چهل حدیث خرید و فروش
- فروش قبل از تحویل
- ۱ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: اِذَا اشْـتَرَیْتَ بَیْـعا فَلا تَبِعْهُ حَتَّى تَقْبِضَهُ. [کنزالعمال، جلد 4/15]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: وقتى چیـزى خـریدى پیش از آنکه آن را تحویل بگیرى نفروش.
- فروش کالاى معیوب
- ۲ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: الْمُسْلِمُ اَخُوا لْمُسْلِمِ وَلایَحِلُّ لِمُسْلِمٍ باعَ مِنْ اَخِیهِ بَیْعا فِیهِ عَیْبٌ اِلاّ بَیَّنَهُ. [کنز العمال جلد 4/59]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: مسلمان با مسلمان بـرادر است و جایز نیست به برادرش چیز معیوبى را بفروشد مگر آنکه به او اعـلام نماید.
- غشّ در معامله
- ۳ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: یا صَاحِبَ الطَّعامِ، اَسْفَلُ هذا مِثْلُ اَعْلاهُ؟ مَن غَشَّ الْمُسْلِمینَ، فَلَیْسَ مِنْهُمْ. [کنز العمال جلد 4/60]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: اى خواروبار فروش، زیر این کالا همانند روى آن است؟ هرکس به مسلمانان خیانت کند مسلمان نیست.
- دخالت درمعامله مؤمن
- ۴ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: لایَبِعْ بَعْضُکُمْ عَلى بَیْعِ اَخِیهِ. [کنزالعمال، جلد 4/69]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: هیچ یک از شما وارد معامله برادر دینى خود نشود.
- آرزوى گرانى
- ۵ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: مَنْ تَمَنّى عَلى اُمَّتِى الْغَلاءَ لَیْلَةً وَاحِدَةً اَحْبَطَ اللّه ُ عَمَلَهُ اَرْبَعینَ سَنَةً. [کنزالعمال جلد 4/98]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: هرکس یک شب در آرزوى گرانى براى امت من باشد خداوند اعمال چهل ساله او را تباه خواهد کرد.
- بازرگان راستگو
- ۶ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: اَلتّـاجِرُ الصَّـدُوقُ تَحْتَ ظِلِّ الْعَرْشِ یَوْمَ الْقِیامَةِ. [میزان الحکمه جلد 1/528]
پیامبر خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: بـازرگان راستـگو روز قیامت در سایه حمایت خداست.
- تجارت وشهادت
- ۷ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: اَلتّاجِرُ الاَْمینُ الصَّدُوقُ الْمُسْلِمُ مَعَ الشُّهَـداءِ یَوْمَ الْقیـامَةِ. [میزان الحکمه جلد 1/528]
پیامبر خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: بازرگان امین و راستگو و مسلمان روز قیامت با شهیدان خواهد بود.
- توزین و کالا
- ۸ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: یا وَزّانُ، زِنْ وَ ارْجَـحْ. [میزان الحکمه جلد 1/523]
پیامبر خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: اى توزین گر! وزن کن و اندکى بیفزاى.
- خطر در کمین تجّار
- ۹ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: یا مَعْشَرَ التُّجَارِ إنَّ التُّجَارَ یُبْعَثُونَ فُجّارا اِلاّ مَنِ اتَّقَى اللّه َ وَ بَرَّ وَصَدَقَ. [میزان الحکمه جلد 1/527]
پیامبر خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: هان اى بازرگانان! همانا بازرگانان در قیامت گنهکار برانگیخته مى شوند مگر کسى که تقـواى الهى پیشـه کند، نیکویى کند و راستگو باشد.
- فسخ معامله
- ۱۰ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: مَنْ اَقالَ نادِما اَقالَهُ اللّه ُ یَوْمَ الْقِیامَةِ. [میزان الحکمه جلد 1/523]
پیامبر خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: هرکس معامله شخص پشیمانى را فسخ کند، خـداونـد روز قیـامت از گنـاهان او بـگذرد.
- آفات تجارت
- ۱۱ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: مَنْ باعَ وَاشْتَرى فَلْیَجْتَنِبْ خَمْسَ خِصالٍ وَاِلاّ فَلا یَبِیعَنَّ وَلا یَشْتَرِیَنَّ: الرِّبا، وَالْحَلْفَ وَکِتْمانَ الْعَیْبِ وَالْحَمْدَ اِذا باعَ وَالذَّمَّ اِذَا اشْتَرى. [بحار الانوار جلد 103/95]
پیامبر خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: سوداگر وبازرگان باید از پنج خصلت دورى گزیند وگرنه داد و ستد نکند: ۱ ـ رباخوارى ۲ ـ سوگندخوردن ۳ ـ نهان داشتن عیب ها ۴ ـ ستایش کالا هنگام فروش ۵ ـ نکوهش هنگام خرید.
- ربــا خـوارى
- ۱۲ عَنِ النَّبِىِّ صلَّی الله علیه و آله: شَرُّ الْکَسْبِ کَسْبُ الرِّبا. [بحارالانوار جلد 103/115]
پیامبر خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: بـدتـرین درآمــدهـا، درآمدى است که از راه ربا به دست آید.
- فروش انسانها
- ۱۳ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: اِنَّ اللّه َ غـافِرُ کُلِّ ذَنْبٍ اِلاّ مَنْ جَحَدَ مَهْرا اَوِا غْتَصَبَ اَجِیرا اجَرَهُ اَوباعَ رَجُـلاً حُرّا. [بحار الانوار جلد 103/129]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: خـداوند تمام گنـاهان را مى آمـرزد، مگر کسى که مهر زنى را نپردازد، مزد کارگرى را ندهد و شخص آزادى را بفروشد.
- سوء استفاده از اعتماد مشترى
- ۱۴ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: غَبْنُ الْمُسْتَرْسِلِ رِبا. [بحارالانوار جلد 103/104]
پیامبر خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: مغبون ساختن کسى که کار را به انصاف خود انسان سپرده، حکم رباخوارى دارد.
- زشتى احتکار
- ۱۵ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: اَیُّما رَجُلٍ اشْتَرى طَعاما فَکَبَسَهُ اَرْبَعِینَ صَباحا، یُریُد بِهِ غَلاءَ الْمُسْلِمِینَ ثُمَّ باعَهُ فَتَصَدَّقَ بِثَمَنِهِ، لَمْ یَکُنْ کَفّارَةً لِما صَنَعَ. [بحارالانوار جلد 103/98]
پیامبر خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: هرکس مواد خوارکى بخرد وچهل روز براى ایجاد گرانى نگهدارد، سپس بفروشد وقیمت آن را در راه خدا صدقه بدهد، کفّاره احتکارش حساب نمى شود.
- وارد کننده کالا
- ۱۶ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: اَلْجالِبُ مَرْزُوقٌ وَالْمُحْتَکِرُ مَلْعُونٌ. [وسائل الشیعه جلد 12/313]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: وارد کننده «از لُطف و رحمت الهى» بهـره مـند مى گـردد و احتکار کننده ملعون است.
- اختیار فسخ
- ۱۷ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: اَلْبَیِّعانِ بِالْخِیارِ حَتّىَ یَفْتَرِقا. [وسائل الشیعه جلد 12/245]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: مشترى و فروشنده تا از هم جدا نشده اند اختـیار فسـخ دارنـد.
- دخالت در معامله دیگران
- ۱۸ نَهى رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: اَنْ یَدْخُلَ الرَّجُلُ فِى سَوْمِ اَخِیهِ الْمُسْلِمِ. [وسائل الشیعه جلد 12/338]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله نهى فرمود: از اینکه کسى در معـامله بـرادر مسلمان خود وارد شود.
- تجارت و سوگند
- ۱۹ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: وَیْلٌ لِتُجّارِ اُمَّتِى مِنْ لا وَاللّه ِ وَبَلى وَاللّه ِ وَوَیْلٌ لِصُنّاعِ اُمَّتِى مِنَ الْیَوْمِ وَغَدا. [وسائل الشیعه جلد 12/310]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: واى بـر بازرگانان اُمّـت مـن از «نه بـه خـدا» و «آرى به خـدا» گفـتن. و واى بر صنعتـگران اُمّت من از «امروز وفـردا» کردن.
- سوء استفاده از اضطرار مردم
- ۲۰ عَنْ اَمِیرِ الْمُؤمِنینَ علیه السلام: نَهى رَسُولُ اللّه ِ عَنْ بَیْعِ الْمُضْطَرِّینَ. [میزان الحکمه جلد 1/521]
امام على علیه السلام فرمود: رسول خدا صلَّی الله علیه و آله از خرید (اجحاف گرانه) اموال اشخاص که ناچـار به فروش شده اند منـع فرموده است.
- تقلب در گوشت فروشى
- ۲۱ عَنْ عَلِىّ علیه السلام أَنَّهُ دَخَلَ السُّوقَ فَقالَ: یا مَعْشَـرَ اللَّحّامینَ ! مَنْ نَفَخَ مِنْکُمْ فِى اللَّحْمِ فَلَیْسَ مِنّا. [بحار الانوار جلد 103/102]
امام على علیه السلام وارد بازار شد و فرمود: هـان اى گوشت فروشـان ! هرکس در گوشت بِدَمَد و آن را چاق نشان دهد از مـا (مسلمانان) نیـست.
- فروش پوست درندگان
- ۲۲ عَنْ اَمیرِ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام: مِنَ السُّحْتِ ثَمَنُ جُلُودِ السِّباعِ. [بحارالانوار جلد 103/103]
امام على علیه السلام فرمود: بهاى پوست درندگان حرام است.
- احتکار
- ۲۳ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: اَلاِْحْـتِــکارُ شِیمَةُ الاَْشْرارِ. [میزان الحکمه جلد 2/286]
امام على علیه السلام فرمود: احـتـــــکار راه و رسم اشرار است.
- خرید و فروش مشروبات
- ۲۴ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: لَعَـنَ اللّه ُ الْخَمْرَ وَ عاصِرَها وَ غارِسَها وَ شارِبَها وَساقِیَها وَبایِعها وَ مُشْتَرِیها وَ اکِلَ ثَمَنِها وَحامِلَها وَالَْمحْمُولَ اِلَیْهِ. [بحارالانوار جلد 103/44]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: خداوند لعن کرده است مشروب وفشارنده آن و کارنده درخت آن ونوشنده آن وساقى وفروشنده آن وخریدار وخورنده پول آن وحامل آن را وکسى را که به سوى او مى برند.
- افزایش کاذب قیمت
- ۲۵ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: أَلنـّاجِشُ خـائِنٌ. [بحارالانوار جلد 103/81]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: کسى که قیمت جنسى را بالا مى برد بدون آنکه قصد خرید داشته باشد، خـائن اسـت.
- تحقیق در مورد قیمت
- ۲۶ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: اَلْمَغْبُونُ لا مَحْمُودٌ وَلامَأْجُورٌ. [بحارالانوار جلد 103/94]
پیامبر خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: کسى که مغبون مى شود نه نـزد خلق پسـندیده اسـت و نه نزد خدا داراى پاداش مى باشد.
- خرید و فروش کالاى مسروقه
- ۲۷ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلَّی الله علیه و آله: مَنِ اشْتَرى خِیانَةً وَهُوَ یَعْلَمُ فَهُـو کَالَّذى خـانَها. [وسائل الشیعه جلد 12/248]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: هرکس دانسته اموال مسروقه اى را بخرد همانند خودِ خـائن است.
- قرض بدون تصمیم پرداخت
- ۲۸ قَالَ الصَادِقُ علیه السلام: اَلسُّرّاقُ ثَلاثَةٌ: مانِعُ الزَّکاةِ وَمُسْتَحِلُّ مُهُوِر النِّسآءِ وَکَذلِکَ مَنِ اسْتَدانَ وَلَمْ یَنْوِقَضائَهُ. [بحارالانوار جلد 103/146]
امام صادق علیه السلام فرمود: دزدان سه دسته اند: ۱ ـ آنکه زکات نپردازد ۲ ـ آنکه مهر زنان را ندهد ۳ ـ آنکه قرض بگیرد و تصمیم پرداخت نداشته باشد.
- وفادارى نسبت به معاملات
- ۲۹ عَنِ الصّادِقِ علیه السلام: اَلْمُسْلِمُونَ عِنْدَ شُرُوطِهِمْ اِلاّ ما خالَفَ کتابَ اللّه ِ. [بحارالانوار جلد 103/137]
امام صادق علیه السلام فرمود: مسلمانان به قراردادهاى خود وفادارند مگر شرطى که بر خلاف قـرآن باشد.
فروش به کمک سوگند
۳۰ قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اِنَّ اللّه َ لَیُبْغِضُ الْمُنْفِقَ سَلْعَتَهُ بِالْأَیْمانَ. [بحارالانوار جلد 103/99]
امام صادق علیه السلام فرمود: همانا کسى که با کمک قسم کالاى خـود را بفروشـد مورد خشم خـداست.
- خشکسالى وکم فروشى
- ۳۱ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: اِذا طُفِّفَتِ الْمَکاییلُ اَخَذَهُمُ اللّه ُ بِالسِّنِینَ وَالْقَحْطِ. [بحارالانوار جلد 103/107]
امام على علیه السلام فرمود: وقتى پیمـانه ها را کاهـش دهـند خداوند ایشان راگرفتار قحط و کمبود مى سازد.
- بازرگان راستگو
- ۳۲ قالَ الصّادِقُ علیه السلام: ثَلاثَةٌ یُدْخِلُهُمُ اللّه ُ الْجَنَّةَ بِغَیْرِحِسابٍ: اِمامٌ عادِلٌ وَتاجِرٌصَدُوقٌ وَشَیْخٌ اَفْنى عُمْرَهُ فِى طاعَةِ اللّه ِ. [میزان الحکمه جلد 1/528]
امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند سه کس را بدون حسابرسى به بهشت مى برد: ۱ ـ پیشواى عادل ۲ ـ بازرگان راستگو ۳ ـ پیرى که عُمر خود را در اطاعت خدا گذرانیده باشد.
- فقه و تجارت
- ۳۳ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: یا مَعْشَرَ التُّجّارِ، اَلْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ اَلْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجرُ، اَلْفِقْهُ ثُمَّ الْمَتْجَرُ. [میزان الحکمه جلد 1/520]
امام على علیه السلام فرمود: اى بازرگانان، اوّل فقاهت (دین شناسى) سپس تجارت، اوّل فقاهت سپس تجارت، اوّل فقاهت سپس تجارت.
- تجارت و خِردورزى
- ۳۴ قالَ الصّادِقُ علیه السلام: التِّجــارَةُ تَزیِدُ فِى الْعَقْلِ. [وسائل الشیعة، ج 1، ص 4، میزان الحکمه جلد 1/518]
امام صادق علیه السلام فرمود: تـجــارت مایه افزونى خرد است.
- تجارت با خدا
- ۳۵ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: لاتِجـارَةَ کَالْعَمَلِ الصّالِحِ وَ لا رِبْـحَ کَالثَّـوابِ. [میزان الحکمه جلد 1/522]
امام على علیه السلام فرمود: هیچ تجارتى همانند عمل صالح نیست و هیچ سودى مانند پاداش الهى نیست.
- تاجر ترسو
- ۳۶ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: اَلتّاجِرُ الْجَبـانُ مَحْـرُومٌ وَ التّاجِرُ الْجَسُورُ مَرْزُوقٌ. [وسائل الشیعه جلد 12/323]
على علیه السلام فرمود: بازرگان ترسو محروم است و بازرگان شجـاع بهره مند.
- پس گرفتن کالا
- ۳۷ قالَ الصّادِقُ علیه السلام: اَرْبَعَةٌ یَنْظُرُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ اِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ: مَنْ اَقالَ نادِما، اَوْ اَغاثَ لَهْفانا، اَوْ اَعْتَقَ نَسَمَةً، اَوْ زَوَّجَ عَزَبا. [وسائل الشیعه جلد 12/4]
امام صادق علیه السلام فرمود: چهار کس در روز قیامت مورد توجّه خداوندند: ۱ ـ کسى که خرید وفروش شخص نادمى را فسخ کند. ۲ ـ آنکه اندوه زده اى را فریادرسى کند . ۳ ـ کسى که برده اى را آزاد سازد . ۴ ـ کسى که زن ویا مرد بى همسرى را همسر دهد.
- شریک جرم در ربا
- ۳۸ قالَ رسول اللّه صلَّی الله علیه و آله: آکِلُ الرِّبا وَ مُؤْکِلُهُ وَ کاتِبُهُ وَ شاهِداهُ فِی الْـوِزْرِ سَـواءٌ. [من لایحضره الفقیه جلد 3/274]
رسول خدا صلَّی الله علیه و آله فرمود: ربا خوار و ربا پرداز و حسابدارِ امور ربوى و گواهان آن همه در بارِ گناه، شریک و مسئولند.
- تجارت و بىنیازى
- ۳۹ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام: تَعَـرَّضُـوا لِلتِّجـاراتِ فَاِنَّ لَکُمْ فیها غِنىً عَمّا فِى أَیْدِى النّاسِ وَاِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ یُحِبُّ الْمُحْتَرِفَ الاَْمِینَ. [ میزان الحکمه، جلد 1/520]
امام على علیه السلام فرمود: دسـت به انـواع بـازرگانى بزنیــد که تجارتها عامل بى نیازى شما از اموال مردم است، وخداوند شخص صاحب حرفه درستکار را دوست دارد.
- پیام على علیه السلام به بازاریان
- ۴۰ قالَ عَلِىٌّ علیه السلام : اِذا طافَ فِى الاَْسواقِ وَ وَعَظَهُمْ: یا مَعْشَرَ التُّجّارِ قَدِّمُوا الاِْسْتِخارَةَ وَتَبَرَّکُوا بِالسُّهُولَةِ وَاقْتَرِبُوا مِنَ اَلْمُتَبایِعَیْنِ وَتَزَیَّنُوا بِالْحِلْمِ وَتَناهَوْا عَنِ الْیَمینِ وَجانِبُوا الْکِذْبَ وَتجافُوا عَنِ الظُّلْمِ وَاَنْصِفُوا الْمَظْلُومینَ وَلاتَقْرَبُوا الرِّبا «وَاَوْفُوا الْکَیْلَ وَالْمِیْزانَ وَلاتَبْخَسُوا النّاسَ اَشْیائَهُم وَلاتَعْثَوا فِى الاَْرْضِ مُفْسِدینَ»[ ـ سوره هود، آیه 85 و سوره شعراء، آیه 183.] . [بحارالانوار جلد 78/54]
امام على علیه السلام وقتى در بازار مى گشت وموعظه مى کرد، چنین مى فرمود:
هان اى گروه بازرگانان،
در آغاز از خدا خیر بخواهید،
و با سهل گیرى برکت بجویید،
و در اخلاق وجایگاه به خریداران نزدیک شوید،
و به حلم و بردبارى آراسته باشید،
و از سوگند باز ایستید،
و از دروغ دورى گزینید،
و از ستمگرى کناره بگیرید،
و حق مظلومین را بپردازید،
و به ربا نزدیک نشوید،
و پیمانه و ترازو را کامل کنید،
و از اموال مردم کم نگذارید،
و در زمین فساد نکنید.
