١ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
المُستشارُ مُؤتَمنٌ.
کسی که با او مشورت می‌کنند باید شخص امین و با صداقت باشد. (الشهاب فی‌اَلحِکمِ و الآداب، ص ٥٦)
٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اَلمُستَشیرُ مُتَحَصِّنٌ مِنَ السِّقطِ.
کسی از لغزش و خطا مصون می‌ماند که در کارها با دیگران مشورت می‌کند. (فهرست غرر، ص ١٨٣)
٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
شاوِرْ قَبلَ أَنْ تَعزِمَ وَ فَکِّرْ قَبلَ أَن تُقْدِمَ.
قبل از اینکه تصمیم بگیری مشورت کن و پیش از اینکه به کاری اقدام کنی اندیشه نما. (فهرست‌غرر، ص ١٨٣)
٤ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
لا مُظاهَرةَ کَالمَشوَرَةِ.
هیچ پشت‌گرمی و محکم‌کاری در کارها مطمئن‌تر از مشورت کردن نیست. (نهج‌البلاغه، کلمة ١٠٩)
٥ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:
اِستَشِرْ فی اَمرِکَ الّذینَ یَخشَونَ اللهَ.
در امور خودت با افراد خداشناس، کسانی که از خدا می‌ترسند مشورت کن. (تحف‌العقول، ص ٣٠٢)
٦ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
المَشورَةُ تَجْلِبُ لَکَ صوابَ غَیرِک.
شور و مشورت، نظریات صحیح دیگران را در اختیار تو می‌گذارد. (فهرست‌غرر، ص ١٨٣)
٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
لَن یَهلِکَ امْرُؤٌ بَعدَ مَشوَرَةٍ.
بعد از مشورت، هرگز کسی گمراه نخواهد شد و به بیراهه نخواهد رفت. (مواعظ عددیه، ص ١٥)
٨ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
مَن شاوَرَ الرِّجالَ شارَکَها فی عُقولِها.
کسی که با بزرگان و صاحب نظران مشورت کند، در حقیقت او با عقل و درایت آنها مشارکت نموده است. (نهج‌البلاغه، کلمه ١٥٢)
٩ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
مَن خالَفَ المَشورَةَ اُرتُبِکَ.
کسی که بعد از مشورت و نظرخواهی، با آن مخالفت کند دچار حیرت و سردرگمی خواهد شد. (فهرست‌غرر، ص ١٨٤)
١٠ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اَللَّجاجَةُ تَسُدُّ الرّأیَ.
لجاجت و خودکامگی، فکر سلیم و نظر شایسته را از انسان سلب می‌کند. (نهج‌البلاغه، کلمه ١٧٠)
١١ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
اِستَشِرِ العاقِلَ مِنَ الرِّجالِ الوَرِعِ فاِنّهُ لاَ یَأْمُرُ اِلاّ بِخَیر.
با مرد خردمند و پارسا مشورت کن که او جز به خیر و صلاح سخن نمی‌گوید. (بحار، ج ٧٥، ص ١٠١)
١٢ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
مُشاوَرَةُ الجاهِلِ المُشفِقِ خَطَرٌ.
مشورت کردن با آدم دلسوز ولی جاهل و نادان برای انسان خطراتی دارد. (فهرست‌غرر، ص ١٨٣)
١٣ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
اذا اَشارَ عَلَیکَ النّاصِحُ العاقِلُ فَاِیّاکَ وَ الخِلافَ فَاِنَّ فی ذلکَ العَطَبَ.
وقتی شخص عاقل و دلسوزی نظر خود را به تو ارائه داد برحذر باش با او مخالفت نکنی که مسلَّماً سقوط و هلاکت تو در آن خواهد بود.(مکارم‌الاخلاق، ص ٣١٩)
١٤ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
الاِستبدادُ بِرَأیِکَ یُزِلُّکَ و یُهوِّرُکَ فی المَهاوی.
(برحذرباش!) استبداد و خودرأیی، تو را می‌لغزاند و در پرتگاه‌های سقوط نگونسارت می‌نماید. (فهرست غرر، ص ٣١)
١٥ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
لا یَطمَعَنَّ القلیلُ التَّجرِبةُ المُعْجَبُ بِرَأیِه فی ریاسةٍ.
آدم خودرأی و کم‌تجربه هیچ‌وقت نباید امید رسیدن به مقام ریاست و مدیریت را در سر بپروراند. (خصال، ج ٢، ص ٥٣)
١٦ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
رَأیُ الشّیخِ أَحَبُّ اِلیَّ مِن جَلَدِ الغُلامِ.
رأی و نظر یک آدم کهنسال در نزد من از صلابت و توانمندی یک جوان مطلوب‌تر است. (نهج‌البلاغه، کلمة ٨٦)
١٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
اِستَشیروا ذَوی العُقولِ تَرشُدُوا وَ لا تَعصُوهُم فَتَندَموا.
با افراد عاقل و صاحب‌خردان مشورت کنید، به أهداف معقول خود می‌رسید و با نظریات آنان مخالفت ننمایید که پشیمان خواهید شد. (شهاب‌الاخبار، ص ٣٢١)
١٨ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
ظُلْمُ المُستشیرِ ظُلمٌ و خِیانَةٌ.
ظلم کردن به کسی که مشورت‌خواهی می‌کند هم ظلم است و هم خیانت. (فهرست غرر، ص ١٨٣)
١٩ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
مَنِ استشارَ لَم یُعَدمْ عِنَد الصّوابِ مادِحاً وَ عِندَ الخَطَأِ عاذِراً.
کسی که مشورت می‌کند اگر کارش را درست انجام دهد مردم او را می‌ستایند و اگر اشتباه کند دیگران وی را معذور خواهند داشت. (چون قبلاً مشورت کرده است.) (بحار، ج ٧٥، ص ١٠٤)
٢٠ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
مَنِ استَقبَلَ وَجوهَ الآراءِ عَرَفَ مَواقِعَ الخَطاء.
کسی که از دیگران کمک فکری می‌گیرد (مسلّماً) بر مواضع خطا و اشتباه کاری‌های خود واقف می‌گردد. (نهج‌البلاغه، کلمه ١٦٤)
٢١ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
عَلَی المُشیرِ اَلاِجتهادُ فی الرّأیِ وَ لَیسَ عَلَیه ضَمانُ النُّجحِ.
وظیفة مشاور آن است که حداکثر سعی و کوشش خود را دربارة رأی و صلاحدید به کار ببرد، اما موفقیت در کارها را دیگر ضامن نیست. (فهرست غرر، ص ١٨٤)
٢٢ـ امام جواد(ع):
ثلاثٌ مَن کُنَّ فیهِ لَم یَندَمْ: تَرکُ العَجَلَةِ وَ المَشورَةُ وَ التَّوکُّلُ عَلی اللهِ عِندَ العَزم.
هر کس این سه خصلت را دارا باشد دچار پشیمانی نخواهی شد: عدم شتابزدگی در کارها، مشورت کردن در امور، و توکل بر خدا هنگام تصمیم. (احقاق‌الحق، ج ١٢، ص ٤٣٨)
٢٣ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
خَوافیِ الاُمورِ تَکشِفُها المُشاوَرَةُ.
با شور و مشورت، آراء پنهان و امور خُفته آشکار می‌گردد. (فهرست‌غرر، ص ١٨٣)
٢٤ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:
لاتُشاوِرْ جَباناً فَاِنَّهُ یُضَیِّقُ عَلیکَ المَخرَجَ وَ لاتُشاوِرِ البَخیلَ فَاِنَّه یَقصُرُ بِکَ عَن غایَتِکَ.
با آدم‌های ترسو و بخیل هیچ‌وقت مشورت نکن. آدم ترسو حَلّ مُعضلات را برایت مشکل می‌گیرد و آدم بخیل تو را از هدفت باز می‌دارد. (مواعظ صدوق، ص ١٠٩)
٢٥ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
المُشاوَرَةُ راحةٌ لَکَ وَ تَعَبٌ لِغَیرکَ!
در مشورت کردن، راحتی و آسودگی خیال برای تو است و (امّا) تَعَب و زحمت برای دیگران! (فهرست غرر، ص ١٨٣)
٢٦ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
ما شَقِیَ عَبدٌ بِمَشوَرَةٍ وَ لا سَعَدَ بِاستغناءِ رَأیٍ.
هیچ کس با مشورت کردن به تیره‌بختی دچار نشد و احدی هم با استبداد و خودرأیی به خوشبختی نائل نگردید. (شهاب‌الأخبار، ص ٣٣)
٢٧ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اِذا اَنکرتَ مِن عَقلِکَ شیئاً فَاقْتَدِ بَرأْیِ عاقِلٍ یُزیلُ ما اَنکَرتَه.
اگر زمانی در فکر و اندیشه خود کمبودی احساس کردی و عقلت به جایی نرسید از نظریات یک عاقل خردمندی پیروی کن تا نقصانت را برطرف نماید. (شرح‌غرر، ج ٣، ص ١٨٥)
٢٨ـ «امام زین‌العابدین(علیه‌السلام)»:
اِرشادُ المُستَشیرِ اَداءُ حَقِّ النِّعمَةِ.
ارشاد کسی که با تو مشورت می‌کند نشانة ادای حق نعمت عقل و خردمندی تو است. (تحف‌العقول، ص ٢٩٠)
٢٩ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
المُستَبِدُّ مُتَهوِّرٌ فی الخطأِ وَ الغَلَط.
آدم مستبد و خودرأی، همواره در کنار پرتگاه‌های خطا و غلط‌اندای دست و پا می‌زند. (فهرست‌غرر، ص ٣١)
٣٠ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:
مَن لا یَستَشیرُ یَندَمْ.
کسی که خودسرانه و بدون مشورت به کاری اقدام کند مسلماً دچار ندامت و پشیمانی خواهد شد. (بحار، ج ٧٥، ص ١٠٠)
٣١ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
اَضمُمْ آراءَ الرِّجالِ بَعضَها الی بَعضٍ ثُمَّ اخْتَرْ اَقرَبَها لِلصَّوابِ وَأَبَعدَها مِنَ الإرتیابِ.
آراء و نظریات صاحب‌نظرات را در مجموع نظرسنجی کن آنگاه آنکه به حق نزدیک‌تر و از شک و تردید دورتر است گزینش نما. (وسائل، ج ٨، ص ٤٢٩)
٣٢ـ امام حسن مجتبی(ع):
ما تشاورَ قَومٌ اِلاّ هُدوا اِلی رُشدِهم.
هیچ قوم و گروهی در کارهای خود به مشورت نپرداختند مگر اینکه به طور قطع به اهداف خردمندانة خود نائل آمدند. (تحف‌العقول، ص ٢٣٦)
٣٣ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
مَن غَشَّ المُسلِمینَ فی مَشوَرَةٍ فَقَد بَرِئتُ مِنُه.
کسی که در مشورت‌خواهی با مسلمانان خیانت کند پیرو من نیست و من از او بیزارم. (العیون، ج ٢، ص ٦٦)
٣٤ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
أفضَلُ مَن شاوَرتَ ذوالتجارِبِ.
بهترین افراد مشاور برای تو اشخاص باتجربه هستند. (فهرست‌غرر، ص ١٨٣)
٣٥ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
المَشوَرةُ لاتکونُ اِلاّ بِحدودِها فَمَن عَرفَها بِحدوُدِها، وَ اِلاّ کانَت مَضَرَّتُها علی المُستَشیرِ اَکثرَ مِن مَنفَعَتِها!
مشورت کردن، شرایط و حدودی دارد، مشاوری که با شرایط آن آشنا باشد نتیجة مثبت و مطلوبی خواهد داشت وگرنه ضرر آن برای مشورت‌خواه بیش از منفعتش خواهد بود! (بحار، ج ٧٥، ص ١٠٦)
٣٦ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:
أفضلُ النّاسِ رَأیاً مَن لَمْ یَستَغنِ عَن مُشیر.
بهترین رأی و نظر را کسی داراست که خود را از آراء و نظریات مشاوران بی‌نیاز نمی‌بیند. (فهرست‌غرر، ص ١٨٣)
٣٧ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:
لا تُشاوِرْ حریصاً فَاِنّهُ یُزَیِّنُ لَکَ شَرَّهُما.
(در کارهای خود) با آدم حریص و طمّاع مشورت مکن. او به جای برترین نظریات بدترین آنها را برایت زیبا و مطلوب جلوه می‌دهد. (بحار، ج ٧٥، ص ٩٩)
٣٨ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
شاوِر فی اُمورِک ممّا بَقتَضی الدّینُ مَن فیه خَمسُ خِصالٍ: عَقلٌ و عِلمٌ و تَجرِبَةٌ وَ نُصحٌ و تَقوی.
در کارهای خود به مقتضای دستورات دینی با کسی مشورت کن که دارای این پنج خصلت باشد: عقل سلیم، علم و بینش، تجربه، حسّ خیرخواهی و تقوی. (مواعظ عددیه، ص ١٦٢)
٣٩ـ امام موسی‌بن‌جعفر(ع):
مُشاوَرَةُ العاقِلِ النّاصِحِ یُمنٌ وَ بَرَکَةٌ وَ رُشدٌ وَ تَوفیقٌ مِنَ الله.
مشورت کردن با آدم خردمند و خیرخواه باعث یُمن و برکت و راه یافتن به مقصود و یک توفیق الهی است. (تحف‌العقول، ص ٤٢٠)
٤٠ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:
اِذا أرَدْتَ اَمراً فَلا تُشاوِرْ اَحداً حَتّی تُشاوِرَ رَبَّکَ... تَقولُ «اَستَخیرُ اللهَ» مِأَةَ مَرَّةٍ ثُمَّ تَشاوِرُ النّاسَ فَاِنَّ اللهَ یُجری لَکَ الِخَیرَةَ عَلی لِسانِ مَن أَحَبَّ.
زمانی که کاری را اراده کردی تا با خدای خود مشورت نکردی با احدی مشورت نکن... اول صد مرتبه بگو «استخیرُالله» آنگاه از دیگران نظرخواهی کن، خداوند خیر تو را بر زبان هر کسی که دوست دارد جاری خواهد ساخت. (مکارم‌الأخلاق، ص ٣٦٩).
