چهل حدیث درباره کار و لقمه حلال
«امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
کَسْبُ الحَرامِ یَبینُ فی الذُّرِّیَّةِ.
درآمد حرام و نامشروع، اثر آن در نسل و اولاد ظاهر می‌شود.
(وسائل، ج ١٢، ص ٥٣)
١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
طَلَبُ الحَلالِ جِهادٌ.
به دنبال روزی حلال رفتن، جهاد در راه خدا است.
(مواعظ عددیّه، ص ٣)
٢ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
مَن طَلَبَ الدُّنیا حَلالاً فی عَفافٍ کانَ فی دَرَجَةٍ الشّهداءِ.
کسی که دنیای خود را با عفّت نفس و از راه حلال تأمین می‌کند مقام و منزلت شهیدان را خواهد داشت.
(المحجة البیضاء، ج ٣، ص ٢٠٣)
٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه السلام»:
ضِیاءُ القَلبِ مِن أَکْلِ الحَلالِ.
صفا و نورانیت قلب، نتیجة لقمه حلال است.
(مواعظ عددیّه، ص ٢٣)
٤ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
مَن باتَ کالّاً مِن طَلَبِ الحَلالِ باتَ مَغفوراً لَهُ.
کسی که به دنبال روزی حلال، روز خود را خسته و درمانده سپری کرده، (بداند که) شب خود را (نیز) با گناهان آمرزیده سپری خواهد نمود.
(بحار، ج ١٠٣، ص ٢)
٥ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
کَسْبُ الحَرامِ یَبینُ فی الذُّرِّیَّةِ.
درآمد حرام و نامشروع، اثر آن در نسل و اولاد ظاهر می‌شود.
(وسائل، ج ١٢، ص ٥٣)
٦ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
اذا وَقَعتِ اللُّقمَةُ مِن حرامٍ فی جَوفِ العَبدِ لَعَنَهُ کُلُّ مَلَکٍ فی السَّمواتِ و الأرضِ!
همین که لقمة حرام داخل اندرون بنده‌ای شد تمام فرشتگان آسمان‌ها و زمین او را لعنت می‌کنند!
(بحار، ص ١٠٣، ص ١٢)
٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
أَکلُ الحرامِ یَطرُدُ الایمانَ.
لقمة حرام، ایمان را از انسان سلب می‌کند.
(مواعظ عددیّه، ص ١٥٣)
٨ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
حَلالی حلالٌ اِلی یَومِ القیامَةِ و حرامی حرامٌ اِلی یومِ القیامةِ.
(احکام) حلال من تا قیامت حلال و (احکام) حرام من تا قیامت حرام است.
(سفینه، ج ١، ص ٢٩٩)
٩ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
لاخَیرَ فی مَن لایُحِبُّ جَمْعَ المالِ مِن حلالٍ یَکُفُّ بِهِ وَجهَهُ و یَقضی بِهِ دَینَهُ وَ یَصِلُ بِهِ رَحِمَهُ.
کسی که خواهان اندوختن مال از راه حلال و مشروع نباشد که با آن آبروی خود را حفظ کند و بدهی خود را ادا نماید و از راه آن صلة ارحامش را به جا بیاورد هیچ گونه خیر و امیدی در وجود او نیست.
(فروع کافی، ج ٥، ص ٧٢)
١٠ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه السلام»:
سوَفَ یأتیکَ ما قُدِّرَ لَک فَخَفِّضِ المُکْتَسب.
آنچه برایت مقدّر شده به تو خواهد رسید، در کار و کسبت حریص و افراطی مباش.
(شرح غُرر، ج ١، ص ٤٣٤)
١١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
مَن اَکَل الحلالَ قامَ علی رأسِهِ مَلکٌ یَستَغفِرُ لَهُ حَتّی یَفْرُغَ مِن اَکِلِه.
وقتی کسی غذای حلال می‌خورد فرشته‌ای بالای سر او حاضر می‌شود و برایش طلب مغفرت می‌کند تا وقتی که از صرف غذا فارغ شود. (مکارم‌الأخلاق، ص ١٥٠)
١٢ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
لاتَدَعْ طَلَبَ الرِّزق مِن حِلِّهِ فَاِنّهُ عَوْنٌ لَکَ عَلی دینِکَ.
هیچ‌گاه از تحصیل روزی حلال رو گردان مباش. مال حلال یاور و معین تو در حفظ دین و ایمان تو است.
(وسائل، ج ١٢، ص ١٠)
١٣ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
لَو أنّ اَحَدَکُم اکتَسَبَ المالَ مِن حِلِّهِ و اَنفَقَهُ فی حِلِّهِ لَمْ یُنفِقْ دِرهَماً الاّ أخلَفَ اللهُ عَلَیه.
هر یک از شما که درآمدش از راه حلال باشد و آن را نیز در راه حلال مصرف کند به ازای هر درهمی (واحد پول) که خرج می‌کند خداوند همانند آن را در مال او جبران می‌نماید.
(مکارم‌الأخلاق، ص ٣٢٣)
١٤ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
طوبی لِمَن طابَ کَسْبُهُ و صَلُحَتْ سَریرَتُهُ وَ کَرُمَت علانِیَتُهُ و عَزَلَ عَنِ النّاسِ شَرَّهُ.
خوشا به حال کسی که درآمدش حلال، باطنش پاک، ظاهرش باکرامت، و اذیت و آزارش به احدی از خلق الله نمی‌رسد.
(شهاب‌الأخبار، ص ٣٠٧)
١٥ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
مَن اَکلَ مِنَ الحَلالِ صَفا قَلبُهُ وَ دَمَعَتْ عَیناهُ وَ لَم یَکُنْ لِدَعوَتِهِ حِجابٌ.
کسی که خوراکش طیّب و طاهر باشد دلی با صفا و چشمانی گریان (ترس از خدا) خواهد داشت و مانعی برای اجابت دعای او نخواهد بود. (حاشیة اَلشهاب فی‌الحِکَم والآداب، ص ٥٣)
١٦ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
من کسِلَ عما یُصلِحُ بِهِ أَمرَ مَعیشَتِهِ فَلَیسَ فیه خَیرٌ لِأَمِردُنیاه.
کسی که در اصلاح أَمر معیشتی خود لاابالی و تَن‌پرور است خیر و امیدی به زندگی و امور دنیای او نیست.
(وسائل، ج ١٢، ص ٣٧)
١٧ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
لا تَکسَلْ عَن مَعیشَتِکَ فَتکَونَ کَلاًّ علی غَیرِک.
در تحصیل روزی سستی و تن‌پروری به خرج مده که سربار دیگران خواهی بود.
(وسائل، ج ١٢، ص ٣٧)
١٨ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه السلام»:
عِلیکَ ب‍ِلزومِ الحلالِ و حُسنِ البِرِّ بالعِیالِ وَ ذِکرِ اللهِ عَلی کُلِّ حال.
به هوش باش! برتو باد که روزی را از راه حلال به دست آوری و با اهل و عیال به نکویی رفتار کنی و در هر حال در ذکر و به یاد خدا باشی.
(فهرست غرر، ص ٧٩)
١٩ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
أَرَأَیتَ لَو أنَّ رَجُلاً دَخَلَ بَیتَهُ وَ أَغلَقَ بابَهُ أکانَ یَسقُطُ عَلَیهِ شیءٌ مِن السّماء؟!
آیا هیچ دیده‌ای مردی در خانه‌اش بنشیند و در را به روی خود ببندد و از آسمان برای او چیزی (به ارمغان) فرود بیاید؟!
(فروع کافی، ج ٥، ص ٧٨)
٢٠ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
مَن لَم یَستحی مِن طَلَبِ الحَلالِ مِن المَعیشَةِ خفَّتْ مَؤُنتُهُ و رَخی بالُهُ و نَعِمَ عِیالُهُ.
کسی که از تحصیل روزی حلال (در هر کاری که باشد) شرم نکند، زندگی او کم‌هزینه، خاطرش آسوده و خانواده‌اش در نعمت و آسایش به سر خواهند برد.
(تحف العقول، ص ٥٧)
٢١ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
کُن لِما لاتَرجو أَرجی مِنکَ لِما تَرجو! فَاِنَّ موسی(ع) ذَهَبَ یَقْتَبِسُ لأَهلِهِ ناراً فَانصَرفَ اِلَیهم وَ هُوَ نبَیٌّ مُرسَل!
به آنچه که امید نداری بیش از آنچه که بدان امید داری امیدوار باش! حضرت موسی علیه السلام زمانی (پیش از رسالت) (به طرف کوه) رفت که آتشی برای اهل خود فراهم کند، وقتی برگشت، پیغمبر مُرسل و صاحب شریعت بود!
(وسائل، ج ١٢، ص ٣٣)
٢٢ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
إنَّ أَطیَبَ ما أَکَلَ الرَّجُلُ مِن کَسِبِهِ وَ إنَّ وَلدَهُ مِن کَسِبه.
پاکیزه‌ترین خوراک انسان از راه درآمد و کسب (حلال) او است و بداند که نسل و اولاد او نیز نتیجة همین کار و کسب او خواهند بود.
(شهاب‌الاخبار، ص ٣٦٠)
٢٣ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
مَن لَم یَرْضَ بِما قَسَم اللهُ لَهُ الرّزقَ وَ بَثَّ شَکواهُ وَ لَم یَحتَسِبْ، لَمْ تُرفَعْ لَهُ حَسنةٌ و یَلقَی اللهَ وَ هَوَ عَلیهِ غَضبانُ.
کسی که به قسمت خدادادی راضی نباشد و آن را به حساب خدا و قیامت نگذارد و شکایتش نزد این و آن ببرد کمترین اجر و پاداشی نخواهد داشت و (فردا) با خشم و غضب الهی مواجه خواهد بود.
(من‌لایحضر، ج ٢، ص ١٩٧)
٢٤ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه السلام»:
طوبی لِمَن ذَلَّ فی نَفسِه وَ طابَ کَسبُه.
خوشا به حال کسی که در نزد خود فروتن و متواضع، و درآمدش طیّب و طاهر باشد.
(بحار، ج ١٠٣، ص ٢)
٢٥ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
مَنْ اَکَلَ الحلالَ اَربعینَ یَوماً نَوَّرَ اللهُ قلبَه.
کسی که چهل روز خورد و خوراکش از راه حلال باشد خداوند دل او را نورانی می‌کند.
(بحار، ج ١٠٣، ص ١٦)
٢٦ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
الشّاخِصُ فی طَلَبِ الرِّزقِ الحَلالِ کَالمُجاهِدِ فی‌سبیلِ الله.
کسی که در پی درآمد و روزی حلال باشد همانند مجاهد در راه خدا است.
(بحار، ج ١٠٣، ص ١٧)
٢٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
من اَکَلَ حراماً مّالم یَقْبَلِ اللهُ مِنهُ صَرفاً و لا عدلاً.
کسی که مال حرامی را بخورد هر چند اندک باشد، خداوند هیچ عملی از او قبول نمی‌کند چه واجب باشد چه مستحب.
(بحار، ج ١٠٣، ص ١٦)
٢٨ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
لاتَدَعوا التّجارةَ فَتَهونُوا، إتَّجِروا بارَکَ اللهُ لَکُم.
از تجارت و بازرگانی دست نکشید که خوار و حقیر خواهید شد. شما تجارت کنید خداوند به شما برکت می‌دهد.
(وسائل، ج ١٢، ص ٧)
٢٩ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
أیَعْجُزُ اَحَدُکُم أَن یَکونَ مِثلَ النَّملَةِ؟ فَاِنَّ النَّملَةَ تَجُرُّ اِلی جُحرِها.
آیا شما (در کار و فعالیت) به اندازة یک مورچه همت ندارید؟ مورچه خودش شخصاً به دنبال روزی می‌رود و دانه را به داخل لانه‌اش می‌برد.
(فروع کافی، ج ٥، ص ٧٩)
٣٠ـ «امام محمد باقر (علیه السلام)»:
إنّی لَأَبغُضُ الرّجُلَ أنْ یَکونَ کَسلاناً عَن أَمِر دُنیاهُ وَ مَنَ کَسِل عن أمِر دُنیاهُ فهُوَ عَن أمرِ آخِرَتِه أَکسَلُ!
من از مردی که در امور دنیوی خود تنبل و تن‌پرور باشد بیزارم. کسی که در امور دنیوی خود سُست و لاابالی باشد در امور آخرتش لاابالی‌تر خواهد بود!
(فروع کافی، ج ٥، ص ٨٥)
٣١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
اَلعِبادَةُ مَعَ اَکلَ الحرامِ کَالِبناءِ عَلَی الماء!
عبادتی که همراه با خوردن مال حرام باشد همچون بنایی است که بر روی آب ساختمان کرده باشند!
(بحار، ج ١٠٣، ص ١٢)
٣٢ـ «امام جعفر صادق (علیه السلام)»:
اِنّ اللهَ لَیُبغِضُ المُنفِقَ سِلعَتَهُ بِالأَیْمانِ.
خداوند، آن کاسبی که اجناس خود را با سوگند و قَسم می‌فروشد دشمن می‌دارد.
(امالی صدوق، ص ٤٨٣)
٣٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه السلام»:
مَن لَم یَصبِرْ عَلی کَدِّهِ صَبَر علَی الاِفلاسِ!
کسی که رنج کار و کسب را بر خود هموار نمی‌کند باید که رنج فقر و نداری را نیز تحمّل نماید!
(فهرست غرر، ص ١٩٤)
٣٤ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم»:
اَلیَمینُ الکاذِبَةُ مُنفِفَةٌ لِلسِّلعةِ مُمحِقَةٌ لِلکَسب.
سوگندِ دروغ خوردن در معامله هرچند که جنس را به فروش میرساند اما باعث رفع برکت و تباهی کسب خواهد شد.
(شهاب‌الأخبار، ص ٨٤)
٣٥ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:
أخَبثُ المکاسِبِ کَسبُ الرِّبا.
پلیدترین کسب و درآمدها کسب ربا خواری است.
(فروع کافی، ج ٥، ص ١٤٧)
٣٦ـ «امام جعفرصادق (علیه‌السلام)»:
لَعَنَ رسولُ الله صلّی الله علیه وآله: الرّبا و آکِلَهُ وَ مُوَکِّلَهُ و بایِعَهُ و مُشتریهِ و کاتِبَهُ و شاهِدَیهِ.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله ربا و رباخوار و موکِّل و فروشنده و خریدار و نویسنده و گواهان ربا همه را لعنت فرموده است.
(مستدرک، ج ١٣، ص ٣٣٦)
٣٧ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
دِرهَمُ ربا أَشَدُّ مِن سَبعینَ زِنْیَةً کُلَّها بِذاتِ مَحرمٍ.
خوردن یک درهم (واحد پول) ربا، گناه آن در نزد خدا از هفتاد عمل شنیع زنای انسان ـ العیاذبالله ـ با محرم‌های خود عظیم‌تر است!
(تهذیب، ج ٧، ص ١٩)
٣٨ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
الزّانی بِأُمِّهِ أهَوَنُ عِندَ اللهِ مِمَّن یُدخِلُ فی مالِهِ مِنَ الرّبا مِثقالَ حَبَّةٍ مِن خَردَلٍ!!
آن کس که ـ العیاذبالله ـ با مادر خود زنا کند، گناه او نزد خدا کوچک‌تر از گناه آن کسی که به اندازة یک دانه خردل در مال خود ربا داشته باشد!! (بحار، ج ٧٧، ص ١٠٢)
٣٩ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
مَنِ اتَّجرَ بِغَیرِ فقهٍ فَقَدِ ارْتَطَمَ فی‌الرِّبا!.
کسی که بدون فرا گرفتن احکام و معارف دین به کار و کسب بپردازد مسلماً در غرقاب ربا خواری فرو خواهد رفت!
(نهج‌البلاغه، کلمة ٤٣٩)
٤٠ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
أحْسَنُ الناسِ معاشاً مَن حَسُنَ معاشُ غَیرِهِ فی مَعاشِه.
بهترین زندگی و معاش را کسی دارد که در پرتو معاش او معاش دیگران نیز به خوبی تأمین شود. (خیر او به دیگران می‌رسد)
(تحف‌العقول، ص ٤٧١)
