چهل حدیث از امام رضا ع
۱- اهمیت نشر احادیث اهل البیت ع
امام رضا علیه السلام: رَحِمَ اللّهُ عَبْدا اَحیا اَمْرَنا … یَتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ یُعَلِّمُهَا النّاسَ، فَاِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِموا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا؛
امام رضا علیه السلام:
رحمت خدا بر بنده اى که امر ما را زنده کند… دانش هاى ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیبایى هاى سخنان ما را مى دانستند، از ما پیروى مى کردند.
معانى الأخبار، ص ۱۸۰، ح ۱
۲- لزوم اطاعت از خداوند
امام رضا علیه السلام: مَن کانَ مِنّا وَ لَم یُطِعِ اللهَ فَلَیسَ مِنّا
امام رضا علیه السلام:
هر کس خودش را از ما بداند و خدا را اطاعت نکند از ما نیست!.
(سفینة البحار ۲/ ص ۹۸)
۳- توصیه بهداشتی
امام رضا علیه السلام: مَن أرادَ أن لا یُؤذِیَهُ مِعدَتُهُ فَلا یَشرَب بَینَ طَعامِهِ ماءً ؛
امام رضا علیه السلام:
هر که مى خواهد معده اش آزارش ندهد، در بین غذا آب نخورد!.
بحار الأنوار، ج ۶۲، ص ۳۲۳.
۴- لزوم برنامه ریزی و مدیریت زندگی
امام رضا علیه السلام: إجتَهِدوا أن یَکونَ زَمانُکُم أربَعَ ساعاتٍ: ساعَةً مِنهُ لِمُناجاةِ اللّهِ و ساعَةً لِأمر المَعاشِ و ساعةً لِمُعاشَرَةِ الإخوانِ و الثِّقاتِ و الَّذینَ یُعَرِّفُونَ عُیُوبَکُم و یَخلِصونَ لَکُم فِی الباطِنِ و ساعَةً تَخلُونَ فِیها لِلَذّاتِکُم و بِهذِهِ السّاعَةِ تَقدِروُن عَلَى الثَّلاثِ ساعاتٍ ؛
امام رضا علیه السلام:
بکوشید که زمانتان را به چهار بخش تقسیم کنید:
۱- زمانى براى مناجات با خدا ؛
۲-زمانى براى تأمین معاش [کسب روزی]؛
۳- زمانى براى معاشرت با برادران و معتمدانى که عیب هایتان را به شما مى شناسانند و در دل شما را دوست دارند،
۴- و ساعتى براى کسب لذّت هاى حلال
با بخش چهارم توانایى انجام دادن سه بخش دیگر را به دست مى آورید.
فقه الرّضا علیه السلام، ص ۳۳۷.
۵- فضیلت گریه بر سید الشهداء
امام رضا علیه السلام: إن بَکَیتَ عَلَى الحُسَینِ حَتّى تَصیرَ دُموعُکَ عَلى خدَّیکَ غَفَرَ اللّهُ لَکَ کُلَّ ذَنبٍ أذنَبتَهُ ؛
امام رضا علیه السلام:
اگر بر حسین بگریى، چندان که اشک هایت بر گونه ات جارى شود، خداوند تمام گناهانت را مى آمرزد.
امالی، ج ۴۴، ص ۲۸۶.
۶- اهمیت زیارت قبر امامان ع
امام رضا علیه السلام: إنَّ لِکُلِّ إمامٍ عَهداً فِی عُنُقِ أولِیائِهِ و شیعَتِهِ و إنَّ مِن تَمامِ الوَفاءِ بِالعَهدِ و حُسنِ الأداءِ زیارَةَ قُبورِهِم ؛
امام رضا علیه السلام:
دوست داران و شیعیان هر امامى را با او عهدى است، و تمامت وفاى به عهد و نیکویى انجام دادن آن، زیارت قبر ایشان است.
وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۳۲۲.
۷- شرکت در مجالس و حضور در هیئت ها
امام رضا علیه السلام: مَن جَلَسَ مَجلِسا یُحیَى فیهِ أمرُنا، لَم یَمُت قَلبُهُ یَومَ تَموتُ القُلوُبُ ؛
امام رضا علیه السلام:
هر که در مجلسى بنشیند که در آن یاد ما (اهل بیت) زنده مى شود، قلبش، در روزى که قلب ها مى میرند، نمى میرد.
وسائل الشیعه، ج ۴۴، ص ۲۷۸.
۸- لزوم توجه به دنیا و آخرت با هم
امام رضا علیه السلام: لَیسَ مِنّا مَن تَرَکَ دُنیاهُ لِدِینِهِ و دِینَهُ لِدُنیاهُ ؛
امام رضا علیه السلام:
از ما نیست آن که دنیاى خود را براى دینش و دین خود را براى دنیایش ترک گوید.
بحار الأنوار، ج ۷۸، ص ۳۴۶.
۹- تلاش برای حل مشکلات مومنان
امام رضا علیه السلام: مَن فَرَّجَ مِن مُؤمِنٍ، فَرَّجَ اللّهُ عَن قَلبِهِ یَومَ القِیامَةِ ؛
امام رضا علیه السلام:
هر کس اندوه مؤمنى را بزداید، خداوند در روز قیامت، غم از دلش مى زداید.
. الکافى، ج ۲، ص ۲۰۰.
۱۰ – فضیلت زیارت حضرت معصومه
امام رضا علیه السلام: مَن زارَها بِقُمَّ کَمَن زارَنی ؛
امام رضا علیه السلام:
هر کس (حضرت معصومه علیهاالسلام) را در قم زیارت کند، چنان است که مرا زیارت کرده است.
کامل الزیارات، ص ۵۳۶.
۱۱- قدر دانی از زحمات پدر و مادر
امام رضا علیه السلام: إنَّ اللّهَ أمَرَ بِالشُّکرِ لَهُ و لِلوالِدَینِ، فَمَن لَم یَشکُر والِدَیهِ لَم یَشکُرِ اللّهَ ؛
امام رضا علیه السلام:
خداوند به سپاس گزارى از خود و پدر و مادر فرمان داده است ؛ پس هر که از پدر و مادرش سپاس گزارى نکند، خداوند را سپاس نگفته است!.
الخصال، ص ۱۵۶.
۱۲- اذیت نکردن مردم و همسایگان
حضرت عبد العظیم علیه السلام از امام رضا چنین روایت مى کند: المُسلِمُ الَّذی یَسلَمُ المُسلِمونَ مِن لِسانِهِ و یَدِهُ و لَیسَ مِنّا مَن لَم یَأمَن جارُهُ بَوائِقَهُ ؛
حضرت عبد العظیم علیه السلام از امام رضا چنین روایت مى کند:
مسلمان کسى است که مردم از دست و زبان او آسوده باشند و از ما نیست آن که همسایه اش از شرّ او در امان نباشد.
عیون أخبار الرّضا علیه السلام، ج ۱، ص ۲۴.
۱۳- لزوم تلاش و مقدمه سازی کارها در کنار دعا
امام رضا علیه السلام: مَن سَألَ اللّهَ التَّوفیقَ و لَم یَجتَهِد فَقَدِ استَهزَأَ بِنَفسِهِ ؛
امام رضا علیه السلام:
هر کس از خدا توفیق بخواهد و تلاش نکند، خود را مسخره کرده است.
میزان الحکمه، ح ۲۷۹۰.
۱۴- فلسفه خطبه نماز جمعه
امام رضا علیه السلام: اِنَّما جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لاَِنَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدٌ عامٌّ فَاَرادَ اَنْ یَکونَ لِلاَْمیرِ سَبَبٌ اِلى مَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغیبِهِمْ فِى الطّاعَةِ وَ تَرْهیبِهِمْ مِنَ الْمَعْصیَةِ وَ تَوْقیفِهِمْ عَلى ما اَرادَ مِنْ مَصْلَحَةِ دینِهِمْ وَ دُنْیاهُمْ وَ یُخْبِرَهُمْ بِما وَرَدَ عَلَیْهِمْ مِنَ الآفاقِ وَ مِنَ الاَْهوالِ الَّتى لَهُمْ فیها الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَةُ؛
امام رضا علیه السلام:
فلسفه خطبه نماز جمعه این است که: چون جمعه، روز حضور عامه مردم است، حاکم وسیله اى براى پند و اندرز آنان داشته باشد و مردم را به طاعت تشویق کند واز معصیت بر حذر دارد و از تصمیم خود درباره مصالح دین و دنیایشان آگاه سازد و ازآنچه از گوشه و کنار مى رسد و حوادثى که در آنها براى مردم سود و زیانى هست خبردار کند.
وسائل الشیعة، ج ۵، ص ۳۹، ح ۶
۱۵- اهمیت پرداخت خمس /دعای امام برای …
امام رضا علیه السلام: اِنَّ الْخُمْسَ عَوْنُنا عَلى دینِنا وَ عَلى عِیالاتِنا وَ عَلى مَوالینا وَ ما نَبْذُلُهُ وَ نَشْتَرى مِنْ اَعْراضِنا مِمَّن نَخافُ سَطْوَتَهُ فَلاتَزووهُ عَنّا وَ لاتَحْرِموا اَنْفُسَکُم دُعاءَنا ما قَدَرْتُم عَلَیهِ، فَاِنَّ اِخْراجَهُ مِفْتاحُ رِزْقِکُم وَ تَمْحیصُ ذُنوبِکُم وَ ما تَمْهِدونَ لاَِنْفُسِکُم لِیَومِ فاقَتِکُم؛
امام رضا علیه السلام:
در حقیقت، خمس، کمکى به ما براى اهداف دینى ما و خانواده ها و دوستان ما و وسیله حفظ آبروى ما در برابر آنانى است که از قدرتشان بیم داریم. پس خمس را از ما دریغ ندارید و حتى المقدور خویشتن را از دعاى ما محروم نسازید!؛ چرا که خارج کردن خمس از [سرمایه]، کلید روزى شما و مایه پاک شدن گناهانتان و اندوخته شما براى روز نیازتان در آخرت خواهد بود.
کافى، ج ۱، ص ۵۴۷، ح ۲۵.
۱۶- ثمره اطاعت از خدا
امام رضا علیه السلام: مَنِ اتَّقَى اللّهَ یُتَّقَى وَ مَنْ اَطاعَ اللّهَ یُطاعُ؛
امام رضا علیه السلام:
هر کس حریم خدا را حفظ کند، حرمتش حفظ مى شود و هر کس خدا را اطاعت کند، اطاعت مى شود.
کافى، ج ۱، ص ۱۳۷، ح ۳
۱۷- رسیدن به خیر دنیا و آخرت
امام رضا علیه السلام: اَنَّ رَجُلاً اَتَى سَیِّدَنا رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسولَ اللّهِ عَلِّمْنى خُلُقا یَجْمَعُ لى خَیْرَ الدُّنْیا وَ الآْخِرَةِ فَقالَ صلی الله علیه و آله: لا تَکْذِبْ؛
امام رضا علیه السلام:
مردى نزد سرور ما رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: به من اخلاقى بیاموزید که خیردنیا و آخرت در آن جمع باشد، حضرت فرمودند:
دروغ نگو.
فقه الرضا علیه السلام، ص ۳۵۴
۱۸- مهمانی بدون تکلف
امام رضا علیه السلام: دَعاهُ رَجُلٌ فَقالَ لَهُ عَلىٌّ علیه السلام: قَد أجَبْتُکَ عَلى اَنْ تَضْمَنَ لى ثَلاثَ خِصالٍ. قالَ: و ما هِىَ یا اَمیرَالمُؤمِنینَ ؟ قالَ: لاتُدْخِلْ عَلَىَّ شَیْئا مِنْ خارِجٍ وَ لا تَدَّخِرْ عَنّى شَیْئا فِى الْبَیْتِ، وَ لا تُجحِفْ بِالْعِیالِ. قالَ: ذاکَ لَکَ یا اَمیرَ الْمُؤمِنینَ، فَاَجابـَهُ عَلىُّ بنُ اَبى طالِبٍ علیه السلام ؛
امام رضا علیه السلام:
مردى، امیر المؤمنین علیه السلام را به میهمانى دعوت کرد. حضرت فرمودند:مى پذیرم به شرط این که سه قول به من بدهى. عرض کرد: چه قولى اى امیر المؤمنین؟
فرمودند: ازبیرون چیزى براى من تهیه نکنى،
حاضرى خانه ات را از من دریغ ننمایى
و به زن و فرزندنت جفا نکنی (و سخت نگیری).
عرض کرد: قبول مى کنم اى امیر المؤمنین.
پس على بن ابىطالب علیه السلام دعوت را پذیرفتند.
عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۴۵، ح ۱۳۸
۱۹- حرمت ربا !
امام رضا علیه السلام: اِعْلَمْ ـ یَرْحَمُکَ اللّهُ ـ اَنَّ الرِّبا حَرامٌ سُحتٌ، مِنَ الکَبائِرِ وَ مِمّا قَدْ وَعَدَ اللّهُ عَلَیْهِ النّارَ فَنَعوذُ بِاللّهِ مِنْها، وَ هُوَ مُحَرَّمٌ عَلى لِسانِ کُلِّ نَبىٍّ وَ فى کُلِّ کِتابٍ؛
امام رضا علیه السلام:
خدایت رحمت کند! بدان که ربا حرام و از گناهان کبیره است و خداوند بر آن وعده آتش داده است پس پناه مى بریم به خدا از آتش.
ربا را همه پیامبران و همه کتاب هاى آسمانى حرام کرده اند.
فقه الرضا، ح ۲۵۶
۲۰- چرایی تاخیر در اجابت دعا
امام رضا علیه السلام: إِنَّ اللّهَ یُؤَخِّرُ إِجابَةَ الْمُؤْمِنِ شَوْقا إلى دُعائِهِ وَ یَقُولُ: صَوتٌ اُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَهُ، وَ یُعَجِّلُ إجابَةَ دُعاءِ الْمُنافِقِ وَ یَقُولُ: صَوْتٌ أَکْرَهُ سَماعَهُ؛
امام رضا علیه السلام:
خداوند اجابت دعاى مؤمن را به شوق (شنیدن) دعایش به تأخیر مى اندازد و مى گوید: «صدایى است که دوست دارم آن را بشنوم» و در اجابت دعاى منافق عجله مى کند و مى گوید: صدایى است که از شنیدنش بدم مى آید!.
فقه الرضا علیه السلام، ص ۳۴۵
۲۱- نکوهش از شراب در ادیان الهى!
عَنِ الرِّضا علیه السلام قالَ: مـا بَعَثَ اللّهُ نَـبیّا اِلاّ بِـتَحْرِیمِ الْخَـمْرِ، وَ اَنْ یَـقِرَّ لَهُ بِاَنَّ اللّهَ یَـفْعَلُ مـا یَشاءُ.
امام رضا علیه السلام فرمود:
خداوند هیچ پیامبرى را مبعوث نکرد مگر با حرام کردن شراب، و اینکه اقرار داشت که خدا آنچه را بخواهد انجام مى دهد.
بحارالأنوار، ۷۹ / ۱۳۴.
۲۲- کمک خداوند به رهبر و مدیران مومن
الإمامُ الرِّضا علیه السلام: إنّ العبدَ إذا اختارَهُ اللّهُ عزّوجلّ لاُمورِ عبادِهِ شَرحَ صَدرَهُ لذلکَ، و أودَعَ قلبَهُ یَنابِیعَ الحِکمةِ، و ألْهَمهُ العِلمَ إلهاما، فلَم یَعْیَ بعدَهُ بجوابٍ و لا یَحیرُ فیهِ عنِ الصّوابِ.
امام رضا علیه السلام:
هرگاه خداوند عزوجل بنده اى را براى [اداره و رهبری] امور بندگانش برگزیند براى این امر به او شرح صدر عطا مى کند، چشمه هاى حکمت را در دلش جارى مى سازد و به او علم و دانش الهام مى فرماید که از آن پس، از پاسخ هیچ چیز درنمى ماند و در یافتن راه درست سرگردان نمى شود.
الکافی: ۱ / ۲۰۲ / ۱.
۲۳- آداب قبل از خواب
۲۴- غصه نخوردن بخاطر دنیا
۲۵- فرهنگ لبخند زدن را در جامعه گسترش دهیم
۲۶- اصرار بر گناه
۲۷- جواب رد ندادن بی جهت به خواستگار مؤمن
بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۱۰۰، ص: ۳۷۲
۲۸- اهمیت توجه به همسر
صحیفة الإمام الرضا علیه السلام، ص: ۶۷
۲۹- لزوم آراستگی هر چه بیشتر مرد نسبت همسر / توجه به نیاز زنان
روزی حسن بن جهم به محضر امام رضا (علیه السلام) مشرف شد. وی متوجه شد که حضرت، ظاهری آراسته دارد و خضاب هم کرده است. با تعجب پرسید: «خضاب کرده‌اید؟» امام فرمود:
«نَعَمْ بِالْحِنَّاءِ وَ الْکَتَمِ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ فِی ذَلِکَ لَأَجْراً إِنَّهَا تُحِبُّ أَنْ تَرَى مِنْکَ مِثْلَ الَّذِی تُحِبُّ أَنْ تَرَى مِنْهَا یَعْنِی الْمَرْأَةَ فِی التَّهْیِئَةِ وَ لَقَدْ خَرَجْنَ نِسَاءٌ مِنَ الْعَفَافِ إِلَى الْفُجُورِ مَا أَخْرَجَهُنَّ إِلَّا قِلَّةُ تَهْیِئَةِ أَزْوَاجِهِنَّ؛
بله، با حنا و برگ نیل خضاب کرده‌ام؛ مگر نمی‌دانی که این کار، سودی فراوان دارد؛ از جمله آنکه همسر تو دوست دارد در تو همان زیبایی و آراستگی را ببیند که تو دوست داری در او ببینی، و زنانی [در اقوام گذشته] از دایره عفت، بیرون رفتند و فاسد شدند. و چنین نشدند، مگر به دلیل کم توجهی شوهرانشان به آرایش خود.»
بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۷۳، ص: ۱۰
حضرت رضا (علیه السلام) در سخن دیگری در همین باره فرمود:
«أَنَّ نِسَاءَ بَنِی إِسْرَائِیلَ خَرَجْنَ مِنَ الْعَفَافِ إِلَى الْفُجُورِ مَا أَخْرَجَهُنَّ إِلَّا قِلَّةُ تَهْیِئَةِ أَزْوَاجِهِنَّ؛
زنان یهود از عفت بیرون رفتند و فاسد شدند، و چنین نشدند مگر به دلیل کم‌توجهی شوهران به آرایش و نظافت خود.»
و نیز فرمود:
«وَ قَالَ إِنَّهَا تَشْتَهِی مِنْکَ مِثْلَ الَّذِی تَشْتَهِی مِنْهَا؛
همسرت از تو همان را می‌خواهد که تو از او توقع داری!.»
بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۷۳، ص: ۱۰۲
۳۰- حرمت نگاه به موی زن نامحرم
۳۱- اُنس بسیار زیاد امام رضا علیه السلام با قرآن قبل از خواب
۳۲- دعای امام رضا علیه السلام برای شیعیان
قالَ: (أ)وَتَعلَمُ أنّی أنساکَ ؟
فَتَفَکَّرتُ فی نَفسی وقُلتُ: هُوَ یَدعو لِشیعَتِهِ وأنَا مِن شیعَتِهِ، قُلتُ: لا، لا تَنسانی.
قالَ: وکَیفَ عَلِمتَ ذلِکَ ؟
قُلتُ: إنّی مِن شیعَتِکَ، وإنَّکَ لَتَدعو لَهُم.
فَقالَ: هَل عَلِمتَ بِشَیءٍ غَیرِ هذا ؟
قُلتُ: لا.
قالَ: إذا أرَدتَ أن تَعلَمَ ما لَکَ عِندی فَانظُر (إلى) ما لی عِندَکَ.
حضرت فرمود: «گمان مى کنى که من فراموشت مى کنم ؟!».
اندکى در خودم اندیشیدم و با خود گفتم: او براى شیعیانش دعا مى کند و من نیز از شیعیانش هستم. آن گاه گفتم: نه، فراموشم نمى کنید.
فرمود: «از کجا فهمیدى ؟».
گفتم: من از شیعیان شما هستم و شما برایشان دعا مى کنىد.
فرمود: «آیا متوجّه چیز دیگرى جز این شدى ؟».
گفتم: نه.
فرمود: «هرگاه خواستى بدانى که نزد من چه جایگاهى دارى، ببین من نزدت چه جایگاهى دارم»
۳۳- لزوم تشکر از زحمات دیگران
۳۴- ذکری برای پاک شدن
۳۵- زمینه گناهان بزرگ
۳۶- بهترین بندگان
تحف العقول، النص، ص: ۴۴۵
۳۷- چرا باید حج برویم؟!
۳۸- آثار زیارت امام رضا علیه السلام
۳۹- وصیت و توصیه ویژه امام رضا علیه السلام به شیعیان
امام رضا علیه السلام ـ به عبدالعظیم حسنى ـ: اى عبدالعظیم! دوستانم را از جانب من سلام برسان و به آنان بگو که شیطان را به خود راه ندهند؛
۴۰- آخرین حدیث و دعای امام رضا علیه السلام برای امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
اللَّهُمَّ أَصْلِحْ عَبْدَکَ وَ خَلِیفَتَکَ بِمَا أَصْلَحْتَ بِهِ أَنْبِیَاءَکَ وَ رُسُلَکَ وَ حُفَّهُ بِمَلَائِکَتِکَ وَ أَیِّدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ مِنْ عِنْدِکَ وَ اسْلُکْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ رَصَداً یَحْفَظُونَهُ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْناً یَعْبُدُکَ لَا یُشْرِکُ بِکَ شَیْئاً وَ لَا تَجْعَلْ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ عَلَى وَلِیِّکَ سُلْطَاناً وَ ائْذَنْ لَهُ[۱] فِی جِهَادِ عَدُوِّکَ وَ عَدُوِّهِ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرخداوندا!
مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج۱، ص: ۳۶۷
