أربعینات

نـماز و زکـات
 ۱ قَالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: لَمَّا نَزَلَتْ آیَةُ الزَّکاةِ «خُذْ مِنْ اَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکّیهِمْ بِها» [ توبه، 103.] فى شَهْرِ رَمِضانِ، فَاَمَرَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله مُنادِیَهُ فَنَادى فى النّاسِ: اِنَّ اللّهَ تَبَارَکَ وَتَعَالى فَرَضَ عَلَیْکُمُ الزَّکَاةَ کَما فَرَضَ عَلَیْکُمُ الصَّلاةَ. [ وسائل الشیعه، ج 6، ص 3 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامى که آیه زکات در ماه رمضان نازل شد که: از اموال آنان صدقه بگیر تا آنان را پاکیزه و تزکیه نمایى، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله دستور داد که سنخنگویش در بین مردم اعلام کند که: خداى متعال زکات را بر شما واجب کرد همانگونه که نماز را بر شما واجب کرد.
 
پایه‏ هاى اسلام
 ۲ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ: بُنِىَ الاْءسْلامُ عَلى خَمْسَةٍ: عَلَى الصَّلاةِ، وَالزَّکَاةِ، وَالصَّوْمِ، وَالْحَجِ وَالوِلایَةِ. [ بحارالأنوار، 68، 332 .]
امام باقر علیه السلام فرمود: اسلام بر پنج پایه استوار است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت ( اهل بیت علیهم السلام ).
 
پـل اسـلام
 ۳ قَالَ اَمیرُالمُؤمِنِینَ علیه السلام: اُوصیکُمْ بِالزَّکَاةِ فَاِنّى سَمِعْتُ نَبیَّکُمْ صلی الله علیه و آلهیَقُولُ: اَلزَّکاةُ قَنْطَرَةُ الاِءسْلامِ فَمَنْ اَدّاها جازَ الْقَنْطَرَةَ، وَمَنْ اِحْتَبَسَ دُونَها وَهِىَ تُطْفى غَضَبَ الرَّبِّ. [ بحارالأنوار، 77، 407 .]
امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: شما را به زکات وصیّت و سفارش مى کنم، از پیامبر شما که درود خدا بر او و خاندانش باد شنیدم که مى فرمود: زکات پل اسلام است، پس کسى که زکات بپردازد از پل مى گذرد، و کسى که آن را نگهدارد به پایین آن سقوط خواهد کرد، و (پرداخت) زکات خشم پروردگار را فرو مى نشاند.
 
سـتونـهاى اسـلام
 ۴ قالَ الرّاوى: سَمِعْتُ عَلیّا علیه السلامیَقُولُ: اَثافىُّ الاْءسْلامِ ثَلاثٌ لاتَنْفَعُ وَاحِدةٌ مِنْهُنَّ دُونَ صَاحِبَتَیهِما: اَلصَّلاةُ، وَ الزَّکَاةُ، وَ الْوِلایَةُ. [ بحارالأنوار، 68، 386 .]
راوى گوید: از حضرت على علیه السلامشنیدم که مى فرمود: ستونها و پایه هاى اسلام سه تاست که هیچ یک از آنها بدون دو تاى دیگر سودى ندارد، آنها عبارتند از: نماز، زکات و ولایت.
 
شـرط پذیرش نــماز
 ۵ عَنْ اَبِى الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام قالَ: اِنَّ اللَّهَ اَمَرَ بِثَلاثَةٍ مَقْرُونٌ بِهَا ثَلاثَةٌ اُخْرى: أمَرَ بِالصَّلاةِ وَالزَّکَاةِ فَمَنْ صَلَّى وَلَمْ یُزَکِّ لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ صَلاتُهُ، وَاَمَرَ بِالشُّکْرِ لَهُ وَلِلْوَالِدَیْنِ فَمَنْ لَمْ یَشْکُرْ وَالِدَیْهِ لَمْ یَشْکُرِ اللّهَ، وَأَمَرَ بِاتِّقاءِ اللّهِ وَصِلَةِ الرَّحِمِ فَمَنْ لَمْ یَصِلْ رَحِمَهُ لَم یَتَّقِ اللّهَ. [ وسائل الشیعه، 6، 13 .]
امام رضا علیه السلام فرمود: خداوند به سه کار همراه سه کار دیگر فرمان داده است:
۱ ـ فرمان به نماز و زکات داده است. پس کسى که نماز بجا بیاورد ولى زکات را نپردازد نمازش از او پذیرفته نمى شود.
۲ ـ و فرمان به سپاسگزارى از خود و پدر و مادر داده پس کسى که از پدر و مادرش قدردانى نکند شکر خدا را هم بجا نیاورده است.
۳ ـ و فرمان به تقواى الهى و صله رحم داده است، پس کسى که صله رحم انجام ندهد تقواى الهى را مراعات نکرده است.
 
زکات و حضور درمسجد
 ۶ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ: بَیْنَما رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آلهفِى الْمَسْجِدِ اِذْ قالَ: قُمْ یَا فُلانُ، قُمْ یا فُلانُ، قُمْ یافلانُ، قُمْ یا فُلانُ، حتّى اَخْرَجَ خَمْسَةَ نَفَرٍ؛ فَقَالَ: اُخْرُجُوا مِنْ مَسْجِدِنَا لاتُصَلُّوا فیهِ وَاَنْتُمْ لاتُزَکُّونَ.
امام باقر علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آلهدر مسجد بود که گفت: فلانى بلند شو، فلانى بلند شو، فلانى بلند شو ... تا اینکه پنج نفر را بیرون کرد و فرمود: از مسجد ما خارج شوید و شما که زکات نمى پردازید در مسجد ما نماز نخوانید.
 
زکات و سعادت
 ۷ قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اِذَا اَرَادَ اللّهُ بِعَبْدٍ خَیْرا بَعَثَ اللّهُ اِلَیْهِ مَلَکا مِنْ خُزّانِ الْجَنَّةِ فَیَمْسَحُ صَدْرَهُ وَ یُسْخى نَفْسَهُ بِالزَّکَاةِ. [ همان، 10 .]
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: اگر خدا خوبى بنده اى را بخواهد، فرشته اى از خزانه دارانِ بهشت مى فرستد تا سینه او را مسح کند و قلب او را براى پرداخت زکات سخاوتمند سازد.
 
سخى‏ ترین مرد
 ۸ قالَ الصَّادِقُ علیه السلام: ... وَاَنَّ اَحَبَّ النَّاسِ اِلَى اللَّهِ تَعَالى اَسْخَاهُمْ کَفَّا، وَاَسْخَى النّاسِ مَنْ اَدّى زَکَاةَ مالِهِ وَلَمْ یَبْخَلْ عَلَى الْمُؤْمِنینَ بِمَا افْتَرَضَ اللّهُ لَهُمْ فى مالِهِ [ وسائل الشیعه، 6، 5 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: محبـوبترین مـردم پیـش خدا سخـاوتمندترین آنهاست، و سخـاوتمـندتـرین فرد کسى است که زکـات مـالش را بـپردازد و در مورد واجب مالى خود نسبت به مؤمنان بخل نورزد.
 
دشـوارترین واجـب
 ۹ عَنْ رُفَاعَةِ بْنِ مُوسى اَنَّهُ سَمِعَ اَباعَبْدِاللّهِ علیه السلامیَقُولُ: مَا فَرَضَ اللّهُ عَلى هذِهِ الاُْمَّةِ شَیْئا اَشَدَّ عَلَیْهِمْ مِنْ الزَّکاةِ، وَفیها تُهْلَکُ عَامَتُّهُمْ. [ همان، 15 .]
رفاعه گوید که از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى فرمود: خـداونـد بر این امّـت چیـزى دشــوارتر از زکات واجب نکرده است، در زکات است که خیلى از آنـان به هـلاکت مى رسند.
 
زکات مـایه سـعادت
 ۱۰ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : لاتَزالُ اُمَتّى بِخَیْرٍ ما لَمْ یَخُونُوا وَاَدُّوا الْأَمانَةَ، وَآتَوُا الزَّکاةَ، وَاِذا لَمْ یَفْعَلُوا ذلِکَ اُبْتُلُوا بِالْقَحْطِ وَالسِّنِینَ. [ وسائل الشیعه، 6، 13 .]
رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: امّت من تا وقتى که خیانت نکنند، و امانتها را ردّ کنند، و زکات را بپردازند در خیر و سعادت خواهند بود، ولى هرگاه که چنین نکنند به قحطى و کمبود دچار خواهند شد.
 
زکـات فـرمان الهى
 ۱۱ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اُمِرْتُ أَنْ اُقَاتِلَ النَّاسَ حَتّى یَشْهَدُوا أنْ لااِلهَ اِلاَّاللّهُ وَأنّى رَسُولُ اللَّهِ وَیُقیمُوا الصَّلاةَ وَیُؤتُوا الزَّکاةَ. [ کنز العمال، 6، 527، 16837 .]
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: دستور دارم با مردم مبارزه کنم تا شهادت دهند که جز خدا معبودى نیست و من فرستاده خدایم و نماز بپا دارند و زکات بپردازند.
 
بیمه جان و مال
 ۱۲ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : داوُوا مَرْضاکُمْ بِالصَّدَقَةِ، وَحَصِنُّوا اَمْوَالَکُمْ بِالزَّکاةِ. [ وسائل الشیعه، 6، 6 .]
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: بیماران خود را با صدقه مداوا کنید، و اموالتان را هم با پرداخت زکات حفظ و بیمه کنید.
 
زکات و آمرزش گـناه
 ۱۳ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : اَلزَّکاةُ تُذْهِبُ الذُّنُوبَ. [ بحارالأنوار، 68، 332 .]
رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: زکات، گناهان را از بین مى برد.
 
زکات مایه فزونى روزى
 ۱۴ قَالَ اَبُوجَعْفَرٍ مُحَمَدُ بْنُ عَلىٍّ علیهماالسلام: یَا جابِرُ ...وَالزَّکاةُ تَزیدُ فِى الرِّزْقِ. [ بحارالأنوار، 78، 183 .]
امام باقر علیه السلام فرمود: اى جابر ... زکات روزى انسان را زیاد مى کند.
 
حکـمت زکـات
 ۱۵ قَالَ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ علیهماالسلام: اِنَّمَا وُضِعَتِ الزَّکاةُ قُوتا لِلْفُقَراءِ وَتَوْفیرا لِأَمْوالِهِمْ. [ وسائل الشیعة، 6، 4 .]
امام موسى بن جعفر علیه السلام فرمود: زکات قرار داده شده، تا خوراک نیازمندان و مایه افزایش ثروت آنان باشد.
 
آثـار زکـات
 ۱۶ قَالَتْ فَاطِمَةُ علیهاالسلامفى خُطْبَتِهِ: فَجَعَل الاْءیمَانَ تَطْهیرا لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ وَالصَّلاةَ تَنْزیها عَنِ الْکِبْرِ، وَالزَّکَاةَ تَزْکِیةً لِلنَّفْسِ، وَنِماءً فِى الرِّزْقِ [ الحتجاج ، 99 .]
حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلامفرمود: خـداوند ایمان را مایه پاکیزگى شما از شرک قرار داد و نماز را مایه دور شدن شما از تکبر قرار داد و زکات را بخاطر پاکیزگى جان و روان و افزایش روزى واجب کرد.
 
کم و زیادى ثروت
 ۱۷ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلاماَنَّهُ قَالَ: ما اَدّى اَحَدٌ الزَّکاةَ فَنَقَصَتْ مِن مالِهِ، وَلامَنَعَهَا اَحَدٌ فَزادَتْ فى مالِهِ. [ وسائل الشیعة، 6، 12 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: با پرداخت زکات از ثروت کسى کم نشده، همانطور که با خوددارى از پرداخت آن ثروت کسى زیاد نشده است.
 
عاقبت زکات ندادن
 ۱۸ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام: مَنَ مَنَعَ قیراطا مِنَ الزَّکاةِ فَلْیَمُتْ اِنْ شاءَ یَهُودیّا اَوْ نَصْرانّیا. [ وسائل الشیعه، 6، 18 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که باندازه یک قیراط [ قیراط واحدى براى سنجش الماس است و آن حدود دو گرم است.] از زکات واجب را نپردازد باید به دین یهود یا نصارى بمیرد.
 
رابـطه ایـمان و زکـات
 ۱۹ قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: مَـنْ مَنَعَ قیـراطا مِـنَ الزَّکـاةِ فَلَیْسَ بِمُـؤمِنٍ وَلا مُسْـلِمٍ وَهُـوَ قَـوْلُ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ: رَبِّ ارْجِعُـونِ لَعَـلِّى اَعْمَلُ صالِحا فِیما تَرْکْـتُ. [ همان، 18 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که به وزن یـک قیـراط از زکات واجـب را نـپردازد مـؤمن و مسـلمان نـیست و مصـداق فـرموده خـداست (که بنده بعد از مرگ مى گـوید:) خـدایا مـرا بـرگردان تـا بعـدها کـار شـایسته انجـام دهـم.
 
زکات و مسلمانى
 ۲۰ عَنْ عَلىٍّ علیه السلاماَنَّهُ قالَ: اَلْماعُونُ الزَّکاةُ المَفْرُوضَةُ، وَمَانِعُ الزَّکاةِ کَآکِلِ الرِّبا، وَ مَن لَمْ یُزَکِّ مالَهُ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ. [ بحارالأنوار، 96، 29 .]
على علیه السلام فرمود: مقصود از ماعون [ برگرفته از آخرین آیه سوره ماعون: «ویمنعون الماعون» (ماعون را نمى پردازند) نام سوره نیز از همین کلمه گرفته شده است.] (در قرآن) زکات واجب است، بازدارنده زکات همانند رباخوار است، کسى که زکات مالش را نپردازد مسلمان نیست.
 
پشیمانى بى‏ ثمر
 ۲۱ عَنْ اَبى بَصیرٍ قالَ: سَمِعْتُ اَباعَبْدِاللّهِ علیه السلامیَقُولُ: مَنْ مَنَعَ الزَّکاةَ سَأَلَ الرَّجْعَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَهُوَ قَوْلُ اللّهِ عَزَّوَجلَّ: رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلّى اَعْمَلُ صالِحا فِیما تَرَکْتُ. [ وسائل الشیعه، 6، 14 .]
ابوبصیر گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى فرمود: کسى که از پرداخت زکات خوددارى کند هنگام مرگ تقاضاى برگشت به دنیا خواهد کرد و او مصداق فرموده خداست که: خدایا مرا به دنیا برگردان شاید بعدها کار شایسته انجام دهم. (یعنى زکات خود را بپردازم).
 
زکات و برکت
 ۲۲ قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اِذا مُنِعَتِ الزَّکاةُ مَنَعَتِ الاَْرْضُ بَرَکاتِها. [ وسائل الشیعه، 6، 14 .]
رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: هنگامى که از پرداخت زکات خوددارى شود، زمین برکاتش را باز خواهد داشت.
 
زکات و بروز فقر
 ۲۳ قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام : ... وَاِذا مُنِعَتِ الزَّکاةُ ظَهَرَتِ الْحاجَةُ [ اصول کافى، 1، 448، ح 3 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: ... هنگامى که زکات پرداخت نشود فقر و نیاز بروز خواهد کرد.
 
ترک زکات و بلا
 ۲۴ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: إنَّ اللّهَ لَـیَدْفَعُ بِمَنْ یُصَـلّى مِنْ شیعَتِـنا عَـمَّنْ لایُصَـلّى مِـنْ شیعَتِنا وَلَوْ اَجْمَعُوا عَلى تَرْکِ الصَّلاةِ لَهَلَکُوا، وَإنَّ اللّهَ لَیَدْفَعُ بِمَنْ یُزَکّى مِنْ شیعَتِنا عَمَّنْ لایُزَکّى وَلَوْ أَجْمَعُوا عَلى تَـرْکِ الـزَّکاةِ لَهَلَکُوا. [ اصول کافى، 2، 451 ح 1 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند بواسطه نمازگزاران شیعه بلا را از شیعیانى که نماز نمى خوانند دفع مى کند، و اگر همه نماز را ترک کنند هلاک خواهند شد. و خداوند بخاطر زکات پردازان شیعه بلا را از کسانى که زکات نمى دهند دفع مى کند و اگر همه زکات را ترک کنند نابود خواهند شد.
 
زکات و پذیرش نماز
 ۲۵ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: ثَمانیَةٌ لاتُقْبَلُ مِنْهُمْ صَلاةٌ، مِنْهُمْ مانِعُ الزَّکاةِ. [ وسائل الشیعه، 6، 16 .]
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: نماز هشت گروه پذیرفته نمى شود، یکى از آنان کسانى اند که از پرداخت زکات خوددارى مى کنند.
 
سـزاى مانع الزکات
 ۲۶ قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: اِذا قامَ الْقائِمُ اَخَذَ مانِعَ الزَّکاةِ فَضَرَبَ عُنُقَهُ. [ وسائل الشیعه، 6، 20 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: وقتى که قائم آل محمّد علیه السلام قیام کند مانع الزکاة (کسى که اهل پرداخت زکات نیست) را گرفته گردنش را مى زند.
 
عـاقبت زکات ندادن
 ۲۷ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ علیه السلاماَنَّهُ قالَ: ما مِنْ عَبْدٍ مَنَعَ مِنْ زَکاةِ مالِهِ شَیْئا اِلاّ جَعَلَ اللّهُ ذلِکَ یَوْمَ الْقیامَةِ ثُعْبانا مِنْ نارٍ مُطَوَّقا فى عُنُقِهِ یَنْهَشُ مِنْ لَحْمِهِ حَتّى یَفْرَغَ مِنَ الْحِسابِ وَهُوَ قَوْلُ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ «سَیُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ» یَعْنى ما بَخِلُوا بِهِ مِنَ الزَّکاةِ. [ همان، 11 .]
امام باقر علیه السلام فرمود: بنده اى که از پرداخت مقدارى از زکات واجب خوددارى کند خداوند روز قیامت آن مال را بصورت اژدهایى از آتش قرار مى دهد که در گردن آن شخص پیچیده و گوشت او را مى درد، تا اینکه از حسابرسى آزاد گردد و آن فرموده پروردگار (در قرآن) است که فرمود: آنچه را بخل ورزیدند، روز قیامت طوق گردنشان خواهد شد. (یعنى آنچه از زکات ندادند)
 
ریـشه فقر و گرسـنگى
 ۲۸ قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اِنَّما وُضِعَتِ الزَّکاةُ اِخْتِبارا لِلاَْغْنیاءِ وَمَعُونَةً لِلْفُقَراءِ، وَلَوْ اَنَّ النّاسَ أدُّوا زَکاةَ اَمْوالِهِمْ ما بَقِىَ مُسلِمٌ فَقیرا مُحْتاجا وَلاَسْتَغْنى بِما فَرَضَ اللّهُ لَهُ، وَاِنَّ النّاسَ ما افْتَقَرُوا وَلا احْتاجُوا وَلا جاعُوا وَلاعَرَوْا اِلاّ بِذُنُوبِ الأَغْنِیاءِ وَحَقیقٌ عَلَى اللّهِ تَبارَکَ وَتَعالى اَنْ یَمْنَعَ رَحْمَتَهُ مِمَّنْ مَنَعَ حَقَ اللّهِ فی مالِهِ. [ وسائل الشیعه، 6، 4 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: زکات قرار داده شده تا آزمایش ثروتمندان و کمک به فقرا باشد، اگر مردم زکات اموال خود را بپردازند هیچ مسلمان نیازمندى باقى نمى ماند و با آنچه که خدا واجب کرده بى نیاز مى گردد و مردم فقیر و محتاج و نیازمند و گرسنه و برهنه نمى شوند مگر بواسطه گناهان ثروتمندان شایسته است که خداوند رحمت خود را از کسانى که حق خدا را در ثروت خود ادا نکنند باز دارد.
 
بخیل حقیقى
 ۲۹ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: لَیْسَ الْبَخیلُ مَنْ اَدّى الزَّکاةَ الْمَفْرُوضَةَ مِنْ مالِهِ، وَاَعْطَى النائِبَةَ فى قَوْمِهِ، اِنَّمَا الْبَخیلُ حَقُّ الْبَخیلِ مَنْ لَمْ یُؤَدِّ الزَّکاةَ الْمَفْرُوضَةَ مِنْ مالِهِ، وَلَمْ یُعْطِ النائِبَةَ فى قَوْمِهِ وَهُوَ یُبَذِّرُ فیما سَوى ذلِکَ. [ وسائل الشیعه، 6، 21 .]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که زکات واجب مالش را بپردازد و براى گرفتاریهاى بستگان خود خرج کند بخیل نیست. همانا بخیل حقیقى کسى است که زکات واجب مالى خود را نپردازد و در راه رفع مشکلات بستگان خویش خرج نکند در حالى که در موارد دیگر افراط و اسراف مى کند.
 
انـواع دزدهـا
 ۳۰ قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اَلسُّراقُ ثَلاثَةٌ: مانِعُ الزَّکاةِ، وَمُسْتَحِلُّ مُهُورِ النِّساءِ، وَ کَذلِکَ مَنْ اِسْتَدانَ وَ لَمْ یَنْوِقَضائَهُ. [ میزان الحکمة، 4، 221 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: دزدان سه نوع اند: مانعین زکات، کسانى که مهریه زنان را حلال مى شمارند (و نمى دهند)، و کسى که قرض مى کند ولى قصد پرداخت ندارد.
 
زکاتهاى واجب
 ۳۱ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: وَضَعَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آلهالزَّکاةَ عَلى تِسْعَةِ اَشْیاءَ: اَلْحِنْطَةِ وَالشَّعیرِ وَالتَّمْرِوُالذَّهَبِ وَالفِضَّةِ وَالاْءبِلِ وَالْبَقَرِ وَالْغَنَمِ وَعَفى رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَمّا سَوى ذلِکَ. [ وسائل الشیعه، 6، 34 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آلهبر نُه چیز زکات قرار داد: گندم، جو، خرما، کشمش، طلا، نقره، شتر، گاو و گوسفند و غیر از اینها را بخشید.
 
زکات گیرندگان
 ۳۲ عَنْ سُماعَةَ قَالَ: سَألتُهُ [اَباعَبداللّه] عَنِ الزَّکاةِ لِمَنْ یَصْلَحُ اَنْ یَأْخُذَها؟ فَقالَ: هِىَ لِلَّذى وَاللّهِ فى کِتابِهِ «لِلْفُقَراءِ وَالْمَساکینِ وَالعامِلینَ عَلَیها وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فى الرِّقابِ وَالغارِمینَ وَفى سَبیلِ اللّهِ وَابْنِ السَّبیلِ فَریضةً مَنَ اللّهِ». [ توبه، 60] [ بحارالأنوار، 96، 56 .]
سماعة گوید: از امام صادق سؤال کردم چه کسى شایسته است که زکات بگیرد؟ فرمود: به خدا قسم، زکات براى آنان است که در کتاب او (قرآن) نامشان بیان شده است: فقراء، بیچارگان، جمع آورندگان آن، کسانى که با گرفتن زکات قلبهایشان نسبت به اسلام نرم مى شود، در (آزادى) بندگان، بدهکاران، راه خدا و کسى که در راه مانده است. اینها تکلیف واجب از سوى پروردگار است.
 
زکـات و تـأمـین معاش دیـگران
 ۳۳ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قالَ: قُـلْتُ لاَِبى عَـبْدِاللّهِ: عَیـالُ الْمُسْـلِمینَ اُعْطـیهِمْ مِنَ الـزَّکاةِ فَـاشْتَـرى لَهُمْ مِنْها ثیابا وَ طَعاما وَ أَرى اَنَّ ذلِکَ خَیْرٌ لَهُمْ، فَقالَ: لابَـأْسَ. [ همان، 60 .]
یونس بن یعقوب مى گوید: به امـام صـادق علیه السلامگفتم: به خانواده مسلمانان از زکات مى پردازم براى آنان از زکات لباس و غذا مى خرم و چنین مى پندارم که این براى آنان خیر و مصلحت است امام علیه السلام فرمود: مانعى نـدارد.
 
زکــات براى درماندگان
 ۳۴ قالَ رَسُولُ اللّهِ علیه السلام: لاتَحِلُّ الصَّدَقَةُ لِغَنىٍّ وَلالِذى مِرَّةٍ سَوىٍّ وَلالِمُتَحَرِّفٍ، وَلالِقَوىٍّ، قُلْتُ: ما مَعنى هذا؟ قالَ: لایَحِلُّ أَنْ یَأْخُذَها وَهُوَ یَقْدِرُ عَلى اَنْ یَکُّفَ نَفْسَهُ عَنْها. [ همان، 66 .]
رسـول اکـرم صلى الله علیه و آله فرمود: صدقه [و زکات ]براى ثروتمند و کسى که عاقل و تندرست است و کسى که شغل و حرفه اى دارد حلال نیست. گفتم: معناى این حرف چیست؟ فرمود: روا نیست که صدقه و زکات بگیرد در حالى که مى تواند از آن استفاده نکند.
 
زکات بستگان
 ۳۵ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام اَنَّهُ قالَ: خَمْسَةٌ لایُعْطَوْنَ مِنَ الزَّکاةِ: اَلْوَلَدُ وَ الْوالِدانِ وَ الْمَرْأَةُ وَ الْمَمْلُوکُ لاَِنَّهُ یُجْبَرُ عَلَى النَّفَقَةِ عَلَیْهِمْ. [ بحارالأنوار، 96، 64 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: به پنج گروه زکات پرداخت نمى شود: فرزند، پدر و مادر، همسر و بنده (کنیز و غلام) چون انسان مجبور است به آنان نفقه بدهد. (چون آنان واجب النفقه اند)
 
زکـات فـطره و مـرگ
 ۳۶ قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اَلفِطْرَةُ واجِبَةٌ عَلى کُلِّ مُسْلِمٍ، فَمَنْ لَمْ یُخْرِجْها خیفَ عَلَیْهِ الفَوْتُ، فَقیـلَ لَهُ: وَمَا الْفَوْتُ؟ قـالَ: اَ لْمَوْتُ. [ همان، 109 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: زکات فطره بر هر مسلمانى واجب است، کسى که آنرا نپردازد بیم آن مى رود که فوت شود. پرسیدند فوت چیست؟ فرمود: مـرگ.
 
تکمیل زکـات
 ۳۷ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، عَنْ آبائِهِ علیهم السلام قالَ: قالَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله : مَنْ اَدّى زَکاةَ الفِطْرِ عَمَّ اللّهُ لَهُ ما نَقَصَ مِنْ زَکاتِهِ. [ بحارالأنوار، 96، 105 .]
امام هفتم بنقل از اجدادش نقل کرده که: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که زکات فطره را بپردازد، خداوند کمبود زکات واجب او را تکمیل مى کند.
 
زکات همگانى
 ۳۸ قالَ الصّادِقُ علیه السلام: فى قَوْلِهِ: «وَاَوْصانى بِالصَّلاةِ والزَّکاةِ [ مریم، 31] » قالَ: زَکاةُ الرُّؤُوسِ لاَِنَّ کُلَّ النّاسِ لَیْسَتْ لَهُمْ اَمْوالٌ، وَاِنَّما الفِطْرَةُ عَلَى الْفَقیرِ وَالْغنىِّ وَالصَّغِیرِ وَالْکَبِیرِ. [ بحارالأنوار، 96، 104 .]
امام صادق علیه السلام در فرموده خداوند از قول حضرت عیسى «و مرا به نماز و زکات سفارش کرد» فرمود: منظور زکات سرانه (فطره) است چون همه مردم ثروت ندارند (تا زکات سال بر آنان واجب شود و امّا زکات فطره بر فقیر و ثروتمند و کوچک و بزرگ واجب است.
 
تکمیل روزه
 ۳۹ قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: اِنَّ مِنْ تَمامِ الصَّوْمِ اِعْطاءُ الزَّکاةِ یَعْنِى الْفِطْرَةَ، کَما اَنَّ الصَّلاةَ عَلَى النَّبِى صلی الله علیه و آلهمِنْ تَمامِ الصَّلاةِ، لاِنَّهُ مَنْ صامَ وَلَمْ یُؤَدِّ الزَّکاةَ فَلا صَوْمَ لَهُ اِذا تَرَکَها مُتَعَمِدّا. [ وسائل الشیعه، 6، 221 .]
امـام صـادق علیه السلام فرمـود: تکمـیل روزه به پرداخـت زکات فطره اسـت، هــمانطور که صلوات و درود بر پیامبر (در تشهّد) تکمیل نمـاز است، زیـرا کـسى که روزه بگـیرد ولى عمدا زکات را نپردازد روزه اى براى او نیست. (یعـنى روزه اش پذیرفـته نمى شـود).
 
زکات اعضاء
 ۴۰ قالَ الصّادِقُ علیه السلام: عَلى کُلِّ جُزْءٍ مِنْ اَجْزائِکَ زَکاةٌ واجِبَةٌ لِلّهِ عزَّوَجَلَّ، بَلْ عَلى کُلِ شَعْرَةٍ، بَلْ عَلى کُلِّ لَحْظَةٍ! فَزَکاةُ الْعَیْنِ اَلنَّظَرُ بِالْعِبْرَةِ وَالغَضُّ عَنِ الشَّهَواتِ وَما یُضاهیها، وَزَکاةُ الْأُذُنِ اِسْتِماعُ الْعِلْمِ وَالْحِکْمَةِ وْ الْقُرْآنِ. [ بحارالأنوار، 96، 7 .]
امام صادق علیه السلام فرمود: به هر یک از اعضاى تو زکاتى واجب براى خدا در عهده توست، بلکه بر هر مویى بلکه بر هر نگاهى (زکاتى بر عهده دارى) زکات چشم نگاه با عبرت و چشم پوشى از شهوات و امثال آن است، و زکات گوش، گوش کردن به علم و حکمت و قرآن است.