أربعینات

خـود شناسى و خداشناسى
۱- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: لاْتـَعْـدُ وَ لاتَجْعَلْ لِلأیّامِ صُنْعاً فِى حُکْمِ اللّه ِ. [تحف العقول، ص 483.]
امام هادى علیه السلام فرمود: از حـدّ خـود تجـاوز نـکن و روزگار را در کار خدا دخیل مدان.

خشـم خـدا و خلق
۲- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: مَنْ اَطاعَ الخالِقَ لَمْ یُبالِ سَخَطَ المَخْلُوقینَ، وَ مَنْ اَسْخَطَ الخالِقَ فَلْیَیْقَنْ اَنْ یَحِّلَ بِهِ سَخَطُ المَخْلُوقینَ . [تحف العقول، ص 482.]
امام هادى علیه السلام فرمود: کسى که از آفریدگار پیروى کند از خشم آفریـده ها بـاکى نـدارد. و کسى که خــدا را به خشـم آورد، باید باور کند که مردم بر او خشم خواهند آورد.

شـکر نعـمت

۳- وَ قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: اَبْقـُوا النِّعـَمَ بِحُسْنِ مُجـاوَرَتِها وَ الْتَمِسوُا الزِیّادَةَ فیها بِالشُّکرِ عَلَیها. [بحار الانوار، ج 78، ص 370.]
امام هادى علیه السلام فرمود: نعمتها را با برخـورد درست، باقى نـگه داریـد و با شکر نعمتها اسباب فزونى آنها را فراهم آورید. (استفاده درست از نعمت سبب دوام آن و شـکر نعمت سبب فـزونى آن است).

نشـانه خـیر خــدا
۴- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: اِنَّ اللّه َ اِذا أَرادَ بِعَبْدٍ خَیراً إذا عُوتِـبَ قَبِـلَ. [تحف العقول، ص 481.]
امام هادى علیه السلام فرمود: اگر خداوند خیر کسى را بخواهد، چنان مى شود که هرگاه مـورد توبیـخ قرار گیرد، مى پـذیرد.

بـى‏ نیــازى
۵- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: الغِنى قِلَِّةُ ما تَمَنّیکَ وَ الرِّضا بما یَکْفیکَ. [اعیان الشیعة، ج 2، ص 39.]
امام هادى علیه السلام فرمود: بى نیـازى، در کمـى آرزو و رضایت به چیزى است که تو را کفایت مى کند.

اصرار بر گناه و آرزوى بخشش
۶- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: إنَّ مِنَ الغِرَّةِ بِاللّه ِ أنْ یُصِرَّ العَبدُ عَلَى المَعصِیَةِ وَ یِتَمَنّى عَلَى اللّه ِ المَغفِرَةَ. [حیاة الإمام على الهادى ص 164.]
امام هادى علیه السلام فرمود: از نشانه هاى غرور نسبت به خدا آن است که بنده، استـمرار و اصرار بر گنـاه داشـته باشد و در همان حال، آرزومند بخشایش الهى باشد.

خـود شــناسى
۷- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: مَنْ هانَتْ عَلَیْهِ نَفسُهُ فـَلا تَأْمَنْ شَـرَّهُ. [تحف العقول، ص 774.]
امام على النقى علیه السلام فرمود: هر کس قدر خودش را نداند (ودر نظر خودش بى مقدار باشد) از شـرّش ایمـن مبـاش.

بـازار دنیــا
۸- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: الدُّنیـا سـُوقٌ رَبِحَ فیها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخـَرُونَ. [تحف العقول، ص 774.]
امام على النقى علیه السلام فرمود: دنیــا بـازارى اسـت که جمعى درآن سود مى برند وگروهى زیان مى بینند.

معـیار دنیـا و آخـرت
۹- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: اَلنّاسُ فِی الدُّنیا بِالْأَموالِ وَ فىِ الآخِـرَةِ بِالاَْعـمالِ. [بحارالانوار / /78 369.]
امام هادى علیه السلام فرمود: ارزش مردم در دنیا وابسته به اموال است، و در آخـرت بـه اعـمال.

ســلاح حـلم
۱۰- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: اِنَّ الظّالِمَ الْحالِمَ یَکادُ اَنْ یُعْفى عَلى ظُلْمِهِ بِحِلْمِهِ وَ إنَّ الْمُحِقَّ السَّفیهَ یَکادُ اَنْ یُطْفِىءَ نُورَ حَقِّهِ بِسَفَهِهِ. [تحف العقول، ص 772.]
امام هادى علیه السلام فرمود: ظالم بردبار (خردمند) ممکن است که با بردبارى خود مورد عفو و گذشت از ظلمش قرار گیرد، ولى حق دارِ نادان، ممکن است، به سبب سفاهتش نور حقّش را خاموش کند.

اسـیر جـان و زبـان
۱۱- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: راکِبُ الْحَرُونِ اَسیرُ نَفْسِهِ وَ الْجـاهِلُ اَسـیرُ لِسانِهِ. [بحار الانوار ج 78 ص 369.]
امام محمد تقى علیه السلام فرمود: سوار بر مرکب چموش و خیره سر، اسیرِ جانِ خود و فـردِ نـادان، اسیرِ زبـانِ خـود است.

عــاق والـدین
۱۲- قالَ یَحَیَى بنُ عَبْدِ الْحَمید: سَمِعْتُ أبَا الحَسَنِ علیه السلام یَقُولُ لِرَجلٍ ذَمَّ اِلَیهِ وَالِداً لَهُ فَقْالَ: اَلْعُقُوقُ ثَکَلُ مَنْ لَمْ یَثْکَلْ. [بحارالانوار، ج 78، ص 369.]
یحیى بن عبدالحمید گوید: از امام هادى علیه السلامشنیدم که به مردى که نزد ایشان از پدر خود بدگویى کرد فرمود: نافرمانى پدر و مادر داغى است بـراى کسى کـه داغ نـدیده اسـت، یعنى مثل آن است که پدر ومادرش از دنیا رفته باشند.

گمـان نیـک و بـد
۱۳- عَنْ اَبِى الْحَسَنِ الثّالِث علیه السلام إنَّهُ قالَ: إذا کانَ زَمانٌ الْعَدلُ فیهِ اَغْلَبُ مِنَ الْجَورِ فَحَرامٌ أنْ یُظَنَّ بِاَحَدٍ سُوءٌ حَتّى یُعْلَمَ ذلِکَ مِنهُ، وَ إذا کانَ زَمانٌ الْجَوْرُ أغلَبُ فیهِ مِنَ الْعَدْلِ فَلَیْسَ لِأَحَدٍ اَنْ یَظُنَّ بِأَحَدٍ خَیرا مالَمْ یَعْلَمْ ذلِکَ مِنْهُ [بحارالانوار ، ج 17، ص 216.]
امام هادى علیه السلام فرمود: زمانى که عدل و داد در جامعه بیش از ظلم و ستم باشد، در آن موقع حرام است که به کسى گمان بد ببرند، مگر وقتى که آن بـدى از وى معلوم شود، و زمانى که ظلم و ستم بر عدل و داد غلبه داشته باشد، سزاوار نیست احدى گمان خوب به کسى ببرد، مگر وقتى که آن خوبى از او معلوم شود.

ضـرر چــاپـلوسى
۱۴- قالَ أبُو الحَسَنِ الثّالِث علیه السلام لِرَجُلٍ و قَدْ اَکثَرَ مِنْ اِفراطِ الثَّناءِ عَلَیْهِ: اَقْبِلْ عَلى شَـأنِکَ، فإنَّ کَثرَةَ الْمَلَقِ یَهْجُمُ عَلَى الْظِنَّةِ، وَ إذا حَلَلْتَ مِنْ اَخیکَ فى مَحَلِّ الثِّقَةِ فَاعْدِلْ عَنِ المَلَقِ إِلى حُسْنِ النِّیَّةِ. [مسند الإمام الهادى علیه السلام، ص 302.]
امام هادى علیه السلام خطاب به کسى که در ستایش از ایشان زیاده روى کرده بود، فرمود: از این عمل بپرهیز و به کار خودت بپرداز، که تملّق زیاد سبب بدگمانى است و اگر اطمینان برادر مؤمنت از تو سلب شد، تملّق گویى را رها کن و حسن نیّت نشان ده.

آراسـتگى و جـمال
۱۵- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: إِنَّ اللّه َ یُحِبُّ الجَمالَ وَ التَّجَمُّلَ وَ یَـکْرَهُ البُؤْسَ وَ البائِسَ . [حیاة الإمام على الهادى ص 153.]
امام هادى علیه السلام فرمود: خداوند زیبایى و آراستگى را دوست دارد و ژولیـدگى و ژولیـده را دوست نمى دارد.

نـافرمانى پـدر و مـادر
۱۶- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: اَلعُقُوقُ یُعَقِّبُ القِلَّةَ و یُؤَدّى إِلَى الذِّلَّةِ. [بحار، ج 74 ، ص 84.]
امام دهم علیه السلام فرمود: نافرمانى پدر و مادر کمبود را به دنبال دارد و به خـوارى مى کشـد.

آفـت عــلم
۱۷- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: العُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ داعٍ إِلَى الغـَمْطِ و الْجـَهْلِ. [اعیان الشیعة، ج 2، ص 39.]
امام هادى علیه السلام فرمود: خودبینى انسان را از دانش آموختن باز مى دارد واو را بـه نـادانى و پستى مى کـشاند.
                  افتادگى آموز اگر طالب فیضى                         هرگز نخورد آب زمینى که بلند است

درخـواست بیش از حـدّ
۱۸- عَنِ الإمامِ الهادى علیه السلام: مَنْ سَأَلَ فَوقَ قَدْرِ حَقِّهِ فَهـُوَ أَولى بِالحِرمـانِ. [حیاة الإمام على الهادى ص 157.]
امام هادى علیه السلام فرمود: هر کس بیش از اندازه و حق خودش بخواهد، او بـه محـرومیت شایسته تر اسـت.

دوسـت راهنـما
۱۹- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: مَـنْ جَـمَـعَ لَـکَ وُدَّهُ وَرَأْیَـهُ فَـاجْمَـعْ طـاعَتَـکَ. [تحف العقول، ص 772.]
امام هادى علیه السلام فرمود: کسى که دوستى و رأى خود را براى تو جمع کند؛ (دوستانه تو را راهنمایى کند) از او پیــروى کـن.

جـبران گذشـته ها
۲۰- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: اُذْکُـرْ حَسَـراتِ التَّـفْریـطِ بِـأَخْـذِ تَقْـدیمِ الْحَـزْمِ. [بحارالانوار، ج 78، ص 370.]
امام هادى علیه السلام فرمود: حسرت و پشیمانىِ کوتاهى در انجام کارها را به یاد آور و بـا تصمیم جــدّى و تدبیر جبـران کن.

گرفتارى دنیا و پاداش آخرت
۲۱- قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: اِنَّ اللّهَ جَعَلَ الدُّنیا دارَ بَلْوى وَ الآخِرَةَ دارَ عُقْبى وَ جَـعَلَ بَـلوَى الدُّنیا لِثَـوابِ الآخِـرَةِ سَبَبَا وَ ثَوابَ الآخِرَةِ مِنْ بَلوَى الدُّنیا عِوَضاً. [تحف العقول، ص 772.]
امام هادى علیه السلام فرمود: خداوند، دنیا را جاى گرفتارى قرار داده و آخــرت را سـراى پـاداش، گرفتارى دنیا را سبب ثواب آخرت قرار داده و ثـواب آخـرت را عـوض گرفتـارى دنـیا.

نتیجه تقوا و طاعت پروردگار
۲۲- عَنْ اَبىِ الْحَسَنِ الثّالِثِ علیه السلام أَنَّهُ قالَ: مَنِ اتَّقَى اللّه َ یُتَّقى وَ منْ اَطاعَ اللّه َ یُطاعُ [تحف العقول، ص 770.]
امام هادى علیه السلام فرمود: هر که از خدا پروا کند، از او پروا کنند، و هرکس از خدا اطاعت کند، اطاعتش کنند.

پـاداش شـکر نعـمت
۲۳ قالَ الإمامُ الهادى علیه السلام: الشّاکِرُ اَسْعَدُ بِالشُّکِر مِنْهُ بِالنِّعمَةِ الَّتى اَوْجَبَتْ الشُّکر لِأَنَّ النِّعَمَ مَتاعٌ وَ الشُّکْرُ نِعَمٌ وَ عُقبى. [تحف العقول، ص 772.]
امام هادى علیه السلام فرمود: کسى که شکر نعمت بجا آورد، براى سپاس سزاوارتر است از نعمتى که شکر دارد، چون نعمت ها کالایى است وشکر، هم نعمت است وهم آخرت.

دشـمن تـراشى
۲۴- قالَ ابُوالحَسَنِ الثّالِث علیه السلام: مَـنْ رَضِـىَ عَـنْ نَفْـسِهِ، کَثُـرَ السّـاخِطُـونَ عَلَـیْهِ. [بحارالانوار، ج 78 ص 368.]
امام دهم علیه السلام فرمود: کسى که از خود راضى باشد، دشمنانش زیاد خواهند شد.

ایمـنى از مکر الهى
۲۵- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: مَنْ اَمِنَ مَکْرَ اللّه ِ وَ أَلیمَ أَخْذِهِ تَکَبَّرَ حَتّى یَحِلَّ بِهِ قَضاؤُهُ و نافِذُ اَمْرِهِ و مَنْ کانَ عَلى بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ هانَتْ عَلَیْهِ مَصائِبُ الدُّنیا وَ لَو قُرِضَ وَ نُشِرَ. [تحف العقول، ص 772.]
امام على النقى علیه السلام فرمود: هرکس خود را از مکر و مؤاخده پروردگار در امان بداند، کبر ورزیده است، تا آنکه قضاى الهى و دستور تخلف ناپذیر او گریبانش را بگیرد، و هرکس از طرف خداوند دلیل روشنى داشته باشد، (براى کارهایش دلیل شرعى داشته باشد،) هرمصیبتى بر او سبک و قابل تحمل خواهد بود، هر چند بدنش را قیچى کنند و پاره پاره شود.

پیـامـد هاى دو رویى
۲۶- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: الْمِراءُ یُفْسِدُ الصِّداقَةَ الْقَدیمَةَ وَ یَحِّلُ الْعُقْدَةَ الْوَثیقَةَ وَ أَقَلُّ ما فیهِ اَنْ تَکُونَ فیهِ الْمُغالَبَةُ، وَ المُغالَبَةُ اُسُّ اَسْبابِ الْقَطیعَةِ. [بحارالانوار ج 78 ص 369.]
امام على النقى علیه السلام فرمود: نفاق و دورویى، دوستى دیرین را از بین مى برد و پیمانهاى محکم و مطمئن را نیز بر هم مى زند و کمترین اثر آن، کشمکش و نزاع است و نزاع، اصلى ترین سبب جدایى است.

آثـار اخــلاق ناپسـند
۲۷- قالَ أبُو الحَسَنِ الثّالِث علیه السلام: الْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ وَ الزَّهـْوُ جالِبُ الْمـَقْتِ. [بحارالانوار ج 72 ص 199.]
امام هادى علیه السلام فرمود: حسـد، خوبیـها را از بین مى برد و خودخواهى، دشمنى و بیزارى مى آورد.

بـدترین صـفات اخـلاقى
۲۸- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: اَلجَـهْلُ و البُـخْلُ أذَمُّ الأخــلاقِ. [مآثر الکبراء ج 3 ص 222.]
امام هادى علیه السلام فرمود: جهل و بخل بدترین صفات اخلاقى است.

بـرتـریـن‏هـا
۲۹- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: خَیْرٌ مِنَ الْخَیْرِ فاعِلُهُ، وَ اَجْمَلُ مِنَ الْجَمیلِ قائِلُهُ، وَ أرْجَحُ مِنَ الْعِلمِ حامِلُهُ، وَ شَرٌّ مِنَ الشَّرِّ جالِبُهُ، وَ اَهْوَلُ مِنَ الْهَوْلِ راکِبُهُ. [بحارالانوار، ج 78، ص 370]
امام على النقى علیه السلام فرمود: بهتر از کار خیر، انجام دهنده آن است، و زیباتر از سخن زیبا، گوینده آن است، و برتر از دانش، دانشمند است، و بدتر از بدى، آورنده آن است، و ترسناک تر از وحشت، ترسو است.

انتـظار بى‏جـا
۳۰- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام لِلْمُتوَکِلِّ فى جَوابِ کَلامٍ دارَ بَینَهُما: لاتَطلُبِ الصَّفا مِمَّنْ کَدَرتَ عَلَیْهِ، وَ لاَ الْوَفاءَ مِمَّنْ غَدَرْتَ بِهِ، وَ لاَ النُّصْحَ مِمَّنْ صَرَفْتَ سوُءَ ظَنِّکَ الِیهِ، فَإنَّما قَلبُ غَیْرِکَ کَقَلْبِکَ لَهُ. [بحارالانوار، ج 78 ص 370.]
امام هادى علیه السلام در جواب سخنى که میان او و متوکّل گذشت ، فرمود: از کسى که نسبت به او کدورتى دارى خوشى نطلب، و از کسى که به او خیانت کرده اى وفا نخواه، و از کسى که به او بدگمانى، خیرخواهى نخواه، چون هر چه تو نسبت به او در دل دارى، او هم نسبت به تو در دل دارد.

خشـونت بىجــا
۳۱- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: اَلْغَـضَبُ عَلـى مَـنْ تَمْلِـکُ لُـؤْمٌ. [بحارالأنوار ج 78 ص 370.]
امام دهم علیه السلام فرمود: غضب کردن برکسى که اختیارش با توست، موجـب سـرزنـش و پستى است.

زیبـایى ظاهر و بـاطن
۳۲- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: حُسنُ الصُّورَةِ جَمـالٌ ظـاهِـرٌ. و حُسـنُ العَـقلِ جمـالٌ باطِـنٌ. [مآثراالکبراء، ج 3 ص 222.]
امام على النقى علیه السلام فرمود: نیکویى صورت، زیبایى ظاهر است، و نیـکى خرد، زیبـایى باطن است.

نتیـجـه حسـد
۳۳- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: اِیّاکَ وَ الْحَسَـدَ فَاِنَّهُ یَبینُ فیکَ وَ لایَعْمَـلُ فـى عَـدُوِّکَ. [بحارالأنوار، ج 78 ص 370.]
امام هادى علیه السلام فرمود: از حسد بپرهیز، چون حسادت تو آشکار مى شود و در دشـمنت هـم تأثـیرى نـدارد.

نـرود میخ آهنین در سنگ
۳۴- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: ألْحِکْمَةُ لاتَنْجَعُ فِى الطِّباعِ الْفاسِدَةِ. [بحارالأنوار، ج 78 ص 370.]
امام هادى علیه السلام فرمود: حکمت در سرشت هاى فاسد تأثیرى ندارد.

راز دارى
۳۵- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: اُذْکُرْ مَصـْرَعَکَ بَیْنَ یـَدَىْ اَهْلِکَ وَ لا طَبیبٌ یَمْنَعُکَ وَ لا حَبیبٌ یَنْفَعُکَ. [بحارالأنوار، ج 78 ص 370.]
امام على النقى علیه السلام فرمود: به یاد آور لحظه اى را که در مقابل بستگانت جان مى دهى، که نه طبیب، کارى مى تواند بکند و نه از دوست کارى ساخته است.

لذّت خـواب و خـوراک
۳۶- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: اَلسَّهَـرُ اَلَـذُّ لِلْمَنـامِ وَ الْجُوعُ یَزیدُ فیطیبِ الطَّعامِ. [بحارالأنوار، ج 78 ص 369.]
امام هادى علیه السلام فرمود: بى خوابى، خـواب را لذیذتر مى کـند و گرسنگى، خوراک را گواراتر مى سازد.

مـزاح و شـوخى
۳۷- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: اَلْهَزْلُ فُکاهَةُ السُّفهاءِ وَ صِنـاعَةُ الجُهّـالْ. [بحارالأنوار، ج 78 ص 369.]
امام دهم علیه السلام فرمود: مزاح و شوخى، خوشمزگىِ نابخردان و حـرفه جـاهــلان اسـت.

حســابـرسـى
۳۸- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: اَلْمَقادیرُ تُریکَ ما لَمْ یَخْطُرْ بِبالِکَ. [بحارالأنوار، ج 78 ص 368.]
امام دهم علیه السلام فرمود: حسابرسى ها، آنچه را که به ذهنت خطور نمى کند به تـو نشـان خواهـد داد.

سـرزنش و کیـنه
۳۹- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: العِتـابُ مِفْتـاحُ الثِّقـالِ وَ الْعِتـابُ خَیـرٌ مِـنَ الْحِقْـدِ. [بحارالأنوار ج 78 ص 369.]
امام دهم علیه السلام فرمود: سرزنش، کلید آزار است و سرزنش بهتر از کینه است. (یعنى اگر نسبت به کسى کینه در دل داشته باشى بدتر از آن است که او را سرزنش کنى)

صـبر بـر مصیـبت
۴۰- قالَ الإمامُ الْهادی علیه السلام: اَلْمُـصیبَـةُ لِلصّـابِرِ واحِـدَةٌ و لِلْـجـازِعِ اثْنتـانِ. [بحارالأنوار، ج 78 ص 369.]
امام هادى علیه السلام فرمود: مصیبتبراى کسى که صبر مى کند، یـک مشـکل بیش نیـست، ولى براى کسى که بى تابى مى کند، دوتاست.