أربعینات

الَّذینَ یُنْفِقونَ فِى السَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ وَ الْکاظِمینَ الْغَیْظَ وَ الْعافینَ عَنِ النّاسِ وَ اللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ؛ [سوره آل عمران، آیه 134]
(پرهیزکاران) کسانى هستند که در توانگرى و تنگدستى انفاق مى کنند و خشم خود را فرو مى برند و از خطاى مردم در مى گذرند ، و خداوند نیکوکاران را دوست دارد .

• 1 امام صادق علیه السلام: اَلْحِلْمُ سِراجُ اللّه ِ... وَالْحِلْمُ یَدورُ عَلى خَمْسَةِ أَوْجُهٍ: أَنْ یَکونَ عَزیزاً فَیَذِلَّ أَوْ یَکونَ صادِقا فَیُتَّهَمَ أَوْ یَدْعُوَ إِلَى الْحَقِّ فَیُسْتَخَفَّ بِهِ أَوْ أَنْ یُؤْذى بِلا جُرْمٍ أَوْأَنْ یُطالِبَ بِالْحَقِّ وَ یُخالِفوهُ فیهِ، فَإِنْ آتَیْتَ کُلاًّ مِنْها حَقَّهُ فَقَدْ اَصَبْتَ... ؛

بردبارى چراغ خداست... پنج چیز است که بردبارى مى طلبد: شخص عزیز باشد و خوار شود، راستگو باشد و نسبت ناروا داده شود، به حق دعوت کند و سبکش بشمارند،بى گناه باشد و اذیت شود، حق طلبى کند و با او مخالفت کنند. اگر در هرپنج مورد، به حق رفتار کنى، بردبار هستى... . [بحارالأنوار، ج 71، ص 422، ح61]

• 2 پیامبر صلی الله علیه و آله: اَلا اِنَّ خَیرَ الرِّجالِ مَن کانَ بَطىءَ الغَضَبِ سَریعَ الرِّضا؛

بدانید که بهترین انسان ها کسانى هستند که دیر به خشم آیند و زود راضى شوند. [نهج الفصاحه، ح469]

• 3 امام على علیه السلام: اَلْحِلْمُ غِطاءٌ ساتِرٌ وَ الْعَقْلُ حِسامٌ قاطِعٌ، فَاسْتُرْ خَلَلَ خَلْقِکَ بِحِلْمِکَ وَ قاتِلْ هَواکَ بِعَقْلِکَ؛

بردبارى پرده اى پوشاننده و عقل شمشیرى برنده است، پس عیبهاى اخلاقى خودرا با بردبارى بپوشان و با عقلت به جنگ هوا و هوست برخیز. [نهج البلاغه، حکمت 424]

• 4 پیامبر صلی الله علیه و آله: ما تَجَرَّعَ عَبدٌ جُرعَةً اَفضَلَ عِنْدَ اللّه ِ مِنْ جُرعَةِ غَیْظٍ کَظَمَها اِبتِغاءَوَجهِ اللّه ِ؛

انسان هیچ جرعه اى ننوشید که نزد خدا از جرعه خشمى که براى رضاى خدا فروخورد بهتر باشد. [نهج الفصاحه، ح2628]

• 5 امام على علیه السلام: إنْ لَمْ تَکُنْ حَلیما فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلاّ أَوشَکَ أَنْ یَکونَمِنْهُمْ؛

اگر بردبار نیستى خود را بردبار جلوه ده، زیرا کمتر کسى است که خود را شبیه گروهى کند و بزودى یکى از آنان نشود. [نهج البلاغه، حکمت 207]

• 6 پیامبر صلی الله علیه و آله: اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّیطانِ وَاِنَّ الشَّیطانَ خُلِقَ مِنَ النّارِ وَاِنَّما تُطفَأُ النّارُ بِالماءِ فَاِذا غَضِبَ اَحَدُکُم فَلیَتَوَضَّاْ؛

خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى شود،پس هرگاه یکى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد. [نهج الفصاحه، ح660]

• 7 پیامبر صلی الله علیه و آله: کادَ الْحَلیمُ أَنْ یَکونَ نَبیّا؛

آدم بردبار به پیامبرى نزدیک است. [بحارالأنوار، ج 43، ص 70، ح61]

• 8 پیامبر صلی الله علیه و آله: مَنْ کَظَمَ غَیْظا وَهُوَ قادِرٌ عَلى اَنْ یُنْفِذَهُ مَلأََهُ اللّه ُ أَمْنا وَایمانا؛

هر کس در حالى که مى تواند خشم خود را عملى کند، آن را فرو برد، خداوند او راسرشار از آرامش و ایمان مى کند. [نهج الفصاحه، ح 2778]

• 9 پیامبر صلی الله علیه و آله: لَیْسَ بِحَلیمٍ مَنْ لَمْ یُعاشِرْ بِالْمَعْرُوفِ مَنْ لابُدَّ لَهُ مِنْ مُعاشَرَتِهِ حَتّى یَجْعَلَ اللّه ُ مِنْ ذلِکَ مَخْرَجا؛

بردبار نیست آن که با کسى که چاره اى جز معاشرت با او ندارد به نیکى معاشرت نکند تا این که خداوند براى او راه نجاتى از معاشرت با وى فراهمآورد. [کنزالعمال، ج 3، ص130، ح5815]

• 10 پیامبر صلی الله علیه و آله: اَلصَّرعَةُ کُلُّ الصَّرعَةِ الَّذى یَغْضَبُ فَیَشْتَدُّ غَضَبُهُ وَیَحْمَرُّ وَجهُهُوَیَقْشَعِرُّ شَعْرُهُ فَیَصرَعُ غَضَبَهُ؛

کمال دلیرى آن است که کسى خشمگین شود و خشمش شدّت گیرد و چهره اش سرخ شود و موهایش بلرزد، امّا بر خشم خود چیره گردد. [نهج الفصاحه، ح1872]

• 11 امام على علیه السلام: اَلْحِلْمُ یُطفى نارَ الْغَضَبِ وَالْحِدَّةُ تُؤَجِّجُ إِحْراقَهُ؛

بردبارى آتش خشم را فرو مى نشاند و تندى، آن را شعله ورتر مى کند. [غررالحکم، ج 2، ص 123، ح 2063]

• 12 پیامبر صلی الله علیه و آله: مَنْ کَفَّ غَضَبَهُ کَفَّ اللّه ُ عَنْهُ عَذابَهُ؛

هر کس خشم خود را نگه دارد خداوند عذابش را از او باز مى دارد. [بحارالأنوار، ج 73، ص 263، ح7]

• 13 امام على علیه السلام: لَیْسَ الْحَلیمُ مَنْ عَجَزَ فَهُجِمَ وَإِذا قَدَرَ انْتَقَمَ، إِنَّمَا الْحَلیمُ مَنْ إِذا قَدَرَعَفا وَکانَ الْحِلْمُ غالِبا عَلى کُلِّ أَمْرِهِ؛

کسى که چون ناتوان شود هجوم برد و چون قدرت یابد انتقام گیرد بردبار نیست،بلکه بردبار کسى است که قدرت داشته باشد اما گذشت کند و بردبارى بر تمامى امور اوغالب باشد. [غررالحکم، ج 5، ص 91، ح7529]

• 14 امام على علیه السلام: کُنْ بَطى ءَ الْغَضَبِ سَریعَ الْفَىْ ءِ مُحِبّا لِقَبُولِ الْعُذْرِ؛

دیر خشم و زود گذشت باش و قبولِ عذر را دوست بدار. [غررالحکم، ج 4، ص 607، ح7165]

• 15 امام على علیه السلام: مَنْ حَلَمَ عَنْ عَدُوِّهِ ظَفِرَ بِهِ؛

هر کس در مقابل دشمن بردبار باشد بر او پیروز مى شود. [کنزالفوائد، ص147]

• 16 امام على علیه السلام: بِئسَ القَرینُ الغَضَبُ: یُبدِى الْمَعائِبَ وَیُدْنِى الشَّرَّ وَیُباعِدُ الخَیْرَ؛

خشم هم نشین بسیار بدى است: عیب ها را آشکار، بدى ها را نزدیک و خوبى ها رادور مى کند. [غررالحکم، ج3، ص 257، ح4417]

• 17 امام على علیه السلام: مَنْ غاظَکَ بِقُبْحِ السَّفَهِ عَلَیْکَ، فَغِظْهُ بِحُسْنِ الْحِلْمِ عَنْهُ؛

هر کس با زشتىِ سبکسرى تو را خشمگین کرد تو با زیبایى بردبارى او را بهخشم آور. [غررالحکم، ج 5، ص333، ح 8620]

• 18 امام على علیه السلام: اَقدَرُ النّاسِ عَلَى الصَّوابِ مَنْ لَمْ یَغْضَبْ؛

تواناترین مردم در تشخیص درست کسى است که خشمگین نشود. [غررالحکم، ج 2، ص 408، ح3047]

• 19 پیامبر صلی الله علیه و آله: فَأَمَّا الْحِلْمُ فَمِنْهُ رُکوبُ الْجَمیلِ، وَصُحْبَةُ الأَْبْرارِ وَرَفْعٌ مِنَ الضَّعَةِ وَرَفْعٌ مِنْ الْخَساسَةِ وَتَشَهِّى الْخَیْرِ وَتَقَرُّبُ صاحِبِهِ مِنْ مَعالِى الدَّرَجاتِ وَالْعَفْوُوَالْمَهَلُ وَالْمَعْروفُ وَالصَّمْتُ فَهذا ما یَتَشَعَّبُ لِلْعاقِلِ بِحِلْمِهِ؛

حاصل بردبارى: آراسته شدن به خوبیها، هم نشینى با نیکان، ارجمند شدن، عزیزگشتن، رغبت به نیکى، نزدیک شدن بردبار به درجات عالى، گذشت، آرامش و تأنى،احسان و خاموشى. اینها ثمره بردبارى عاقل است. [تحف العقول، ص16]

• 20 امام على علیه السلام: اَعْدى عَدُوٍّ لِلْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ فَمَنْ مَلَکَهُما عَلَتْ دَرَجَتُهُ وَبَلَغَ غایَتَهُ؛

بدترین دشمن آدمى خشم و شهوت اوست، پس هر کس آن دو را در اختیار بگیرد،مقامش بالا مى رود و به هدفش مى رسد. [غررالحکم، ح 3269]

• 21 پیامبر صلی الله علیه و آله: ثَلاثٌ مِنْ مَکارِمِ الاَْخْلاقِ فِى الدُّنْیا وَالآخِرَةِ اَنْ تَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَکَوَتَصِلَ مَنْ قَطَعَکَ وَ تَحْلُمَ عَمَّنْ جَهِلَ عَلَیْکَ؛

سه چیز در دنیا و آخرت از مکارم اخلاق است: از کسى که به تو ظلم کرده درگذرى، باکسى که با تو قطع رابطه کرده، رابطه برقرار کنى و با کسى که با تو سبکسرى مى کندبردبارى نمایى. [نهج الفصاحه، ح 1288]

• 22 امام على علیه السلام: اَحْضَرُ النّاسِ جَوابا مَنْ لَمْ یَغْضِبْ؛

حاضر جواب ترین مردم کسى است که خشمگین نشود. [غررالحکم، ج 2، ص 390، ح 2950]

• 23 امام على علیه السلام: مِنْ عَلامَةِ اَحَدِهِمْ (المُتَقینَ) اَنَّکَ تَرى لَهُ قُوَّةً فى دینٍ... وَحِرْصا فى عِلْمٍ وَعِلْما فى حِلْمٍ؛

از نشانه هاى پرهیزکاران این است که مى بینى در دین نیرومند... در کسب دانش حریص و داراى علم همراه با بردبارى اند. [نهج البلاغه، خطبه 193]

• 24 امام على علیه السلام: شِدَّةُ الْغَضَبِ تُغَیِّرُ الْمَنْطِقَ وَتَقْطَعُ مادَّةَ الْحُجَّةِ وَتُفَرِّقُ الْفَهْمَ؛

خشم شدید، چگونگى گفتار را تغییر مى دهد، اساس استدلال را بر هم مى ریزد وتمرکز فکرى را از بین مى برد. [بحارالأنوار، ج 71، ص 428]

• 25 امام على علیه السلام: لَیْسَ الْخَیْرُ اَنْ یَکْثُرَ مالُکَ وَوَلَدُکَ، وَلکِنَّ الْخَیْرَ اَنْ یَکْثُرَ عِلْمُکَ وَ یَعْظُمَحِلْمُکَ؛

خیر آن نیست که ثروت و فرزندانت زیاد شود، بلکه خیر آن است که دانشت بسیار وبردباریت افزون گردد. [نهج البلاغه، حکمت 94]

• 26 امام باقر علیه السلام: اِنْ کُذِّبْتَ فَلا تَغْضَبْ؛

اگر به تو نسبت دروغ دادند، خشمگین مشو. [تحف العقول، ص284]

• 27 امام على علیه السلام: اَلْحِلْمُ وَالاَْناةُ تَواَمانِ، یُنْتِجُهُما عَلُوُّ الْهِمَّةِ؛

بردبارى و وقار دو همزادند که همّت عالى آنها را به وجود مى آورد. [نهج البلاغه، حکمت 460]

• 28 امام باقر علیه السلام: اَیُّما رَجُلٍ غَضِبَ وَهُوَ قائِمٌ فَلْیَجْلِسْ فَاِنَّهُ سَیَذْهَبُ عَنْهُ رِجْزُ الشَّیْطانِ وَاِنْ کانَ جالِسا فَلْیَقُمْ... ؛

هر کس در حال ایستادن خشمگین شود، بنشیند که این کار به سرعت وسوسهشیطان را از او دور مى کند و اگر نشسته است، برخیزد. [بحارالأنوار، ج73، ص 264، ح9]

• 29 امام على علیه السلام: اِحْتَجِبْ عَنِ الْغَضَبِ بِالْحِلْمِ، وَغُضَّ عَنِ الْوَهْمِ بِالْفَهْمِ؛

با بردبارى خود را از خشم پنهان کن و با فهم و دانایى از وهم و خیال چشم بپوش. [غررالحکم، ج2، ص 199، ح 2365]

• 30 امام صادق علیه السلام: لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یَمْلِکُ نَفْسَهُ عِنْدَ غَضَبِهِ؛

کسى که هنگام خشم خوددار نباشد، از ما نیست. [کافى، ج 2، ص 637، ح2]

• 31 امام على علیه السلام: اِنَّکَ مُقَوَّمٌ بِاَدَبِکَ، فَزَیِّنْهُ بِالْحِلْمِ؛

ارزش تو به ادب توست، پس آن را با بردبارى آراسته کن. [غررالحکم، ج 3، ص 57، ح 3813]

• 32 امام صادق علیه السلام: ما مِنْ عَبْدٍ کَظَمَ غَیْظا اِلاّ زادَهُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ عِزّا فِى الدُّنْیا وَالآخِرَةِ؛

هیچ بنده اى نیست که خشمى را فرو خورد مگر آنکه خداوند عزوجل در دنیا وآخرت بر عزت او بیفزاید. [اصول کافى، ج 2، ص 110]

• 33 امام على علیه السلام: اِذا اَحَبَّ اللّه ُ عَبْدا زَیَّنَهُ بِالسَّکینَةِ وَالْحِلْمِ؛

هر گاه خداوند بنده اى را دوست بدارد او را با آرامش و بردبارى آراسته مى گرداند. [غررالحکم، ج 3، ص 161، ح 4099]

• 34 امام صادق علیه السلام: اَلْغَضَبُ مِفْتاحُ کُلِّ شَرٍّ؛

خشم کلید همه بدى هاست. [کافى، ج2، ص 303، ح3]

• 35 امام على علیه السلام: اَوَّلُ عِوَضِ الْحَلیمِ مِنْ حِلْمِهِ اَنَّ النّاسَ اَنْصارُهُ عَلَى الْجاهِلِ؛

اول نتیجه اى که شخص بردبار از بردباریش مى گیرد، پشتیبانى مردم از او در برابرنادان است. [وسائل الشیعه، ج 11، ص 212]

• 36 امام صادق علیه السلام: مَنْ غَضِبَ عَلَیْکَ ثَلاثَ مَرّاتٍ وَلَم یَقُل فیکَ سوءا فَاتَّخِذْهُ لِنَفْسکَخَلیلاً؛

هر کس سه بار بر تو خشم گرفت ولى به تو بد نگفت، او را براى خود به دوستىانتخاب کن. [معدن الجواهر، ص34]

• 37 امام على علیه السلام: اَلْحِلْمُ نورٌ جَوهَرُهُ الْعَقْلُ؛

بردبارى نورى است که جوهره آن عقل است. [غررالحکم، ج 1، ص 311، ح 1185]

• 38 امام صادق علیه السلام: اَلمُؤمِنُ اِذا غَضِبَ لَم یُخرِجْهُ غَضَبُهُ مِنْ حَقٍّ وَاِذا رَضِىَ لَم یُدخِلْهُرِضاهُ فى باطِلٍ وَالَّذى اِذا قَدَرَ لَم یَأخُذ اَکْثَرَ مِمّا لَهُ؛

مؤمن چون خشمگین شود، خشمش او را از حق بیرون نبرد و چون خشنود شود،خشنودیش او را به باطل نکشاند و چون قدرت یابد بیش از حقّ خود نگیرد. [بحارالأنوار، ج 78، ص 209، ح85]

• 39 امام باقر علیه السلام: اَلْحِلْمُ لِباسُ الْعالِمِ فَلا تَعْرَیَنَّ مِنْهُ؛

بردبارى لباس عالم است، پس تو خود را از آن عریان مدار. [کافى، ج 8، ص 55]

• 40 امام هادى علیه السلام: اَلغَضَبُ عَلى مَن تَملِکُ لُؤمٌ؛

بر زیردستان خشمگین شدن نشانه پَستى است. [بحارالأنوار، ج78، ص 370، ح 4]