چهل حدیث در باره کرامت انسان
|
|
مقدمه
کَلامُکُمْ نُورٌ
سخن شما اهل بیت، نور است. (زیارت جامعه کبیره)
بر آستان احادیث اهل بیت، عقل خضوع می کند دل خشوع می یابد و روح سیراب می شود. احادیث نورانی ائمه اطهار، منشوری است که حکمت های قدسی و معارف ناب الهی را بر دل ها و عقل ها
ص: 8
می تاباند. گلشنی روح پرور و گنجینه ای گرانبها و سرمایه ای پایان ناپذیر است.
امام باقر علیه السلام فرمود :
شَرِّقا أوْ غَرِّبا، فَلا تَجِدانِ علما صحیحا اِلاّ شیئا خَرَجَ مِنْ عِندنِا اهلِ البیت؛(1)
به شرق و غرب جهان بروید، هیچ دانش صحیحی نخواهید یافت، مگر آن که از ما خاندان پیامبر صادر شده است.
همواره مدیون راویان، محدّثان و عالمان گذشته شیعه ایم که با دقّت و درایت و مسئولیت شناسی، سخنان نورانی پیشوایان معصوم را ثبت و ضبط کرده و به عنوان «میراث اهل بیت» به نسل های
ص: 9
بعدی سپرده اند.
احادیث اهل بیت علیهم السلام آنگونه که خودشان فرموده اند، «نور» است.
مجموعه های حدیثی، دانشکده های صامت امّا جاویدان امامان شیعه است که بشریّت را آموزش غیر حضوری می دهد و خرسندیم که ما میراث دار این علوم و معارفیم. برای پیمودن راه صحیح زندگی و رهایی از حیرت ها و ضلالت ها و کج راهه ها، نیازمند این احادیثیم که «چراغ راه» و هدایت گر اندیشه ها و صفابخش دل ها و جان ها است.
روایات پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت او، هم در عرصه مباحث اعتقادی برای ما «حجّت» است، هم در قلمرو فقه و تبیین احکام شرع و حلال و حرام الهی سند و پشتوانه است،
ص: 10
هم در موضوعات اخلاقی، تربیتی، تهذیب نفس، پند و موعظه، سرشار از حکمت و بینش و هدایت است و اگر مردم با احادیث نورانی خاندان عصمت و طهارت آشنا شوند، دل در گرو محبت و اطاعت آنان می نهند، همانگونه که حضرت رضا علیه السلام فرمود : اِنَّ النّاسَ لو عَلِموا مَحاسِنَ کلامِنا لاَتّبعونا؛(1)
اگر مردم خوبی ها و زیبایی های سخن ما را بدانند، از ما پیروی می کنند.
بر این اساس، آموختن، نوشتن، بیان، نشر، شرح و تبیین، حفظ و تعلّم احادیث اهل بیت، کاری است
ص: 11
ارزشمند و در راستای حفظ و گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام.
کتب حدیثی شیعه، همچون دریایی عمیق و موّاج پر از گهرهای نفیس است. برای بهره گیری از ذخایر این اقیانوس ژرف و پرگهر، باید به غوّاصی در دل آن پرداخت و لؤلؤ و مرجان هایی به دست آورد و به نسل امروز و مشتاقان عرضه کرد.
«چهل حدیث نویسی»، یکی از گام های ارزشمند در نشر و تشریح احادیث عترت پاک نبوی است که عالمان از دیرباز به آن مبادرت می ورزیدند و جامعه را از معنویّت آثار اهل بیت بهره مند می ساختند. اینکه امامان فرموده اند : هر کس چهل حدیث از احادیث ما را حفظ کند، در روز قیامت فقیه و دین
ص: 12
شناس برانگیخته می شود، هم پشتوانه چنین حرکت علمی و فرهنگی است، هم ما را به ضرورت حفظ احادیث آنان آگاه می کند. چه حفظ به معنای به حافظه سپردن باشد، چه ثبت و ضبط و جلوگیری از فراموش شدن و از بین رفتن باشد و چه به معنای حفظ در عمل. به هر حال، تشویقی است برای رویکرد به معارف اهل بیت که در کلمات نورانی آنان نهفته است.
امروز، نیاز جامعه به آشنایی با فرهنگ ناب اهل بیت، بیش از هر زمان احساس می شود. عطش و استقبال هم که مردم از خود نشان می دهند، ضرورت ارائه و عرضه کلمات خاندان عصمت را در قالبی روان، سهل الوصول و متناسب با اقشار مختلف علاقه مند، روشن تر نشان می دهد و به همین دلیل،
ص: 13
مراکز و مؤسّسات و اشخاصی به نشر «چهل حدیث» می پردازند.
آستانه مقدسه حضرت معصومه علیهاالسلام نیز به عنوان یک حرکت فرهنگی در راه نشر احادیث پیشوایان دین و ترویج معارف عترت، اقدام به چاپ این سلسله از چهل حدیث های موضوعی کرده است. موضوعات، ابتدا در کمیته ای تعیین، سپس به محققان و مؤلفان سفارش داده شده تا به گردآوری و تدوین چهل حدیث پیرامون موضوعات برگزیده بپردازند. سعی شده است اغلب موضوعات، اخلاقی، تربیتی، کاربردی و معارفی باشد. تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.
ص: 14
* * *
امّا جزوه حاضر.....
انسان را «اشرف مخلوقات» می دانیم. این به خاطر کرامت های وجودی و ارزش هایی است که آفریدگار در وجود او به ودیعت نهاده که با شکوفا شدن آن ها به مقامی برتر از فرشته ها می رسد.
کرامت انسان یا ذاتی است که به تکوین و سرشت او برمی گردد، یا اکتسابی است که با تلاش و خودسازی و عبادت و عمل صالح و اخلاص به دست می آورد. هر دو نوع کرامت، او را به مقام صالحان می رساند و بهشت را نصیب او می گرداند.
کرامت انسان به چیست؟ چه کسانی باکرامت اند؟
ص: 15
انسان های کریم چه نشانه هایی دارند؟ چه کارها و صفاتی با کرامت انسان ناسازگار است؟ توجه به ارزش وجودی و کرامت نفس انسان، چگونه او را از تباهی ها باز می دارد؟ از نگاه قرآن و روایات، جایگاه والای انسان چیست؟
اینها و سؤالاتی از این قبیل، در سخنان پیشوایان معصوم ما _ که درود خدا بر آنان باد _ مطرح شده و پاسخ آن ها نیز آمده است. انس با احادیث اهل بیت و کاوش در این گنجینه نورانی. ما را به جایگاه ارزشمند انسان آشنا می سازد و همین «خودشناسی» است که هم گامی به سوی خداشناسی است، هم راهی برای کمال بخشیدن به وجود خویش.
اثر حاضر که تلاش و پژوهش ستودنی برادر فاضل و ارجمند آقای سید علی نقی میرحسینی است، به
ص: 16
این امور پرداخته و ما را با فرهنگ روایی در این زمینه آشنا می سازد. جا دارد که همین جا از ایشان تقدیر و تشکر شود.
امید است با توجّه به کرامت انسان و مقام خلیفه اللّهی او، بکوشیم تا خود را از هرچه با ساحت والای انسان کریم ناسازگار است دور سازیم و در عرصه عبودیّت، صلاح و اصلاح، پیش گام گردیم.
ص: 17
ملاک تقواست
«یَآ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَ أُنثَی وَ جَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَ قَبَآئِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ»؛(1)
ای مردم! شما را از مرد و زنی آفریدیم؛ و شما را گروه گروه و قبیله قبیله قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ همانا بهترین شما نزد خداوند باتقواترین شماست.
ص: 18
ص: 19
1.ریشه کرامت
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
لاَ کَرَمَ کَالتَّقوَی(1)؛
کرامتی بسان تقوا و پرواپیشگی نیست.
ص: 20
ص: 21
2.معیار کرامت
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
إذَا أَخَذْتَ نَفْسَکَ بِطَاعَهِ اللّهِ أَکْرَمْتَهَا وَ إنْ إبْتَذَلْتَهَا فِی مَعَاصِیهِ أَهَنْتَهَا؛(1)
هنگامی که خود را در مسیر اطاعت خدا به کار گرفتی، خود را کریم نموده ای، و اگر خود را در مسیر گناه و تخلّف از دستورات الهی قرار دادی، به خود اهانت کرده ای.
ص: 22
ص: 23
3.حقیقت کرامت
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
أَمْلِکْ عَلَیْکَ هَوَاکَ وَ شُحَّ بَنَفْسِکَ عَمَّا لایَحِلُّ لَکَ، فَإِنَّ الشُّحَّ بِالنَّفْسِ حَقِیقَهُ الْکَرَمِ؛(1)
هوای نفس خود را نگه دار، و نسبت به خود، از آنچه حرام است، بخل بورز؛ زیرا دریغ ورزیدن بر جان
ص: 24
خویش (از بدی ها)، حقیقت کرامت و بزرگواری است.
ص: 25
4.اهانت به مردم
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :
أَذَلُّ النّاسِ مَنْ أَهانَ النّاسَ؛(1)
ذلیل ترین مردم کسی است که به مردم اهانت کند.
ص: 26
5.شناخت ارزش خویش
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
الْعَالِمُ مَنْ عَرَفَ قَدْرَهُ وَ کَفَی بِالْمَرْءِ جَهْلاً اَلاَّ یَعْرِفَ قَدْرَهُ؛(1)
عالم و دانا کسی است که قدر خود را بشناسد و در نادانی انسان این بس که قدر و ارزش خویش را نداند.
ص: 27
ص: 28
6.کرامت در سایه عبودیت
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
إِنَّ اللّهَ قَدْ أَکْرَمَکُمْ بِدِینِهِ و خَلَقَکُمْ لِعِبادَتِهِ فَأَنْصِبُوا أَنْفُسَکُمْ فِی أَدَائِهَا؛(1)
خداوند با دینش شما را تکریم کرده (به شما کرامت داده) و شما را برای بندگی و عبادتش آفریده است.
ص: 29
پس شما خود را برای ادای آن مهیا سازید.
ص: 30
7.دینداری و دینمداری
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :
کَرَمُ الرَّجُلِ دِینُهُ؛(1)
بزرگواری آدمی، به دین اوست.
ص: 31
8.اسلام، دین کرامت آفرین
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اِنَّ اللّهَ تَعَالَی خَصَّکُمْ بِالأِسْلاَمِ و اسْتَخْلَصَکُمْ لَهُ، و ذَلِکَ لِأنَّهُ اسْمُ سَلاَمَهٍ و جِمَاعُ کَرَامَهٍ؛(1)
همانا خدای متعال شما را به اسلام اختصاص داد و برای اسلام برگزید، زیرا اسلام نامی از سلامت و فراهم کننده کرامت جامعه می باشد.
ص: 32
ص: 33
9.دوری از رذایل و هواهای نفس
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
... أَکْرِمْ نَفْسَکْ عَنْ کُلِّ دَنِیَّهٍ وَ إِنْ سَاقَتْکَ إِلیَ الرَّغَائِبِ فَإنَّکَ لَنْ تَعْتَاضَ بِمَا تَبْذُلُ مِنْ نَفْسِکَ عِوَضاً وَ لا تَکُنْ عَبْدَ غَیْرِکَ وَ قَدْ جَعَلَکَ اللّهُ حُرّاً؛(1)
...نفس خود را از هرگونه پستی بازدار، هرچند تو را به اهدافت رساند، زیرا نمی توانی به اندازه آبرویی
ص: 34
که از دست می دهی، بهایی به دست آوری، برده دیگری مباش که خدا تو را آزاد آفرید....
ص: 35
10.وحدت و هماهنگی جامعه
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
فَانْظُرُوا إِلی ما صَارُوا إِلَیْهِ فِی آخِرِ أُمُورِهِمْ، حِینَ وَقَعَتِ الفُرْقَهُ، وَ تَشَتَّتَتِ الأُلْفَهُ، وَ اخْتَلَفَتِ الْکَلِمَهُ وَ الأفْئِدَهُ، وَ تَشَعَّبُوا مُخْتَلِفِینَ، و تَفَرَّقُوا مُتَحارِبِینَ، وَ قَدْ خَلَعَ اللّهُ عَنْهُمْ لِباسَ کَرَامَتِهِ؛(1)
ص: 36
پس به پایان کار ملت های گذشته بنگرید! در آن هنگام که به تفرقه و پراکندگی روی آوردند و الفت و دوستی آنان از بین رفت و سخن ها و دلهایشان گوناگون شد، از هم جدا و گروه گروه شدند و به جنگ با یکدیگر پرداختند؛ خداوند لباس کرامت خود را از تنشان بیرون آورد.
ص: 37
11.ویژگی های انسان کریم
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
ثَلاَثَهٌ تَدُلُّ عَلَی کَرَمِ الْمَرْءِ: حُسْنُ الْخُلُقِ وَ کَظْمُ الْغَیْظِ وَ غَضُّ الْطَرْفِ؛(1)
سه چیز گواه ارجمندی انسان است: خوش خویی، غلبه بر خشم و چشم پوشی از خطاهای دیگران.
ص: 38
ص: 39
12.گشاده رویی
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اَلْکَرَمُ حُسْنُ السَّجِیَّهِ وَ اجْتِنَابُ الدَّنِیَّهِ؛(1)
رفتار خوش و دوری از کارهای پَست و فرومایه، از نشانه های کرامت است.
ص: 40
ص: 42
14.پرهیز از حَسَد
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اَلکَرِیمُ بَرِئٌ مِنَ الْحَسَدِ؛(1)
انسان کریم از حَسَد دور و بیزار است.
ص: 43
15.ذلت ناپذیری
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
الْکَرِیمُ یَأْبَی الْعَارَ وَ یُکْرِمُ الْجَارَ؛(1)
کریم ننگ و عار را خوش ندارد و نمی پسندد و همسایه اش را اکرام و احترام می کند.
ص: 44
16.راستگویی
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
الصَّادِقُ عَلَی شَفَا مَنْجَاهٍ و کَرامَهٍ، و الکَاذِبُ عَلَی شَرَفِ مَهْوَاهٍ وَ مَهَانَهٍ؛(1)
انسان راستگو در راه نجات و بزرگواری است، و درغگو بر لب پرتگاه هلاکت و خواری است.
ص: 45
ص: 46
17.شکیبایی
(امام امیر مؤمنان علی علیه السلام اشعث بن قیس را در مرگ فرزندش این گونه تسلیت داد):
اِنْ صَبَرْتَ صَبْرَ الأَکَارِمِ وَ اِلاّ سَلَوتَ سُلُوَّ البَهَائِمِ؛(1)
یا چون مردان بزرگوار صابر و شکیبا باش و یا چون چهارپایان بی تفاوت.
ص: 47
18.وفای به عهد
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
مِنَ الکَرَمِ أَلوَفَاءُ بَالذِّمَمِ؛(1)
از نشانه های کرامت انسان، وفای به عهدها است.
ص: 48
19.نادیده گرفتن خطاهای دیگران
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
مِنْ أَشْرَفِ أَعْمَالِ الکَرِیمِ غَفْلَتُهُ عَمَّا یَعْلَمُ؛(1)
خود را به غفلت و بی خبری نمایاندن از بهترین کارهای بزرگواران است.
ص: 49
20.حفظ زبان
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اَلکَرَمُ مَلِکُ الْلِّسَانِ وَ بَذَلُ الإِحْسَانِ؛(1)
انسان گرامی کسی است که حافظ و مالک زبان، صاحب بذل، بخشش و احسان باشد.
ص: 50
21.قناعت
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
مِنْ أَکْرَمِ الخُلُقِ التَّحَلِّی بِالقَنَاعَهِ؛(1)
از گرامی ترین ویژگی های افراد، قناعت پیشگی است.
ص: 51
22.پرهیز از فحّاشی
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
مَا أَفْحَشَ کَرِیمٌ قَطُّ؛(1)
انسان کریم هرگز کار زشت انجام نمی دهد و فحش نمی دهد.
ص: 52
23.صاف و سادگی
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اَلْکَرِیمُ أَبْلَجُ، أَلْلَّئیمُ مُلَهْوَجٌ؛(1)
انسان کریم روشن و آشکار است؛ ولی انسان فرومایه، پیچیده و پنهانکار است.
ص: 53
ص: 55
25.تحقیر دنیا
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
مَنْ کَرُمَتْ نَفْسُهُ، صَغُرَتِ الدُّنیَا فِی عَیْنِهِ؛(1)
هرکس کرامت نفس داشته باشد، دنیا در دیده اش کوچک است.
ص: 56
26.پاسخ نیک به بدی های دیگران
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اَلْکَرِیمٌ مَنْ جَازَی اْلإِسَاءَهَ بِالإِحْسَانِ؛(1)
انسان با کرامت، کسی است که بدی(های دیگران) را با نیکی پاسخ می دهد.
ص: 57
27.گناه گریزی
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اَلْکَریمُ مَنْ تَجَنَّبَ المَحارِمَ و تَنَزَّهَ عَنِ العُیُوبِ؛(1)
کریم کسی است که از حرام ها دوری گزیند و از عیب ها پاک و منزّه باشد.
ص: 58
28.پرهیز از حرام
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
مَن أَحَبَّ المَکارِمَ اجْتَنَبَ المَحَارِمَ؛(1)
هرکه مکارم و بزرگواری های اخلاق را دوست بدارد، از حرام ها دوری می نماید».
ص: 59
ص: 60
29.پرهیز از اختلاف و عداوت
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
مَن کَرُمَت نَفْسُهُ قَلَّ شِقَاقُهُ وَ خِلافُهُ؛(1)
هر که کرامت نفس داشته باشد، عداوت و مخالفت او با مردم اندک می شود.
ص: 61
30.رقابت در کسب کرامت
امام حسین علیه السلام :
نافِسُوا فِی المَکَارِمِ وَ سَارِعُوا فِی الْمَغَانِمِ؛(1)
در تحصیل مکارم اخلاق و ارزش های متعالی رقابت کنید و در راه به دست آوردن گنجینه های پرارزش معنوی شتاب کنید.
ص: 62
31.تکریم جنین
اسحاق بن عمار می گوید: به امام کاظم علیه السلام عرض کردم:
المَرْأَهُ تَخافُ الحَبَلَ فَتَشْرَبُ الدَّواءَ فَتُلْقِی ما فِی بَطْنِها؟ قال: لا، فَقُلْتُ إِنَّمَا هِی نُطفهٌ. فقال: اِنَّ أَوّلَ ما یُخْلَقُ نُطْفَهٌ؛(1)
ص: 63
زنی از بچه دارشدن می ترسد، آیا می تواند دارویی بیاشامد تا آنچه در شکم دارد، را از بین ببرد؟ آن حضرت فرمود: نه. (یعنی نباید سقط جنین کند). عرض کردم: هنوز در حال نطفه است (آیا باز هم جایز نیست)؟ امام فرمود: آغاز خلقت انسان نطفه است.
ص: 64
32.نوع دوستی
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :
مَثَلُ المُؤمِنِ فِی تَوَادِّهِمْ وَ تَرَاحُمِهِم کَمَثَلِ الْجَسَدِ إِذَا اشْتَکَی بَعْضُهُ تَدَاعَی سَائِرُهُ بِالسَّهَرِ وَ الْحُمَّی؛(1)
مَثَل مؤمنین در دوستی و رحمت به یکدیگر مَثَل یک اندام است که اگر عضوی از آن به درد آید اعضای
ص: 65
دیگر با تب و بی خوابی با آن عضو همدردی می کنند.
ص: 66
33.تکریم غیر مسلمان
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اتَّقِ اللّهَ! وَ لا تُحَقِّر مُسلِماً وَ لا مُعَاهَداً وَ لا تَغْصِبَنَّ مَالاً وَ لاَ وَلَداً وَ لا دَابَّهً...؛(1)
از خدا بترس! مسلمان و یا غیر مسلمان معاهد را تحقیر نکن و مال، فرزند، مرکب و... او را غصب نکن.
ص: 67
ص: 68
34.تکریم مسلمان
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :
مَن أکرَمَ أخاهُ المُسلِمَ فَإِنَّمَا یُکْرِمُ اللّهَ عَزَّوجَلَّ؛(1)
هرکس برادر مسلمان خود را تکریم نماید، در حقیقت خداوند عزّوجلَ را اکرام کرده است.
ص: 69
ص: 70
35.کرامت زنان
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :
خَیرُکُمْ خَیرُکُم لِأهْلِهِ و أَنَا خَیرُکُم لِأهْلِهِ؛ مَا أکْرَمَ النِّسَاءَ اِلاّ کَرِیمٌ، وَ لا أَهَانَهُنَّ اِلاّ لَئِیمٌ؛(1)
بهترین شما، بهترین شما با خانواده است، و من بهترین شما با خانواده هستم؛ جز کریمان، زنان را تکریم نمی کنند و جز انسان های پست و فرومایه، زنان را تحقیر نمی نمایند.
ص: 71
ص: 72
36.تکریم کوچکترها
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :
لا تُحَقِّرَنَّ أَحَداً مِنَ المسلمینَ فَاِنَّ صَغِیرَهُم عِنْدَ اللّهِ کَبِیرٌ؛(1)
هرگز مسلمانی را تحقیر مکن؛ زیرا که کوچک آنان نزد خدا بزرگ است.
ص: 73
ص: 74
37.یتیم نوازی
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :
وَ تَحَنَّنُوا عَلی أَیتَامِ النّاسِ یُتَحَنَّنْ عَلیَ أَیتَامِکُمْ... وَ مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکرَمَهُ اللّهُ یَومَ یَلْقاهُ؛(1)
به یتیمان مردم مهربانی کنید تا پس از شما با یتیمان شما مهربانی کنند.... کسی که در آن (یعنی
ص: 75
ماه رمضان) یتیمی را گرامی دارد، خداوند در روز قیامت او را گرامی خواهد داشت.
ص: 76
38.تکریم عالم
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
مَن وَقَّرَ عَالِماً فَقَدْ وَقَّرَ رَبَّهُ؛(1)
هرکس عالمی را تکریم و احترام کند، خداوند را تکریم و احترام کرده است».
ص: 77
39.اهمیت احترام مهمان
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :
مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَومِ الآخِرِ فَلْیُکْرِم ضَیفَهُ؛(1)
کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، مهمانش را گرامی می دارد.
ص: 78
ص: 79
40تکریم فقیر
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :
مَنْ أَهَانَ فَقِیراً مُسْلِماً مِنْ أَجْلِ فَقْرِهِ وَ اسْتَخَفَّ بِهِ فَقَدِ اسْتَخَفَّ بِحَقِّ اللّهِ... وَ مَنْ أَکْرَمَ فَقِیراً مُسْلِماً لَقِیَ اللّهَ یَومَ القِیامَهِ وَ هُوَ یَضْحَکُ اِلَیهِ...؛(1)
ص: 80
کسی که فقیر مسلمانی را به خاطر فقرش توهین کند و او را سبک بشمارد، حق خداوند را سبک شمرده است....؛ و کسی که فقیر مسلمانی را اکرام کند، روز قیامت، خدای متعال را در حالی ملاقات می کند که به سوی او متبسّم است.
ص: 81
کتاب نامه
_ قرآن کریم.
1. ابن ابی الحدید (586 _ 656 ق.) شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، داراحیاء التراث، دوم، 1355 ق.
2. ابن منظور، (630 _ 711 ق)، مختصر تاریخ دمشق ابن عساکر، دمشق، دارالفکر للطباعه و التوزیع والنشر، اوّل، 1405 ق.
3. اربلی، علی بن عیسی (متوفای 693 ق.)، کشف الغمه، تبریز، مکتبه بنی هاشم، 1381 ق.
4. تمیمی الآمدی، عبدالواحد بن محمد (510 _ 550 ق.)، غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1366 ش.
5. ثقفی، ابراهیم بن محمد (متوفای 283 ق.) الغارات، تحقیق : السید عبدالزهراء الحسینی الخطیب، قم، مؤسسه دارالکتاب، اوّل، 1410 ق.
6. حرّ عاملی، محمد بن الحسن(متوفای 1104 ق)، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، اوّل، قم، 1409 ه.ق.
7. دیلمی، حسن بن ابی الحسن (متوفای 841 ق)، اعلام الدّین، قم، مؤسسه آل البیت، 1308 ق.
8. سید ابن طاووس (589 _ 664 ق)، اقبال الاعمال، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1367ش.
9. سید رضی، نهج البلاغه، تحقیق: صبحی صالح.
10. شعیری، تاج الدین (قرن 6 ق.)، جامع الاخبار، قم، انتشارات شریف رضی، 1363 ش.
11. شیبانی، احمد بن حنبل، مسند، تحقیق: عبداللّه الدرویش، بیروت، دارالفکر، دوم، 1414 ق.
12. ثواب الاعمال، قم، انتشارات شریف رضی، 1364 ه.ق.
13. فضائل الاشهر الثلاثه، قم، مکتبه الداوری، 1397 ق.
14. من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، 1413 ق.
15. شیخ مفید (336 _ 413 ق)، الارشاد، (2 جلد در یک مجلد)، قم، کنگره شیخ مفید،1413ق.
16. طبرسی، حسن بن فضل(قرن 6 ق)، مکارم الاخلاق، قم، مؤسسه نشر اسلامی، اوّل، 1414 ق.
17. علامه حلّی(648 _ 726 ق)، کشف الیقین، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1411 ق.
18. فتال نیشابوری، محمد بن حسن (شهادت 508 ق)، روضه الواعظین، قم، انتشارات شریف رضی.
19. کراجکی، ابوالفتح (متوفای 449 ق)، کنزالفوائد، قم، انتشارات دارالذخائر، اوّل، 1410 ق.
20. مجلسی، محمدباقر (1037 _ 1110 ق.)، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1404 ق.
21. محدّث نوری، میرزاحسین( 1254 _ 1320 ق.)، مستدرک الوسائل، قم، موسسه آل البیت، 1408ق.
22. مستغفری، ابوالعباس (350 _ 432 ق.)، طب النّبی، قم، انتشارات شریف رضی، 1362 ش.
23. نصر بن مزاحم منقری (متوفای 212 ق.)، وقعه الصفین، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی، 1403 ق.
24. ورّام ابن ابی فراس (متوفای 605 ق.)، مجموعه ورّام (2 جلد در یک مجلد)، قم، مکتبه الفقیه.
