چهل حدیث در باره آراستگی و زیبائی
سخن شما اهل بیت، نور است.
زیارت جامعه کبیره
بر آستان احادیث اهل بیت ، عقل خضوع می کند دل خشوع می یابد و روح سیراب می شود . احادیث نورانی ائمه اطهار ، منشوری است که حکمت های قدسی و معارف ناب الهی را بر دل ها و عقل ها می تاباند . گلشنی روح پرور و گنجینه ای گرانبها و سرمایه ای پایان ناپذیر است .
امام باقر علیه السلام فرمود :
شَرِّقا أوْ غَرِّبا ، فَلا تَجِدانِ علما صحیحا اِلاّ شیئا خَرَجَ مِنْ عِندنِا اهلِ البیت؛(1)
به شرق و غرب جهان بروید ، هیچ دانش صحیحی نخواهید یافت ، مگر آن که از ما خاندان پیامبر صادر شده است .
همواره مدیون راویان ، محدّثان و عالمان گذشته شیعه ایم که با دقّت و درایت و مسئولیت شناسی ، سخنان نورانی پیشوایان معصوم را ثبت و ضبط کرده و به عنوان «میراث اهل بیت» به نسل های بعدی سپرده اند .
احادیث اهل بیت علیهم السلام آنگونه که خودشان فرموده اند ، «نور» است .
مجموعه های حدیثی ، دانشکده های صامت امّا جاویدان امامان شیعه است که بشریّت را آموزش غیر حضوری می دهد و خرسندیم که ما میراث دار این
علوم و معارفیم . برای پیمودن راه صحیح زندگی و رهایی از حیرت ها و ضلالت ها و کج راهه ها ، نیازمند این احادیثیم که «چراغ راه» و هدایت گر اندیشه ها و صفابخش دل ها و جان ها است .
روایات پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت او ، هم در عرصه مباحث اعتقادی برای ما «حجّت» است ، هم در قلمرو فقه و تبیین احکام شرع و حلال و حرام الهی سند و پشتوانه است ، هم در موضوعات اخلاقی ، تربیتی ، تهذیب نفس ، پند و موعظه ، سرشار از حکمت و بینش و هدایت است و اگر مردم با احادیث نورانی خاندان عصمت و طهارت آشنا شوند ، دل در گرو محبت و اطاعت آنان می نهند، همانگونه که حضرت رضا علیه السلام فرمود : اِنَّ النّاسَ لو عَلِموا مَحاسِنَ کلامِنا لاَتّبعونا؛(1)
اگر مردم خوبی ها و زیبایی های سخن ما را بدانند ، از ما پیروی می کنند .
بر این اساس ، آموختن ، نوشتن ، بیان ، نشر ، شرح و تبیین، حفظ و تعلّم احادیث اهل بیت ، کاری است ارزشمند و در راستای حفظ و گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام .
کتب حدیثی شیعه ، همچون دریایی عمیق و موّاج پر از گهرهای نفیس است . برای بهره گیری از ذخایر این اقیانوس ژرف و پرگهر ، باید به غوّاصی در دل آن پرداخت و لؤلؤ و مرجان هایی به دست آورد و به نسل امروز و مشتاقان عرضه کرد .
«چهل حدیث نویسی» ، یکی از گام های ارزشمند در نشر و تشریح احادیث عترت پاک نبوی است که عالمان از دیرباز به آن مبادرت می ورزیدند و جامعه را
ص: 8
از معنویّت آثار اهل بیت بهره مند می ساختند . اینکه امامان فرموده اند : هر کس چهل حدیث از احادیث ما را حفظ کند ، در روز قیامت فقیه و دین شناس برانگیخته می شود ، هم پشتوانه چنین حرکت علمی و فرهنگی است ، هم ما را به ضرورت حفظ احادیث آنان آگاه می کند . چه حفظ به معنای به حافظه سپردن باشد ، چه ثبت و ضبط و جلوگیری از فراموش شدن و از بین رفتن باشد و چه به معنای حفظ در عمل . به هر حال ، تشویقی است برای رویکرد به معارف اهل بیت که در کلمات نورانی آنان نهفته است .
امروز ، نیاز جامعه به آشنایی با فرهنگ ناب اهل بیت ، بیش از هر زمان احساس می شود . عطش و استقبال هم که مردم از خود نشان می دهند ، ضرورت ارائه و عرضه کلمات خاندان عصمت را در قالبی روان ،
ص: 9
سهل الوصول و متناسب با اقشار مختلف علاقه مند ، روشن تر نشان می دهد و به همین دلیل ، مراکز و مؤسّسات و اشخاصی به نشر «چهل حدیث» می پردازند .
آستانه مقدسه حضرت معصومه علیهاالسلام نیز به عنوان یک حرکت فرهنگی در راه نشر احادیث پیشوایان دین و ترویج معارف عترت ، اقدام به چاپ این سلسله از چهل حدیث های موضوعی کرده است . موضوعات ، ابتدا در کمیته ای تعیین ، سپس به محققان و مؤلفان سفارش داده شده تا به گردآوری و تدوین چهل حدیث پیرامون موضوعات برگزیده بپردازند . سعی شده است اغلب موضوعات ، اخلاقی ، تربیتی ، کاربردی و معارفی باشد . تا چه قبول افتد و چه در نظر آید .
* * *
ص: 10
امّا جزوه حاضر .....
از آنجا که آیین اسلام به زیبایی و آراستگی به عنوان یک ارزش می نگرد و پیروان خود را به آراسته بودن و پرهیز از آلودگی و بی نظمی و ژولیدگی توصیه می کند، آشنایی با احادیث این موضوع می تواند برای همگان جالب و سودمند باشد.
آراستگی ، هم در بُعد روحی و معنوی و اخلاقی مورد توجّه است ، هم در مورد بدن و چهره و لباس و زندگی .
امید است که آشنایی با رهنمودهای اولیای دین بیشتر آگاه سازد و با رعایت این نکات ، بتوانیم در فکر و عمل و سلوک فردی و اجتماعی ، الگوی دیگران باشیم .
ص: 11
ص:12
آراستگی روحی (آراستگی اندیشه)علم
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اَلْعِلْمُ زَیْنُ الاَْغْنِیاءَ وَ غِنَی الْفُقَراءِ؛(1)
دانش زینت دهنده ثروتمندان و بی نیاز کننده فقرا است.
ص: 13
حکمت
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
عَلَیْکَ بِالْحِکْمَهِ فَاِنَّها اَلْحُلْیَهُ الْفاخِرَهُ؛(1)
حکمت زیوری است گران بها؛ و بر تو لازم است آن را به دست آوری.
ص: 14
ادب
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
حُسْنُ الاَْدبِ زِینَهُ الْعَقْلِ؛(1)
تربیت نیکو، زینت خرد و عقل است.
ص: 15
آراستگی گفتار (تقوی)
امام کاظم علیه السلام :
اُوصِیکَ وَ نَفْسِی بِتَقْوَی اللّه ِ فَاِنَّها زَیْنُ الْکَلامِ؛(1)
تو را (یحیی بن عبداللّه بن حسن) و خودم را به تقوای الهی سفارش می کنم که آن زینت بخش کلام است.
ص: 16
فصاحت
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
اَلْفَصاحَهُ زِینَهُ الْکَلامِ؛(1)
فصاحت زیبایی کلام و گفتار است.
ص: 17
عمل
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اِنَّ فَضْلَ الْفِعْلِ عَلَی الْقَوْلِ لَجَمالٌ وَ زینَهٌ؛(1)
بیشتر عمل کردن و کم تر گفتن، جمال زیبایی است.
ص: 18
سکوت
امام صادق علیه السلام :
اَلصَّمْتُ کَنْزٌ وافِرٌ وَ زَیْنُ الْحَلیِم؛(1)
سکوت گنجی سرشار و زیور بردبار است.
ص: 19
زیبایی و آراستگی رفتار
امام صادق علیه السلام :
عَلَیْکَ بِالسَّخاءِ وحُسْنِ الْخُلْقِ فَاِنَّهُما یُزَیِّنانِ الرَّجُلَ؛(1)
بر تو باد به سخاوت و اخلاق نیک به درستی که این دو انسان را زینت می دهند.
ص: 20
پارسایی
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
جَمالُ الْمُؤْمِنِ وَرَعُهُ؛(1)
زیبایی انسان مؤمن در ورع و دوری از گناه است.
ص: 21
زیبایی سیاست
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
جَمالُ السِّیاسَهِ اَلْعَدْلُ فی الاْءِمْرَهِ وَالْعَفْوُ مَعَ الْقُدْرَهِ؛(1)
زیبایی سیاستمداری عدالت در حکمرانی و بخشش در عین قدرت است.
ص: 22
زیبایی زندگی
امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :
جَمالُ الْعَیْشِ اَلْقِناعَهُ؛(1)
زیبایی زندگی در قناعت است.
ص: 23
زیبایی نماز
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
اَلْخُشُوعُ زِینَهُ الصَّلاهِ؛(1)
خشوع زینت نماز است.
ص: 24
آراستگی قبل از دیدار
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
اِنَّ اللّه َ تعالی یُحِبُّ مِنْ عَبْدِهِ اِذا خَرَجَ الی اِخْوانِهِ اِن یَتَهَیَّأَ لَهُمْ وَ یَتَجَمَّلَ؛(1)
خداوند متعال دوست دارد وقتی بنده اش نزد برادران خود می رود، خود را آماده کند و بیاراید.
ص: 25
آلودگی و نفرت
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
اِنَّ اللّه َ تعالی یُبْغِضُ الْوَسِخَ وَ الشَّعَثَ؛(1)
خداوند متعال شخص آلوده و ژولیده را دشمن می دارد.
ص: 26
آراستگی موی سر
امام صادق علیه السلام :
اَلشَّعْرُ الْحَسَنُ مِنْ کَسْوَهِ اللّه ِ؛ فَاَکْرِمُوه؛(1)
موی زیبا از پوشش های خداست. پس آن را گرامی بدارید.
ص: 27
موی سر
امام صادق علیه السلام :
اِسْتَأْصِلْ شَعْرَکَ یَقِلُّ دَرَنُهُ وَ دَوابُّهُ وَ وَسَخُهُ وَ تَغْلُظُ رَقْبَتُکَ و یَجْلُو بَصَرُکَ؛(1)
موی سرت را کوتاه کن؛ چرا که (با کوتاه کردن) آلودگی ها و انگل های آن را کم و گردنت ستبر و نور دیده ات افزون می شود.
ص: 28
شانه زدن
امام صادق علیه السلام :
فَاِنَّ الْمَشْطَ یَجْلِبُ الرِّزْقَ و یُحَسِّنُ الشَّعْرَ و یُنْجِزُ الْحاجَهَ و یَقْطَعُ الْبَلْغَمَ؛(1)
به درستی که شانه زدن روزی می آورد، مو را زیبا می کند، حاجت را برآورده می سازد و بلغم (خلط سینه) را از بین می برد.
ص: 29
روغن زدن
امام صادق علیه السلام :
اَلدُّهْنُ یَذْهَبُ بِالْبُؤُسِ؛(1)
روغن زدن و مرتب کردن موی سر ژولیدگی را از انسان دور می کند.
ص: 30
رنگ کردن مو
امام صادق علیه السلام :
خِضابُ الرَّاْسِ و اللِّحْیَهِ مِنَ السُّنَّهِ؛(1)
رنگ کردن سر و ریش از سنت به حساب می آید.
ص: 31
آراستگی موی صورت
امام صادق علیه السلام :
مَشْطُ اللِّحْیَهِ یَشُدُّ الاَْضْراسَ؛(1)
شانه زدن ریش، دندانها را محکم می کند.
ص: 32
شارب
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
لا یُطَوِّلَنَّ اَحَدُکُمْ شارِبَهُ، فَاِنَّ الشَّیْطانَ یَتَّخِذُهُ مَخْبَأً یَسْتَتِرُبِهِ؛(1)
هیچ کس موی سبیل خود را بلند نگذارد؛ چون شیطان آن را پناهگاه خود قرار می دهد.
ص: 33
روغن زدن شبانه
امام باقر علیه السلام :
دُهنُ الَّیْلِ یَجْرِی فی الْعُرُوقِ وَ یَرْویِ الْبَشَرَهَ وَ یُبَیِّضُ الْوَجْهَ؛(1)
روغن زدن هنگام شب باعث رسیدن آن به رگ ها شده، پوست را سیراب و شاداب و صورت را سفید می کند.
ص: 34
سرمه کشیدن
امام صادق علیه السلام :
اَلْکُحْلُ یَجْلُو الْبَصَرَ؛(1)
سرمه کشیدن چشم را روشن می کند.
ص: 35
آراستگی بینی
امام صادق علیه السلام :
اَخْذُ الشَّعْرِ مِنَ الاَْنْفِ یُحَسِّنُ الْوَجْهَ؛(1)
گرفتن مو از بینی صورت را نیکو و زیبا می کند.
ص: 36
مسواک زدن
امام صادق علیه السلام :
لِکُلِّ شَی ءٍ طَهُورٌ و طَهُورُ الْفَمِ اَلسِّواکُ؛(1)
هر چیزی را پاک کننده ای و مسواک زدن پاک کننده دهان است.
ص: 37
کوتاه کردن ناخن
امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :
تَقْلِیمُ الاَْظْفارِ یَمْنَعُ الدّاءَ الاَْعْظَمَ وَ یَجْلِبُ الرِّزْقَ؛(1)
کوتاه نمودن ناخن ها از بیماری های مهم و (لا علاج) جلوگیری می کند و باعث جلب روزی می شود.
ص: 38
آراستگی لباس
امام صادق علیه السلام
اِلْبَسْ وَ تَجَمَّلْ، فَاِنَّ اللّه َ جَمیلٌ یُحِبُّ الْجَمالَ؛(1)
لباس زیبا بپوش؛ زیرا خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد.
ص: 39
لباس پاکیزگی
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
مَنِ اتَّخَذَ ثَوْبا فَلْیُنَظِّفْهُ؛(1)
هر کس لباسی می پوشد، باید آن را پاکیزه نگه دارد.
ص: 40
شستن لباس
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
غَسْلُ الثِّیابِ یُذْهِبُ الهَمَّ و الْحُزْنَ و هُوَ طَهُورٌ لِلصَّلاهِ؛(1)
شستن لباس ها غم و اندوه را دور می سازد و پاکیزگی برای نماز شمرده می شود.
ص: 41
تنظیم لباس
امام صادق علیه السلام :
... کانَ امیرُالْمؤمنین علیه السلام اِذا لَبِسَ الْقَمِیصَ مَدَّ یَدَهُ فَاِذا طَلَعَ علی اَطْرافِ الاْصابِعِ قَطَعَهُ؛(1)
هنگامی که امیرمؤمنان علیه السلام پیراهن می پوشید. دست خویش را راست می کشید و آن چه از سرانگشتان فزونی می یافت می برید.
ص: 42
لباس شهرت
امام صادق علیه السلام :
اِنَّ اللّه َ تَبارَکَ وَ تعالی یُبْغِضُ شُهْرَهَ اللِّباسِ؛(1)
خداوند متعال لباس شهرت را (که باعث انگشت نما شدن است) دوست ندارد.
ص: 43
انگشتر عقیق
امام رضا علیه السلام :
اَلْعَقیقُ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ لُبْسُ الْعَقیقِ یَنْفِی النِّفاقَ؛(1)
عقیق فقر را از بین می برد و پوشیدن عقیق (به عنوان انگشتر یا چیزهای دیگر) نفاق را از بین می برد.
ص: 44
پوشیدن انگشتر
امام صادق علیه السلام :
مِنَ السُّنَّهِ لُبْسُ الْخاتَمِ؛(1)
از سنت های پیامبر صلی الله علیه و آله پوشیدن انگشتر است.
ص: 45
عطر زدن
امام رضا علیه السلام :
اَلطِّیبُ مِنْ اَخْلاقِ الْاَنبِیاء؛(1)
عطر زدن از اخلاق پیامبران است.
ص: 46
تصاویر در خانه
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
اَتانِی جَبْرئِیلُ و قال یا مُحَمَّدُ اِنَّ رَبَّکَ یُقْرِئُکَ السَّلامُ و یَنْهَی عن تَزْوِیقِ الْبُیُوتِ قال ابوبَصِیرٍ فَقْلْتُ ما تَزْوِیقُ الْبُیُوتِ فَقالَ تصاویرُ التَّماثِیلِ؛(1)
جبرئیل سوی من آمد و گفت: «ای محمّد، به درستی که پروردگارت به تو سلام می کند و نهی می کند از نقش و نگار منازل». گفته شد: «نقش و نگار خانه چیست؟» فرمود: «عکس موجودات صاحب روح».
ص: 47
گچ کاری خانه
امام صادق علیه السلام :
فَاِنَّ اللّه عَزّوَجَلَّ، اِذا اَنْعَمَ علی عَبْدِهِ نِعْمَهً اَحَبَّ اَنْ یَری علیه اَثرَها، قیل: وَ کَیْفَ ذلک؟ قال، یُنَظِّفْ ثَوْبَهُ، و یُطَیِّبُ رِیحَهُ، وَ یُجَصِّصُ دارَهُ...؛(1)
هرگاه خداوند به بنده ای نعمتی دهد، دوست دارد اثر آن را در او ببیند. عرض شد: «چگونه؟» فرمود: «لباس تمیز بپوشد، از بوی خوش استفاده کند، خانه اش را گچکاری کند.»
ص: 48
نظافت خانه
امام امیرمؤمنان علی علیه السلام :
نَظِّفُوا بُیُوتِکُمْ مِنْ حَوْکِ الْعَنْکَبُوتِ فَاِنَّ تَرْکَهُ فی الْبَیْتِ یُورِثُ الْفَقْرَ؛(1)
پاک کنید منازلتان را از تار عنکبوت، لذا ترک این عمل فقر را به ارث می آورد.
ص: 49
آراستگی زنان، (آویختن گردنبند)
امام صادق علیه السلام :
لا یَنْبَغِی لِلْمَرْأَهِ اَنْ تُعَطِّلَ نَفْسَها وَلَوْ اَنْ تُعَلِّقَ فی عَنُقِها قَلادَهً؛(1)
سزاوار نیست که زنان خود را از زینت آلات محروم سازند، گر چه با آویختن گردنبندی به گردنشان باشد.
ص: 50
ناخن گذاشتن زنان
امام صادق علیه السلام :
«قال لِلِّرجالِ: قُصُّوا اَظافِیرَکُمْ، و لِلنِّساءِ: اُتْرُکْنَ فَاِنَّهُ اَزْیَنُ لَکُنَّ».(1)
امام علیه السلام به مردان فرمود: ناخن های خود را کوتاه کنید و به زنان فرمود: ناخن های خود را (مقداری) بلند نگه دارید که برای شما زیباتر است.
ص: 51
جمال زن
امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :
عُقُولُ النِّساءِ فی جَمالِهِنَّ؛(1)
عقل و خردمندی زنها در گرو حفظ زیبایی و جمالشان است.
ص: 52
منابع
1 _ الارشاد، شیخ مفید، 2 جلد، چاپ کنگره شیخ مفید، قم، 1413 ق.
2 _ الامالی، شیخ صدوق، 1 جلد، چاپ انتشارات کتابخانه اسلامیه، 1362 ش.
3 _ بحارالانوار، 110 جلد، مؤسسه الوفاء بیروت، لبنان، 1404 ق.
4 _ تحف العقول، حسن بن شعبه حرانی، یک جلد، چاپ جامعه مدرسین، قم، 1404 ق.
5 _ ثواب الاعمال، شیخ صدوق، یک جلد، چاپ شریف رضی، قم، 1364 ش.
6 _ جامع الاخبار، تاج الدین شعیری، یک جلد، چاپ رضی، قم، 1363 ش.
7 _ حدائق الناضره، المحقق البحرانی، 25 جلد، چاپ مؤسسه الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، بقم المشرفه.
8 _ طب الائمه، عبداللّه و حسین انبابسکام، یک جلد، چاپ شریف رضی، قم، 1411 ق.
9 _ عوالی، ابن ابی جمهور احسائی، 4 جلد، چاپ سید الشهداء، قم، 1405 ق.
10 _ عیون الحکم و المواعظ، علی بن محمّداللیثی الواسطی، 1 جلد، چاپ اول، ناشر دارالحدیث.
11 _ غررالحکم، یک جلد، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، 1366 ش.
12 _ الکافی، 8 جلد، چاپ دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365 ش.
13 _ مکارم الاخلاق، رضی الدین حسن بن
فضل طبرسی، یک جلد، چاپ شریف رضی، قم، 1412 ق.
14 _ کنزالعمال، المتقی الهندی، 16 جلد، مؤسسه الرساله، بیروت، 1409 ق.
15 _ من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، 4 جلد، چاپ جامعه مدرسین، قم، 1413 ق.
16 _ میزان الحکمه، محمّدری شهری، 10 جلد، چاپ اول، دارالحدیث، 1316 ق.
