أربعینات

کتاب غدیر ثانی

نهم ماه ربیع الاول روزی است که در روایت معتبر به «غدیر ثانی» تعبیر شده است. امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام به صحابی جلیل القدر حذیفه فرمودند:

«یا حذیفة، هذا یوم الاستراحة، ویوم تنفیس الهم والکرب، والغدیر الثانی...؛(1) ای حذیفه، امروز روز رفع سختی و دشواری، روز زدودن اندوه و پریشانی و روز غدیر دوّم است».

قرار دادن روز نهم ماه ربیع الاول به عنوان غدیر ثانی در کنار روز هیجدهم ماه ذی الحجه روز عید غدیر، در واقع دو بال و دو بازوی اعتقادی اسلام، یعنی اصل تولّی و اصل تبرّی را تشکیل می دهد و این بدان معناست که غدیر اول و غدیر ثانی به عنوان تولّی و تبرّی مکمّل یکدیگر هستند و هیچ یک از دیگری جدا نیست.

البته در مقام تعلیم و شمارش فروع دین مقابل شمارش اصول دین، تولّی و تبرّی جزء فروع ده گانه دین آمده است که این امر تنها بار آموزشی و حفظ کردن دارد، اما در واقع تولّی و تبرّی از ثوابت اساسی دین و از مسائل اعتقادی اسلام است و نه از فروع آن.

به دیگر سخن، تولّی و تبرّی دو بال نیرومند توحید هستند، زیرا توحید یعنی: ایمان به خدا و وحدانیّت اوست، وتولّی یعنی: دوستی نسبت به اولیای خدا و تبّری یعنی: بیزاری از دشمنان خداست و این از شئون توحید است. در مورد نبوت و امامت نیز همین امر صادق است. و در حقیقت تولّی و تبرّی جزء فروع و اعمال نیست، بلکه جزء اصول و امور قلبی و اعتقادی است و هرجا که تولّی باشد تبرّی نیز هست و از یکدیگر جدا نیستند.

و در همین راستا است حدیث شریفی که می گوید: «هَلِ الدِّینُ اِلَّا الحُبُّ وَ البُغض؛ مگر دین چیزی است جز دوستی خدا و دوستان خدا، و دشمنی دشمنان آنان؟» و لذا در غیر این صورت، اسلام و مسلمانی، دین و دین داری کامل نخواهد بود.

شیخ مفید علیه الرحمه نیز فرموده است:

«ولایـة أولیـاء الله تعالـی مفترضـة و عداوة أعدائه واجبة علی کل حال؛(2) دوستی اولیای خدا فریضه الهی بوده و دشمنی با دشمنان او در هر حال واجب است.

قرآن کریم درباره تولّی و تبرّی می فرماید:

«لا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاَْخِرِ یُوَآدُّونَ مَنْ حَآدَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ...؛(3) هیچ قومی را نَیابی که به خدا و روز واپسین ایمان داشته باشند [و] با کسانی که با خدا و رسولش مخالفت و دشمنی کرده باشند، دوستی ورزند».

معنای این آیه ی کریمه این است که دوستی اولیای خدا و محبت دشمنان او قابل جمع نیست، بلکه اسلام، یعنی: تولّی اولیای خداست که در عید غدیر تجلّی یافته. و تبرّی از دشمنان خداست که در غدیر ثانی چهره نموده است.

روایات فراوانی نیز با بیان های گوناگون درباره این دو غدیر هیجدهم ذیحجه و نهم ربیع از معصومین علیهم السلام در دست داریم که این معنی را به اثبات می رساند.

تعبیر غدیر ثانی در روایت احمد بن اسحاق از آن رو شایان تفکّر و تدبّر است که مکمّل غدیر اوّل و از آن تفکیک ناپذیر است، که همان معنای تولّّی و تبرّی است.

امیدوارم به برکت عید غدیر ثانی و صاحب آن روز اوّلین شهیده راه تولّی و تبرّی، حضرت فاطمه زهرا علیها السلام همگی مورد عنایت خدای متعال قرار گیریم و در حدّ خود قدر و منزلت این روز را بشناسیم و به اندازه توان، انجام وظیفه کنیم. همچنین به لطف و کرم الهی امید دارم که افراد دورمانده از اهل بیت و تعالیم سعادت بخش آنان، با شناخت این مفاهیم، به مسیر حق هدایت، و از برکات این شناخت بهره مند شوند، ان شاء الله.

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین

1. بحارالانوار، ج 95، ص 354.
2. شیخ مفید، المقنعه، ص 33.
3. مجادله (58)، آیه 22.