:
مَن تَبَسَّمَ فى وَجهِ أخیهِ المُؤمِنِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً؛
هر که به روى برادر مؤمنش لبخند بزند، خداوند برایش ثوابى خواهد نوشت.
(دوستى در قرآن و حدیث، ص ۲۱۶ ،ح ۵۳۵)
۳۵- بهترین هدیه به مومن از جانب خدا
پیامبر صلى الله علیه و آله:
خَیْرُ ما اُعْطىَ الرَّجُلُ الْمُؤْمِنُ خُلْقٌ حَسَنٌ وَ شَرُّ ما اُعْطِىَ الرَّجُلُ قَلْبُ سوءٍ فى صورَةٍ حَسَنَةٍ؛
بهترین چیزى که به مؤمن داده شده خوش اخلاقى و بدترین چیزى که به انسان داده شده دلى بد در چهره اى زیباست.
(کنزالعمّال، ح ۵۱۷۰)
۳۶- اخلاق نیکو هدف پیامبران
پیامبر صلى الله علیه و آله:
وَ ما یَمْنَعُکَ أنْ تُحِبَّ أنْ تَعیشَ حَمیدا وَ تَموتَ سَعیدا و اِنّما بُعِثْتُ عَلى تَمامِ مَحاسِنَ الأخْلاقِ؛
چه چیزى مانع توست که زندگى پسندیده و مرگ با سعادت را داشته باشى، چرا که من براى کامل نمودن اخلاق زیبا مبعوث شده ام.
(مجمع الزوائد، ج ۸ ، ص ۲۳)
۳۷- محبوبترین نزد رسول الله
پیامبر صلى الله علیه و آله:
اَحَبُّکُمْ اِلَى اللّه اَحْسَنُکُمْ اَخْلاقا؛
محبوب ترین شما در نزد خدا، خوش اخلاق ترین شماست.
(مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۸۷)
۳۸- کمند دوستی
امام على علیه السلام:
البَشاشَةُ حِبالَةُ المَوَدَّةِ؛
خوشرویى، کمند دوستى است.
(میزان الحکمة، ح ۱۸۴۱)
۳۹- فضایل اخلاقی سهل و ممتنع
امام على علیه السلام:
ما اَصْعَبَ اِکْتِسابَ الْفَضائِلِ وَ اَیْسَرَ اِتْلافَها؛
فضائل اخلاقى و صفات پسندیده چه به سختى به دست مى آیند و چه آسان از دست مى روند.
(شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحدید، ج۲۰، ص ۲۵۹، ح۳۸)
۴۰- بالاترین خِرد
امام حسن مجتبی علیه السلام:
رَأسُ العَقلِ مُعاشَرَةُ النّاسِ بِالجَمیلِ؛
خوشرفتارى با مردم، رأس خرد است.
(میزان الحکمة، ح ۱۳۷۰۳)
